De bloedgroepen binnen de SP gaan strijdende voort

Schiedam, arbeidersstad aan de Nieuwe Maas. De skyline wordt gedomineerd door de hoogste molens van het land, hijskranen van scheepswerven en de loodsen van Nolet, een van de weinige resterende jeneverbranderijen, die inmiddels wereldwijd gins, wodka en whisky’s verkoopt.

Ooit, toen jeneverstad Schiedam nog honderden branderijen en distilleerderijen telde, floreerde ook het socialisme in de stad. Begin vorige eeuw zaten er communisten, socialisten en sociaaldemocraten in de raad. Namens de CPN, SDAP en SP. Ook de latere naamgenoot van die socialistische partij boekte successen in Schiedam. Recent nog. Tot 2018 zat een SP-wethouder in het college.

Hoe anders is dat nu. Een blik op de website van de SP in Schiedam leert dat de partij nog één raadslid en één bestuurslid heeft. Schiedam is een van de ‘spookafdelingen’ van de partij. Een afdeling waar het minimum van vijf bestuursleden niet gehaald wordt. Dat gaat inmiddels op voor veel gemeenten. Ook op plekken waar socialistische partijen traditiegetrouw sterk waren: Roosendaal, Sittard-Geleen, Kerkrade en Midden-Groningen.

‘Ik dacht: ik moet bij de SP zijn’

Ruim een jaar geleden wilde Wassim Benali (27), nadat hij vanuit Rotterdam naar Schiedam was verhuisd, de afdeling nieuw leven inblazen. Hij vond aansluiting bij interim-voorzitter Matthijs van Otterdijk.

Benali werd in 2011 SP-lid. Eerst voor de afdeling Middelburg. “Ik werd politiek bewust in de economische crisis en dacht: ik moet bij de SP zijn.” Middelburg stond bekend als een ‘tegendraadse’ afdeling binnen de partij, net als Rotterdam, waar hij later heen verhuisde. “In Middelburg hadden we ideeën over het milieu, waar het landelijk bestuur niet om stond te springen. Toen we in 2014 in Rotterdam meededen aan de Palestinademonstratie kregen we te horen dat je daar als SP niet hoort te staan.” Vaak worden zulke afkeurende reacties niet expliciet uitgesproken, zegt Benali: “Dan zegt een prominent: ‘Het is niet slim om dit te doen’. Of: ‘Ik zou het niet doen’.”

Benali en Van Otterdijk wilden met hun afdeling nauw optrekken met de Rotterdamse buren. Maar ze kregen nooit het gevoel dat ze bij de SP hoorden. In de zomer van 2020, het conflict rond het Communistisch Platform (CP) sluimerde al, kregen ze te horen dat ze niet mochten deelnemen aan een regioconferentie. Na druk vanuit het landelijke partijbureau in Amersfoort, denkt Benali, die de SP een ‘not invented here’-syndroom verwijt. “Als het niet in Amersfoort verzonnen is, kan het nooit een goed idee zijn.”

De statuten staan dubbel partijlidmaatschap niet toe

In het najaar werd Van Otterdijk net als vijf andere leden geroyeerd, vanwege CP-lidmaatschap. Volgens het landelijk bureau is dat een politieke partij, die de SP wil omvormen tot communistische partij. De statuten staan dubbel partijlidmaatschap niet toe. Toen Rood een vanwege CP-lidmaatschap geroyeerd lid tot voorzitter koos, werd de jongerenafdeling op afstand gezet. Als de partijraad zaterdag de conclusies van een onderzoekscommissie accepteert, dan wordt Rood definitief afgestoten.

Rood-sympathisanten hopen dat ternauwernood te voorkomen. Zij bepleiten een ultieme verzoeningspoging. Ondertussen rijt de ruzie met de jongeren oude wonden in de partij open, en keren eerdere scheidslijnen in volle hevigheid terug.

Sara Murawski, kandidaat-Kamerlid bij de laatste Tweede Kamerverkiezingen, is een van de initiatiefnemers van SP voor Rood. Zo’n vijftig leden van dit gezelschap bespraken vorige week het onderzoeksrapport. Zij willen een nieuw gesprek tussen de jongeren en het partijbestuur.

Murawski vindt een jongerenafdeling essentieel voor een politieke partij. Het bestuur wil een nieuwe jongerenvereniging oprichten, waarmee het afspraken kan maken over de standpunten. Zo wordt volgzaamheid afgedwongen, vreest SP voor Rood. Murawski denkt dat niet veel jongeren lid willen worden van zo’n brave club. “Jongeren moeten zelfstandig hun meningen kunnen vormen. Bovendien: als je Rood afstoot, dan zijn de problemen binnen de SP nog niet opgelost.”

Totaal gebrek aan ideeën, motivatie en energie

Een volgend probleem dient zich namelijk al aan voor het partijbestuur. Een groep die voortkwam uit het Communistisch Platform, het Marxistisch Forum (MF), wil het nieuwe bestuur gaan vormen van de SP. Onlangs leverden de kandidaten het benodigd aantal steunverklaringen in op het partijbureau. De zelfbenoemde ‘linkerflank’ van de partij verwijt de SP ‘een totaal gebrek aan ideeën, motivatie en energie’.

De SP verliest al jaren verkiezingen. In 2019 verdween de partij uit het Europees Parlement, na een keiharde, op Eurocommissaris Frans Timmermans gerichte campagne. Toenmalig voorzitter Ron Meyer vertrok. Veel SP’ers zegden dat jaar hun lidmaatschap op. Het ledenaantal daalde tussen 2017 en 2020 van 39.571 naar 31.960.

Bij de Tweede Kamerverkiezingen van maart verloor de SP vijf van de veertien Kamerzetels, ondanks een zichtbare en scherp debatterende Lilian Marijnissen en ondanks de rol van Kamerlid Renske Leijten in de toeslagenaffaire. De SP wijt deze nederlaag, blijkt uit intern onderzoek, aan de coronacrisis. SP’ers konden minder de straat op dan gebruikelijk, en de kiezer schaarde zich achter een ‘stabiel bestuur’.

Het Marxistisch Forum wijt de opeenvolging van nederlagen aan de ‘verrechtsing’ van de partij. De SP wil té graag regeren, vindt de groepering. Tijdens de campagne flirtte Marijnissen met die gedachte, hoewel de partij al snel na de verkiezingen deelname aan een nieuw kabinet-Rutte resoluut uitsloot.

De discussie over wel of niet regeren speelt al langer in de partij. Veel jongeren denken dat hun kritische houding tegenover kabinetsdeelname de werkelijke reden is dat hun afdeling op afstand is gezet. Een motie om niet in een regering plaats te nemen werd Rood niet in dank afgenomen.

Er is te weinig ruimte om je mening te uiten

Tijs Hardam (21) is Rood-lid en voorzitter van de afdeling Rotterdam. Hij is namens het Marxistisch Forum kandidaat voor het landelijk bestuur. MF wil het interne debat aanwakkeren, zegt hij. “Het dagelijks bestuur en de fractie zijn heel machtig. Daar zit het geld, zij bepalen de koers. Er is te weinig ruimte om je mening te uiten.”

Michel Eggermont, lid van de provinciale staten en bestuurslid in Utrecht, is kandidaat-secretaris namens het MF: “Het regime dat een partij intern voert, is een spiegel van de maatschappij die zij wil. We moeten geen samenleving willen die is vormgegeven op de manier waarop de SP geleid wordt.” Doordat op partijraden alleen afdelingsvoorzitters spreken en een congres maar eens in de twee jaar georganiseerd wordt, hebben gewone leden minimale inbreng, vindt Eggermont. Hij pleit voor democratisering van de partij, naast ‘klassenonafhankelijkheid’ en ‘internationalisme’.

Vanwege de banden met het Communistisch Platform is het Marxistisch Forum omstreden. Volgens Hardam zijn er veel verschillen. “Het MF is een discussieplek voor leden die zich marxist noemen en een radicale en linksere SP willen. Het CP heeft een eigen bestuur en organisatie. MF is opener. Elk lid, ook geroyeerd, kan zich erbij aansluiten.”

Eggermont werd lid van het CP, uit protest tegen de royementen. Partijleider Marijnissen riep hem op zijn lidmaatschap te beëindigen. Eggermont peinst er niet over: “Ik wil opkomen voor de jongeren”. Hij vindt dat de term communisme ‘geframed’ wordt. “Er bestaan veel misverstanden. In de definitie van Marx staat communisme voor gelijkheid en democratie. Een socialistische partij kan daarom alleen door en door democratisch zijn. Het probleem is dat de SP stalinistische partijstructuren heeft. Het stalinisme is de grootste ramp van de vorige eeuw geweest.”

De SP heeft in het verleden vaker geworsteld met interne ‘pressiegroepen’. In 2009 royeerde de partij leden van het trotskistische Offensief, die volgens het bestuur een revolutionaire stroming binnen de SP wilden.

Als wij zo’n verschrikkelijke club zijn, ga dan ergens anders voetballen

Recenter deed een andere interne groep, De Groep, van zich horen. Deze kritische leden vonden het vluchtelingenstandpunt van de partij te veel naar rechts schuiven. In 2019 kregen leden van De Groep een felle partijraad over zich heen. Toenmalig Kamerlid Ronald van Raak schoot uit zijn slof, omdat critici steeds de media opzochten: “Als wij zo’n verschrikkelijke club zijn, ga dan ergens anders voetballen”.

Het vluchtelingenstandpunt veroorzaakte een schisma in de partij. Leden die zich onvoldoende gehoord voelden, zegden hun lidmaatschap op, volksvertegenwoordigers stelden zich niet opnieuw verkiesbaar. Van De Groep is al een tijdje weinig vernomen.

Sommige ‘Groepers’ vonden aansluiting bij MF, maar de twee clubs overlappen volgens Hardam maar gedeeltelijk. “Bij De Groep zaten marxisten die een radicalere koers willen, maar ook leden die regeringsdeelname prima vinden, alleen problemen hebben met het migratiestandpunt.”

Bang dat het MF net zo’n hevige reactie uitlokt als die van Van Raak destijds, is Hardam niet. “Ik heb schijt aan druk. Wij starten politieke discussies, omdat we er klaar mee zijn dat die gesmoord worden.”

Ondertussen houden MF’ers er rekening mee dat ook zij op zeker moment de SP moeten verlaten. Op de royementsbrieven die CP’ers ontvingen werd aangevoerd ‘dat u lid bent van het Communistisch Platform en/of Marxistisch Forum. Beide zijn door het partijbestuur aangemerkt als politieke partij’. Onlangs besliste een interne beroepscommissie anders: het CP is wél een partij, MF niet, omdat het Forum geen partijstructuren heeft.

Desondanks zei Kamerlid Jasper van Dijk recent tegen GeenStijl dat MF’ers eind juni moeten kiezen: SP of MF. Desgevraagd zegt Van Dijk nu dat hij het oordeel van de beroepscommissie volgt en MF’ers geen ultimatum heeft willen stellen.

Volgens Hardam snijdt het partijbestuur zich in de vingers als ook MF’ers geroyeerd worden: “MF is een stuk groter dan het Communistisch Platform. Als je ook volksvertegenwoordigers zoals Michel Eggermont gaat royeren, dan blijft er weinig van de partij over. Al heb ik niet veel vertrouwen in het calculerend vermogen van het landelijk bestuur. We dachten ook dat ze CP’ers niet zouden royeren.”

Geen heksenjacht

Partijsecretaris Arnout Hoekstra zegt dat het bestuur ‘vooralsnog’ geen plannen heeft om de marxisten te royeren. “Wij sluiten ons aan bij de conclusies van de beroepscommissie. CP-lidmaatschap valt niet te combineren met een SP-lidmaatschap. Deelname aan het MF wel.” Wel ziet Hoekstra dat het MF steeds meer invloed probeert te verwerven door nu ook mee te doen aan bestuursverkiezingen. “Leden van het CP zetten hun activiteiten voort onder de noemer van het MF. Als zij heel bewust proberen het Marxistisch Forum om te vormen tot het Communistisch Platform, dan is de vraag hoe lang het duurt tot MF een partij is.” Maar Hoekstra benadrukt dat de SP nu niet van plan is om ook MF als partij aan te merken. Ook zal het bestuur geen afdelingen doorlichten op sympathisanten van het Communistisch Platform, zoals sommigen vrezen naar aanleiding van een van de aanbevelingen van de onderzoekscommissie. Hoekstra: “Wij willen geen heksenjacht beginnen.”

Schiedammer Wassim Benali besloot na het partijcongres van eind vorig jaar zijn lidmaatschap op te zeggen. Vooral vanwege een meningsverschil over de Navo. Ook zag hij aan het eind van de dag knarsetandend hoe er, na de felle meningsverschillen over regeringsdeelname, klimaat, migratie en discriminatie, een grote knop was waarmee leden álle wijzigingsvoorstellen van het bestuur in één klik konden overnemen. “Ik kreeg heel erg het gevoel dat je als lid vooral niet moet nadenken. Je moet actievoeren en vrijwilliger zijn. De SP is meer een familiebedrijf dan een politieke partij.”

Formeel is Benali wel nog lid van Rood, hoewel hij tijdens de pandemie weinig andere SP-jongeren gezien heeft. “Maar als corona voorbij is en er zijn weer demonstraties, dan kom ik mee. Het is leuk, en ik ben sociaal aan de andere jongeren verbonden.”

Lees ook:

‘Noodkreet’ voor nieuw gesprek tussen SP en haar jongeren

SP-leden roepen op tot een verzoeningspoging tussen jongerenvereniging Rood en de moederpartij. Zaterdag stemt de partij over een definitieve breuk.