De tanks voor Oekraïne waren al ingewikkeld, de F-16’s zijn dat nog veel meer

De Oekraïense president Volodymyr Zelensky had ze het liefste gisteren al gehad en schreeuwt dat verlangen dag na dag van de daken. Westerse landen worstelen ermee en moeten hun gedachten juist zo veel mogelijk voor zich houden, al lukt dat lang niet altijd. De mogelijke levering van jachtvliegtuigen, zoals F-16’s, aan Oekraïne is ook de komende week het overheersende gespreksonderwerp in de internationale oorlogsdiplomatie.

Naar verwachting komt er dinsdag schot in de discussie, als een vijftigtal westerse landen in Brussel in het zogeheten Ramstein-formaat overleggen over een volgende stap in de militaire steun aan Oekraïne. Nederland heeft eind vorige week het formele verzoek uit Kiev gekregen over die F-16’s, en heus niet als enige.

Alleen beslissen kan niet

Geen enkel land kan hierover in z’n eentje iets beslissen. De besluitvorming over het sturen van (onder meer Duitse) tanks was al ingewikkeld de afgelopen weken, maar het toezeggen van gevechtsvliegtuigen is nog een paar graadjes complexer – politiek, militair en logistiek.

Bij de Leopard-tanks hing veel af van Duitse toestemming. Die kwam er. Hoewel bondskanselier Olaf Scholz dit keer grote bezwaren heeft geuit tegen het leveren van gevechtsvliegtuigen, kan Berlijn dit keer geen zand in de machine strooien: Duitsland produceert geen F-16’s en heeft ze zelf ook niet. Nu staan de schijnwerpers op Washington. Landen die F-16’s willen exporteren, hebben daarvoor Amerikaanse toestemming nodig. President Joe Biden heeft ‘nee’ gezegd, maar bijna een jaar na de Russische invasie is geen enkel huisje heilig meer.

Dan is er de vraag hoe snel de Oekraïners met die vliegende verdedigings- dan wel aanvalswapens kunnen omgaan, want dat zullen ze toch echt zelf moeten doen. Inzet van militairen uit Navo-landen, al zijn het onderhoudsmonteurs, staat als taboe nog recht overeind in deze oorlog.

Nederlandse militaire experts geven omfloerste antwoorden op dat soort vragen over de duur van de F-16-opleidingen, variërend van ‘een paar maanden’ tot ‘minstens een jaar’. “Je moet voorzichtig zijn met wat je publiekelijk met elkaar kunt bespreken”, zei voormalig commandant der strijdkrachten Tom Middendorp zondag in het tv-programma Buitenhof. “Op het moment dat president Poetin weet dat het nog een half jaar duurt, gaat hij daar in zijn plannen rekening mee houden.”

PvdA-Kamerlid Kati Piri, eveneens te gast in Buitenhof, vindt het ook niet verstandig om ‘als een olifant door de porseleinkast te marcheren’. Ze legt het verband met het parallelle overleg over de levering van Leopard-2-tanks. “Daar zitten ook landen tussen die als rode lijn hebben om geen jachtvliegtuigen te leveren”, aldus Piri. Volgens haar brengen landen die te koop lopen met hun bereidwilligheid om F-16’s te sturen, de breedte van die tankcoalitie in gevaar.

Hoe nuttig voor Oekraïense slagkracht?

En dan zijn er nog de militair-logistieke vraagtekens. Hoe geef je vorm aan de gewenste Oekraïense garanties dat de jachtvliegtuigen – met een bereik van bijna drieduizend kilometer – niet worden gebruikt voor aanvallen op doelen diep in Rusland? Ook over het nut van de F-16’s voor de Oekraïense slagkracht bestaan twijfels: de toestellen hebben lange start- en landingsbanen nodig, en die zijn in het belegerde land dun gezaaid.

Naar verluidt denken de westerse landen ook na over een soort driehoeksafspraak. Daarin gaan de F-16’s niet naar Oekraïne, maar naar onder meer Polen en Slowakije. Zij kunnen daardoor hun oudere MiG-jachtvliegtuigen uit de Sovjet-tijd vrijgeven voor de Oekraïense strijdkrachten. Zij kennen die toestellen goed en kunnen er bij wijze van spreken morgen al de lucht mee in.

Het is een idee dat kort na de Russische invasie al werd geopperd door Polen en dat toen nog onbespreekbaar was. Vrijdag zei de Slowaakse premier Eduard Heger dat de onderhandelingen met Kiev over die MiG-leveranties op punt van beginnen staan.

Lees ook:
Zijn F-16’s voor Oekraïne een logische volgende stap?

Oekraïne vraagt om westerse gevechtsvliegtuigen. Waarom, en hoe valt die vraag in het Westen? Vijf vragen, plus antwoorden.

Russische media woedend om westerse tanks, maar veel Russen halen hun schouders op

In Kremlin-kringen wordt er woedend gereageerd op de levering van westerse tanks aan Oekraïne, maar veel Russen halen hun schouders erover op.