De schaduw van Farmers Defence Force hangt over de bemiddelingstafel van Johan Remkes

Mark Rutte mocht deze week vieren dat hij de langstzittende premier is, een prestatie die hij dankt aan uitstekend relatiebeheer en het vermogen om in vastgelopen dossiers altijd ‘een geitenpaadje’ te vinden. Maar in die twaalf jaar leek een uitweg zelden zo ver weg als in de onontwarbare kluwen van wantrouwen, woede en tegenstellingen die het stikstofdossier is geworden.

Zwartkijkers zullen zeggen dat het overleg tussen kabinet en boeren, onder leiding van Johan Remkes, al bij voorbaat is mislukt. Na lang beraad lieten woensdagavond acht belangenorganisaties, die samen veruit de meeste boeren vertegenwoordigen, weten dat zij ‘geen vertrouwen’ hebben ‘in het door de overheid geregisseerde overleg’. Dan ben je gauw klaar, zou je zeggen.

Er zegden weliswaar tien landbouworganisaties uit de ecologische hoek hun deelname toe aan het gesprek met Rutte en de ministers Christianne van der Wal (stikstof), Henk Staghouwer (landbouw) en Mark Harbers (infrastructuur), maar die bioboeren vertegenwoordigen slechts een klein aandeel van de boeren. Een deel dat bovendien helemaal niet zoveel moeite heeft met de vergaande kabinetsplannen rond het inkrimpen van de veestapel, omdat zij al veel meer in harmonie met de natuur werken.

In kringen rond Johan Remkes wordt het daarom al haast als een overwinning gezien dat LTO Nederland überhaupt aan tafel zal verschijnen. LTO treedt aan mede namens andere traditionele belangenclubs én de actiegroepen Agractie en Farmers Defence Force.

‘De eenheid is groter dan ooit’

Dat is enigszins opmerkelijk, omdat FDF-voorman Mark van den Oever LTO eerder nog van ‘verraad’ en een ‘tuinslangruggengraat’ betichtte, omdat LTO-voorzitter Sjaak van der Tak na een telefoontje van Rutte besloten had wel aan te schuiven bij Remkes. Maar dat is voor nu verleden tijd, woensdagavond benadrukten de landbouworganisaties dat de ‘eenheid groter dan ooit’ is.

FDF zal niet aantreden tijdens het overleg, toch zal de schaduw van de meest radicale boeren de hele ochtend over de gesprekstafel hangen.

Het kabinet zat al in zijn maag met eventuele deelname van FDF, dat geen afstand wil nemen van geweld en intimidatie door een deel van de boeren. D66 stelde zo’n verklaring als voorwaarde voor de gesprekken, maar Remkes vindt het belangrijk dat ook dit deel van de boeren wordt gehoord. De constructie waarin alleen LTO aanschuift, kan als een tussenweg gezien worden. Maar het kabinet zal ervoor waken nu al grote concessies te doen, als die er überhaupt gaan komen. Na alle gebeurtenissen zou dat worden uitgelegd als zwichten voor geweld.

Gestold wantrouwen

LTO kan ondertussen niets doen zonder nadrukkelijke toestemming van FDF – het woensdag naar buiten gebrachte statement ademt gestold wantrouwen richting de traditionele belangenbehartiger van de boeren. “De uitkomsten van het overleg worden teruggekoppeld, besproken en verdere stappen worden afgestemd”, staat er. Kortom: LTO mag vrijdag niet op eigen houtje onderhandelen met het kabinet.

De hoop van Remkes is dat iets van het wantrouwen te kunnen wegnemen, als de deelnemers elkaar in de ogen kijken. Zoals zijn woordvoerder zegt: “Als je met de ruggen naar elkaar staat, kom je niet verder”.

Premier Rutte kan daarom nog lang niet beginnen met zoeken naar geitenpaadjes uit de stikstofcrisis. Dat zal in de vijf verdere gesprekken moeten gebeuren die Remkes de komende weken wil houden. Of dat met alle deelnemers van dit eerste gesprek zal zijn, is daarbij een groot vraagteken.

Lees ook:

LTO zit klem tussen actie en overleg: ‘Ze proberen te laveren tussen verschillende opvattingen’

Er zitten barsten in de agrarische lobby. Het contact tussen boerenorganisatie LTO en de Haagse politiek is broos.

Is er nog een uitweg uit de stikstofcrisis?

Je moet lang zoeken naar betrokkenen die nog wél vertrouwen hebben in de bemiddelingsgesprekken tussen kabinet en boeren onder leiding van Johan Remkes. Waar zit dan toch nog de speelruimte?