De politiek is verdeeld over oplossen van ongelijkheid: ‘Mensen hebben ook een eigen verantwoordelijkheid’

Kansengelijkheid is in politiek Den Haag een fijn woord. Niemand kan er tegen zijn. Maar wat het precies betekent, verschilt sterk per fractie. De grote vraag: is gelijke kansen creëren hetzelfde als gelijke uitkomsten garanderen?

Wat betreft de SP-fractie, helemaal aan de linkerflank van de Tweede Kamer, wel. De achterban van deze partij is sterk vertegenwoordigd in de onderklasse die het Sociaal en Cultureel Planbureau (SCP) definieert. Dinsdag concludeerde het planbureau in een rapport dat die onderklasse het veel zwaarder dan de rest van de bevolking.

In reactie op het rapport benadrukt SP-fractievoorzitter Lilian Marijnissen dat ongelijkheid niet alleen gaat over inkomensverschillen. “Als je niemand meer kunt ontmoeten in het buurthuis dat is wegbezuinigd, als je niet op tijd de juiste zorg krijgt of als je afhankelijk bent van het openbaar vervoer maar de buslijn is verdwenen, dan raakt dat mensen.”

De eigen verantwoordelijkheid van de burger

De SP ziet in de populariteit van de term ‘kansengelijkheid’ juist een rechtvaardiging van ongelijkheid. Wie steeds maar roept dat iedereen gelijke kansen heeft, zegt volgens de SP dat verschillende uitkomsten altijd de eigen verantwoordelijkheid van de burger zijn. Dat is volgens de partij niet juist.

Daarmee verschilt die fractie sterk van mening met de partij wiens stemmers oververtegenwoordigd zijn in de klassen met veel geld en/of veel kansen. “De overheid kan helpen door het creëren van een gelijke start voor iedereen”, aldus VVD-Kamerlid Daan de Kort. “Maar mensen hebben ook een eigen verantwoordelijkheid om die kansen vervolgens te pakken en de eigen talenten te ontplooien.”

Opvallend is dat die houding kritiek krijgt van de eigen jongerenorganisatie JOVD. Kansengelijkheid is een thema dat hen bezighoudt. De jongeren publiceerden recent een filmpje waarin jonge frisse studenten een wiegje naar het Torentje brengen van partijgenoot en premier Mark Rutte. De boodschap: het maakt op dit moment te veel verschil waar je wieg staat.

Voor de onderklasse is het lastig, zo niet ondoenlijk

De jongeren van de VVD pleiten onder meer voor hogere erfbelasting. Het geld dat dit oplevert, kan gebruikt worden voor het onderwijs en om de belastingen op inkomen uit arbeid te verlagen.

Daarmee klinken de jonge liberalen wat dit betreft meer als de sociaal-democraten van de PvdA. Die partij, waarvan de achterban net als die van de SP oververtegenwoordigd is in de onderklassen, zet ook sterk in op kansen creëren via het onderwijs en op onder meer een hogere erfbelasting. Opvallend: de stemmers van GroenLinks, met wie de PvdA gaat samenwerken in de senaat, hebben juist veel kansen en begeven zich in de hogere klassen.

Het lastige aan de focus op onderwijs en arbeidsmarkt is dat het SCP in zijn onderzoek juist benadrukt dat ‘draaien aan de knoppen’ van onderwijs, arbeidsmarkt en geld niet genoeg is. De drempels die het moeilijk maken om van een dubbeltje een kwartje te worden, kunnen zo subtiel zijn als ‘bepaalde codes van kleding en spreken’.

Het is dus voor veel mensen in de onderklasse lastig is, zo niet ondoenlijk, om hun eigen talenten te ontplooien. Het onderzoeksbureau benadrukt dat het niet voor iedereen mogelijk is een opleiding te volgen of hun sociale netwerk te vergroten. ‘Een strategie van ‘eigen verantwoordelijkheid’ kan daarom zelfs averechts uitpakken’, schrijft het SCP.

Lees ook:

Onderzoek: ongelijkheid in Nederland ‘aanzienlijk, structureel en hardnekkig’

Eén op de zes Nederlanders staat op achterstand, blijkt uit onderzoek van het Sociaal en Cultureel Planbureau. Ongelijkheid moet op een nieuwe manier worden bestreden, stelt het instituut.

Woningmarkt of stikstofbeleid: jonge partijleden willen oude garde in beweging brengen

Twintigers sporen hun partijgenoten aan vaart te maken met grootse klimaatplannen of het vlot trekken van de woningmarkt. Ze voelen dat zij de dupe zijn van het op de lange baan schuiven van zulke urgente dossiers.