D66 en VVD grote winnaars deze verkiezingen, links krijgt harde dreun

De VVD-top wacht vanavond in het Tweede Kamergebouw de uitslagen af, net als de PVV. De hoogst genoteerde kandidaten van de VVD-lijst zijn bijeengekomen in de kamer van de vertrekkend fractievoorzitter, Klaas Dijkhoff. De rest van de kandidaat-Kamerleden zit gewoon thuis. 

In de gangen is het nu nog stil, op een enkele beveiliger en wachtende fotografen na, laat verslaggever Wendelmoet Boersema weten. Na de exitpoll van negen uur zal de nummer drie van de lijst, campagneleider Sophie Hermans, een korte reactie geven op de uitslagen. Mark Rutte komt later, hij neemt eerst een reactie op voor social media.

De locatie waar politieke nieuwkomer Volt vanavond de uitslagen afwacht doet niet vermoeden dat er hier later misschien een feestje wordt gevierd, zo meldt verslaggever Robin Goudsmit. De partij, die lijkt af te stevenen op minstens een Kamerzetel, heeft zich opgesteld in het ruime, hip-aandoende kantoor van Secrid, een fabrikant van lederen portemonnees en pasjeshouders en tevens sponsor van de partij. “We staan echt achter hun ideeën over Europese samenwerking en het klimaat", aldus een medewerker die geduldig voor alle bezoekers koffiezet. Zijn leren portemonnees wel goed voor het milieu? “Nieuwe materialen brengen ook problemen met zich mee. En leer gaat heel lang mee en is dus duurzaam."

Volt, dat nog niet eerder heeft meegedaan aan de Tweede Kamerverkiezingen, hoopt vanavond met een ongegeneerd pro-Europees programma in het parlement te komen. In de peilingen worden één tot vier zetels verwacht voor de pioniers.

Tot vanavond 19.45 uur was de totale opkomst bij de Tweede Kamerverkiezingen naar schatting 74 procent, zo meldt onderzoeksbureau Ipsos. Dat is een procentpuntje meer dan de opkomst in 2017 - die zich echter moeilijk laat vergelijken vanwege de corona-omstandigheden waaronder dit jaar gestemd moet worden. 

Precies om 21.00 uur wordt de exitpoll naar buiten gebracht, samengesteld door onderzoeksbureau Ipsos. Voor de eerste exitpoll wordt tot 20.30 uur gepeild, om 21.45 brengt Ipsos een tweede naar buiten waarin dat laatste half uurtje is meegewogen. Deze exitpoll moet niet verward worden met de daadwerkelijke uitslag. Die geven gemeentes na het tellen van de stemmen door aan persbureau ANP. De uitslagen zullen druppelen gedurende de nacht binnendruppelen.

Onderzoeksbureau Ipsos deed maandag en dinsdag bij 25 stembureaus onderzoek en staat vandaag bij 45 stembureaus, representatief gekozen, verdeeld over het hele land. Bij de uitgang peilen ze wat welke mensen hebben gestemd. Hierdoor heeft Ipsos over het algemeen een goed beeld van de daadwerkelijke uitslag. Alleen - hoe betrouwbaar is die peiling dit jaar, nu er meer mensen dan ooit per post hebben gestemd? Politiek verslaggever Jeanine Julen zet de problemen van dit jaar in dit artikel op een rij. 

Ruim de helft van kiezers had om 17.45 uur zijn stem uitgebracht voor de Tweede Kamerverkiezingen. Dat meldt onderzoekbureau Ipsos in opdracht van de NOS. In totaal schat Ipsos de totale opkomst op 57 procent. Bij de Tweede Kamerverkiezingen van 2017 was de opkomst op dit tijdstip 55 procent, maar die opkomst valt lastig te vergelijken vanwege het grote aantal briefstemmen dit jaar en de mogelijkheid eerder te stemmen.  

GroenLinks reageert woensdagavond niet op de eerste exitpoll vanuit popzaal Het Paard in Den Haag, zoals zij eerder aangaven. In plaats daarvan zullen Kamerlid Corinne Ellemeet en partijleider Jesse Klaver in het Tweede Kamergebouw op de eerste prognoses reageren. Dit heeft de partij besloten na overleg met de gemeente.

Er zou anders mogelijk verwarring ontstaan dat het om een bijeenkomst zou gaan, legt een woordvoerder uit. Die zijn in tijden van corona verboden.

De politie heeft vanmiddag ingegrepen nadat een man bij een stembureau in Rheden wilde stemmen, maar geen mondkapje wilde dragen. "Wij hebben daarop met diegene gesproken, maar hij wilde nog steeds geen mondkapje op", laat een woordvoerder na berichtgeving van Omroep Gelderland weten. De man is daarop het gebouw uitgezet.

Volgens Omroep Gelderland gaf de man aan dat hij een ontheffing van de mondkapjesplicht had van de Rijksoverheid. Die kon hij niet laten zien aan de voorzitter van het stembureau in Ons Huis aan het Meester B. van Leeuwenplein of aan de politie.

"Ik heb een slecht hart en krijg het benauwd van een mondkapje", verklaarde de man aan Omroep Gelderland. Volgens hem was het document dat hij bij zich had rechtsgeldig. Burgemeester van Rheden Carol van Eert spreekt tegen dat er een geldig document was. "De man heeft iets vaags laten zien dat niet aan hem persoonlijk gelieerd was", zegt Van Eert tegen de regionale omroep. Onbekend is of de man op een ander stembureau heeft proberen te stemmen. (ANP) 

In Amsterdam kan er vandaag dansend gestemd worden. In het cultureel centrum Tolhuistuin - een club annex poppodium - krijgen mensen een draadloze hoofdtelefoon waarmee ze in de rij naar muziek kunnen luisteren. En iedereen die wel eens op festivals is geweest weet dat zo'n silent disco opzwepender is dan op papier misschien lijkt.

Na de rij moeten de stemmers de headset wel weer inleveren, in ruil ervoor krijgen ze een stembiljet."Een aantal mensen is hier speciaal naartoe gekomen om te stemmen en sommigen zijn ook verrast dat we er hier op afstand een klein feestje van proberen te maken. We zien hier veel vrolijke gezichten", aldus een woordvoerster van de Tolhuistuin.

Eén van de bezoekers had genoten. "Het was kort maar krachtig. Maar het voelde even als een klein feestje." De silent-disco-stemclub gaat nog door tot 20:30 vanavond. (ANP/Redactie)

De stembussen zitten dit jaar sneller vol dan tijdens eerdere verkiezingen, en dus moeten er 'stembusstampers' en nieuwe bussen aan te pas komen. Dat merken ze ook in Rotterdam. "De stemformulieren zijn groter dit keer, want er zijn meer partijen die deelnemen aan de verkiezingen", aldus een gemeentewoordvoerder.

Tijdens deze Tweede Kamerverkiezingen doen 37 partijen mee, een naoorlogs record. En dus zijn er op het stembiljet evenveel kolommen nodig, waardoor het papier groot uitvalt en veel ruimte inneemt in de stembus. Met een zogenaamde stembusstamper, 'een houten stok die door de bus heen kan', wordt de stapel aangedrukt, vertelt de Rotterdamse woordvoerder. Ook zijn er nieuwe stembussen naar de drukke stembureaus onderweg.

Er is volgens de woordvoerder nog een andere oorzaak waardoor de bakken snel vol zitten. "Normaal zetten we op de stempas de dichtstbijzijnde locatie waar je kan stemmen. Nu niet, en dus is er meer spreiding." (ANP) 

Weet u nog, die CDA-lijsttrekkersverkiezing tussen Hugo de Jonge en Pieter Omtzigt, vorig jaar? Dat nota bene de vrouw van Omtzigt na het online stemmen de melding kreeg niet op haar man, maar op De Jonge te hebben gestemd? Inmiddels kunnen ze er om lachen, blijkens een tweet van die echtgenote in kwestie - tevens fractievoorzitter van het CDA in Enschede. 

Ze laat weten De Jonge nu niet te kunnen vinden op het stembiljet en dus dit keer écht op haar man te hebben gestemd. En Hugo de Jonge? Die dankt haar alsnog voor de stem op zijn partij. (Trouw)

De totale opkomst van de Tweede Kamerverkiezingen was om 15.45 uur gestegen naar 49 procent. Dat meldt onderzoeksbureau Ipsos in opdracht van de NOS.

Ipsos heeft de opkomst van maandag, dinsdag, woensdag en de briefstemmers bij elkaar opgeteld. Woensdag heeft tot 15.30 uur in totaal 30 procent van de kiesgerechtigden gestemd. De opkomst was maandag en dinsdag geraamd op 12 procent. Verder schat Ipsos dat het opkomstpercentage van de briefstemmers 7 procent is. In totaal komt de geschatte opkomst daarmee op 49 procent.

Bij de Tweede Kamerverkiezingen van 2017 was de opkomst op dit tijdstip 43 procent, alleen is dat lastig te vergelijken met voorgaande jaren vanwege de briefstemmen en het vervroegd stemmen. (ANP/Redactie)

Het zijn dit jaar de eerste verkiezingen waarbij je vanwege hygiëne-overwegingen het rode potloodje mee naar huis mag nemen. En niet alleen het stemmen gaat anders: ook de uitslagenavond zal er anders uitzien. Geen vrolijk hossende VVD’ers in polonaise, geen zaal vol sip kijkende GroenLinkser die stiekem toch op een betere uitslag hadden gehoopt. Hoe zien de uitslagenavonden van partijen eruit?

Ondanks de coronarestricties - of juist daarom - heeft GroenLinks toch een poppodium afgehuurd. Ze houden hun uitslagenavond in het Haagse poppodium het Paard van Troje. Toch een soort meet-up dus, maar dan in flink afgeslankte vorm. En coronaproof: pers mag aanwezig zijn, maar moet voor binnenkomst een sneltest ondergaan. De PvdA houdt een vergelijkbare kleinschalige avond, in het Volkshotel in Amsterdam. D66 blijft binnen de muren van het partijkantoor in Den Haag, vanuit waar vooral veel Zoom-meetings worden georganiseerd met de achterban.

De VVD is strikt - met partijleider Rutte natuurlijk als gezicht van de coronabestrijding - en laat geen pers of andere belangstellenden toe. De partijtop zal de uitslagenavond volgen in de werkkamer van fractievoorzitter Klaas Dijkhoff; de VVD laat weten dat Rutte na de eerste exitpoll een toespraak via YouTube zal houden. Later op de avond wordt verwacht dat hij de pers toespreekt in de Statenpassage van Tweede Kamer-gebouw.

Forum voor Democratie, die de afgelopen weken de coronaregels overduidelijk met voeten trad, heeft nog niet laten weten waar en wat de partij rond Thierry Baudet vanavond organiseert. Overigens: een woordvoerder van JA21 leek wat overvallen toen hem deze week werd gevraagd hoe hun uitslagenavond eruit zag. “Doen anderen wat? Misschien moeten wij dan toch ook maar iets organiseren.” (Trouw)

Verslaggever Stefan Keukenkamp sprak met kiezers in een stemlokaal in Deventer, onder wie een B&B-eigenaar die normaal links stemt, maar dit keer niet. “Ik heb Wybren van Haga gestemd. Hij heeft een duidelijk kritisch geluid en is voor een vrij Nederland. Normaal zou ik dat nooit stemmen, maar nu volg ik mijn gevoel".

Het coronaproof stemmen gaat in de Deventer wijk De Hoven van een leien dakje, al ziet niet iedereen het dragen van een mondkapje zitten. Lees hier de hele reportage. 

Op Marktplaats worden meerdere rode stempotloden te koop aangeboden. Het is voor het eerst dat de potloden na het stemmen mee naar huis mogen worden genomen, en dus kan het als collector's item worden gezien. 'Rod' uit Leidschendam ziet er wel handel in en heeft zijn potlood aangeboden voor 25.000 euro.

In verschillende gemeenten mogen stemmers het potlood meenemen vanwege de coronamaatregelen. Waarschijnlijk is het potlood van Rod een van de eerste die is meegenomen, aangezien hij zijn "Stempotlood 2021 Rood" met de beschrijving "unicum, 1x gebruikt" al op maandag online heeft aangeboden. Vanwege corona kon er maandag en dinsdag al gestemd worden, om zo drukte op stembureaus te voorkomen en mensen uit kwetsbare groepen de ruimte te geven.

Onderhand staan er meerdere potloden op Marktplaats. Willem uit Woerden prijst die van hem aan met de tekst "Gebruikt stempotlood, is pas 1 stip mee gezet" en volgens Van Dijk uit Groningen mag zijn potlood "zeker niet ontbreken in de collectie van een echte potloodverzamelaar!".

De aanbieders hebben verschillende ideeën over hoeveel het "vintage stempotlood" of "limited edition potlood" waard is. Zo kan op de potloden geboden worden 'tegen elk aannemelijk bod', vanaf 5 euro en vanaf 42 euro. Op het potlood van Ruben uit Delft, ook maar "1x gebruikt", is woensdag een eerste bod van 2 euro uitgebracht.

(ANP)

Bij veel stembureaus door het hele land is het druk. Mensen staan onder meer in Almere, op het Binnenhof en in Amsterdam in de rij, die dit keer door coronaregels langer is dan bij andere verkiezingen. Vooral bijzondere locaties zijn in trek, zoals musea, waar stemmers nieuwsgierig meteen een kort kijkje nemen. Ook op treinstations wordt veel gestemd.

Tegen het middaguur hadden de meeste partijleiders hun stem uitgebracht, onder hen ook een aantal nieuwkomers die hopen op zetels in de Tweede Kamer. Op een aantal locaties is ook het tellen van de briefstemmen al in volle gang, zoals in het Haagse World Forum en in de RAI Amsterdam.

Het ging niet overal van een leien dakje in de stembureaus. In Haarlem zorgde een verkeerde sleutel van de stembus ervoor dat een bureau later openging. In Arnhem was het wachten op de rode potloden en in Barendrecht bleek de registerlijst niet voorhanden. In 25 gemeenten is een stapel ongeadresseerde enveloppen bezorgd met daarin waarschijnlijk een stembiljet. Een raadsel, vond ook minister Ollongren van Binnenlandse Zaken.

(ANP)

Vijf uur nadat de stemlokalen in Nederland zijn opengegaan, mogen ook alle kiesgerechtigden op de Caribische eilanden Bonaire, Saba en Sint Eustatius woensdag, om 07.30 uur plaatselijke tijd, naar de stembus.

De zogenoemde BES-eilanden hebben sinds 2010 de status van bijzondere gemeente van Nederland. Ook in 2012 en 2017 mochten de eilandbewoners meedoen aan de Tweede Kamerverkiezingen. De eilanden tellen ongeveer 15.000 kiesgerechtigden. Veruit de meerderheid van deze mensen woont op Bonaire.

Op Saba mochten kiezers die behoren tot risicogroepen die extra kwetsbaar zijn voor het coronavirus maandag en dinsdag hun stem ook al uitbrengen.

(ANP)

In 25 gemeenten in Nederland is woensdagmorgen een stapel ongeadresseerde enveloppen bezorgd met daarin waarschijnlijk een stembiljet. Het gaat om de envelop die bestemd was voor het bijsluiten van een stempas en die met het stembiljet in een wel geadresseerde envelop voor het briefstemmen verzonden moest worden, zegt een woordvoerder van de gemeente Nijmegen. In Nijmegen zijn zo'n vijftig tot zestig blanco enveloppen bezorgd. Het is nog niet bekend hoeveel enveloppen er in totaal in de 25 gemeenten circuleren.

Het is een raadsel waarom de niet-geadresseerde enveloppen in de 25 gemeenten zijn bezorgd, zei ook minister Kajsa Ollongren van Binnenlandse Zaken, die woensdagmorgen in Nijmegen op werkbezoek was. Besloten is dat de gemeenten de enveloppen woensdagmiddag gaan openen. Als er stembiljetten in zitten, worden die zo mogelijk nog woensdag bij de juiste gemeenten bezorgd. Het ministerie zoekt uit hoe dat het beste kan gebeuren.

(ANP)

Het tellen van de briefstemmen in Den Haag is woensdagochtend, met ongeveer een uur vertraging, begonnen in het World Forum. Er ontbraken nog bepaalde documenten ter ondersteuning van het telproces, die al snel naar de tellocatie konden worden gebracht. Het congresgebouw is de enige plek in Den Haag waar briefstemmen worden geteld.

In Haarlem liep het stemmen twee uur vertraging op doordat de gemeente de verkeerde sleutel had gegeven, waardoor de stembus niet kon worden geopend. "We hebben zeker 20 mensen naar een andere locatie moeten verwijzen", zegt een medewerker van het stembureau tegen NH Nieuws.

In Barendrecht gingen 20 van de 24 stembureaus een kwartier later open omdat de registerlijst ontbrak. Dat schrijft RTV Rijnmond. Op die lijst staan de mensen aangekruist die de afgelopen dagen al hebben gestemd.

Bij sommige stembureaus in Brabant is het niet lekker vertoeven door de kou. "We hebben om kacheltjes gevraagd", zeggen stembureauleden in cultureel centrum De Schattelijn in Geertuigenberg tegen het Brabants Dagblad. Ook in het iets verderop gelegen Fort Sint Gertrudis blijkt het vernikkelen geblazen.

(ANP/Redactie)

Kiezers die woensdag hun stem gaan uitbrengen in het Kunstmuseum in Den Haag kunnen tegelijkertijd een heel klein beetje kunst snuiven. De looproute in het vanwege corona al maanden gesloten museum voert namelijk langs twee gloednieuwe tentoonstellingen, die op 1 april open gaan, als dat tegen die tijd mag. "Een moment van troost en hoop voor de nabije toekomst", zegt museumdirecteur Benno Tempel.

Het Kunstmuseum is al voor de elfde keer een stemlocatie. Tempel: "Nu is het extra bijzonder, omdat we de mensen een glimp van de exposities kunnen laten zien. We zien de verkiezingen als warmdraaien voor de heropening. Een veilige looproute uitzetten was bijvoorbeeld heel gemakkelijk."

Bijzonder is ook een stemlocatie in Utrecht. Kiezers kunnen daar stemmen in de ontvangkamer van de Rooms-Katholieke Begraafplaats St. Barbara. "Het was even afwachten of hier wel mensen zouden komen. Sommigen zouden het misschien een beetje eng vinden, dachten we", zegt directeur Karen Kolkhuis Tanke woensdag. "Maar het is al vanaf de opening zelfs drukker dan gedacht." Speciaal voor de stemmers die woensdag komen is er een wandelroute uitgezet over de begraafplaats uit 1875, die deels rijksmonument is. "Dat valt in goede aarde. Het is nu regenachtig, maar kiezers nemen de route mee om later te komen wandelen."

Stemmen in een trolleybus of de gevangenis
Arnhem heeft een trolleybus ingericht als stembureau. Die stopt woensdag op vier plaatsen in de stad. De loop naar de bus zit er goed in, merkt een woordvoerder van de gemeente op. Burgemeester Ahmed Marcouch van de Gelderse hoofdstad stemt niet in de trolley. Hij doet dat aan het eind van de ochtend in de voormalige Koepelgevangenis in zijn stad. En Marcouch is daar bepaald niet de enige, het loopt al vanaf woensdagochtend vroeg storm in het rijksmonument, zeggen leden van het stembureau.

Bij Wim Westhoff in het Overijsselse Marle was woensdag anderhalf uur na de opening van het stembureau al 14 procent van de kiezers langs geweest. Westhoff beheert al jaren het kleinste stembureau van Nederland, dat nu noodgedwongen naar de schuur is verhuisd. "We halen altijd meer dan 100 procent opkomst, omdat een behoorlijke groep mensen speciaal naar Marle rijdt om hier te stemmen. Maar dat verwacht ik dit jaar niet, want het is vanwege corona niet de bedoeling om onnodig te reizen. Ook zullen onze vaste oudere bezoekers wel voorzichtiger zijn." 

Meer bijzondere stemlocaties zijn ook in de rest van het land te vinden. De coronamaatregelen dwingen tot creativiteit, en stemmers krijgen er allerhande bijzondere stembureaus voor terug. Het mag er alleen niet té gezellig worden. 

(ANP)

In Haarlem zijn vanaf vanmorgen vroeg mensen de briefstemmen aan het tellen. Eerst worden in stapeltjes de enveloppes met stembiljetten uit een ijzeren bak gehaald. De vijf vrouwelijke briefstemtellers van telbureau 401 in een Haarlems gemeentekantoor leggen ze op tafels. Als hulpinstrument hebben ze keukenmesjes erbij gepakt om de enveloppes te openen. Pleisters liggen er ook mochten de tellers zich alsnog hebben gesneden aan het scherpe papier.

Verspreid door het hele gemeentekantoor, gelegen aan de rand van het centrum, tellen groepjes de briefstemmen. Vanaf 7.30 uur stroomden ze binnen. In de dagen vooraf hebben ze instructies gekregen hoe het tellen van de stemmen werkt.

Bij telbureau 401 verloopt het begin rommelig. De voorzitter van het telbureau komt niet opdagen. Een van de tellers neemt het voorzitterschap op zich. Een gemeenteambtenaar voegt zich bij de vijf als teller. Verdeeld over vier bakken die het formaat hebben van een grijze afvalcontainer moeten ze drieduizend briefstemmen tellen. Het eerste uur bespreken ze hoe ze hun werk het beste kunnen aanpakken. Als de 'flow' van het werk erin zit, zoals de nieuwe voorzitter het noemt, gaan de gesprekken over winkelen in coronatijd en klinkt er muziek uit de luidsprekers.

(Floris Akkerman, in Haarlem)

De stem van demissionair minister Hugo de Jonge in Rotterdam liep een half uur vertraging op, doordat hij een oud paspoort bij zich had. De gaten waren erin geknipt, meldt RTV Rijnmond. Ook was hij zijn rijbewijs vergeten. 

Nadat hij thuis zijn nieuwe paspoort had opgehaald, mocht hij alsnog stemmen. "We hebben die dingen in een bak liggen, het was nogal laat gisterenavond, ik heb de verkeerde gepakt", aldus de minister tegen RTV Rijnmond.

Okke Hoek, stembureauvoorzitter van de drive-thru-stemlocatie, dacht aanvankelijk aan een grap. "De minister kwam aanrijden en gaf me zijn stempas en paspoort. Ik maak dat paspoort open en zag die gaten er al in zitten. Maar hij zat me nogal indringend aan te kijken, dus ik dacht eerlijk gezegd dat De Jonge me zat te dollen."

(Redactie)

Politieke partijen schuiven bijna allemaal op naar links. Het politieke centrum is mede daardoor minder leeg dan bij voorgaande verkiezingen, zo bleek uit het Kieskompas. Vooral de coronacrisis is daarvoor verantwoordelijk, maar de trend dat partijen linkser worden – of ‘minder rechts’ – is al langer gaande, stelt André Krouwel, politicoloog aan de Vrije Universiteit en bedenker van het Kieskompas. Lees hier meer over de verlinksing van het politieke landschap.

Mocht u nog twijfelen wiens rondje u vandaag roodkleurt in het stemhokje, kunt u hieronder de stemhulp van het Kieskompas invullen. 

Voor de allerlaatste twijfelaars: het Kieskompas is sinds gisteravond uitgebreid met de partijen Bij1 en de Boer Burger Beweging (BBB). Dat is gebeurd omdat volgens de Peilingwijzer, waar de bestaande peilingen in worden meegenomen, deze twee nieuwe partijen mogelijk kunnen rekenen op een Kamerzetel. 

Hieronder kunt u het Kieskompas invullen. 

De verwachting is dat ondanks de coronabeperkingen bijna evenveel Nederlanders gaan stemmen als vier jaar geleden. Van de ondervraagden in een peiling van I&O Research begin maart gaf 79 procent van de ondervraagden aan zeker naar de stembus te gaan, 13 procent wil waarschijnlijk gaan stemmen.

Bij de laatste Tweede Kamerverkiezingen in 2017 bracht bijna 82 procent van de kiesgerechtigden zijn stem uit, zo blijkt uit cijfers van de Kiesraad. Het was daarmee de hoogste opkomst sinds 1986.

In 1977 voelden de meeste kiezers zich geroepen om hun stem uit te brengen. In dat jaar lag het opkomstpercentage op maar liefst 88 procent. De verkiezingen van 1981 nemen met 87 procent een tweede plaats in. De Kamerverkiezingen van 1986 komen met een opkomst van 85,8 procent op de derde plek.

(ANP)

Honderden mensen een verpleeghuis in laten gaan om een stembiljet in te vullen, of nog even kletsen met het vaste stembureaulid bij het wijkcentrum: door corona is dat dit jaar niet mogelijk. Niet getreurd, want stemmen in coronatijd blijkt soms juist spectaculair. In Rotterdam kun je vandaag bijvoorbeeld stemmen in het oude tropisch zwemparadijs Tropicana. En in Arnhem is de oude Koepelgevangenis, een rijksmonument waar vroeger zo’n vierhonderd gevangenen in pasten, een plek waar iedereen in vrijheid zijn of haar democratische plicht kan uitvoeren.

Lees hier meer. 

Met de opening van het stemlokaal op station Nijmegen om 05.15 uur is ook de derde dag dat Nederland naar de stembus kan, afgetrapt. In alle vroegte hadden zich een tiental fanatieke kiezers gemeld bij het stembureau. Nadat zij hun stem hadden uitgebracht keerde de rust er tijdelijk terug.

In het hele land zijn naar schatting van het Centraal Bureau voor de Statistiek ongeveer 13,2 miljoen mensen kiesgerechtigd tijdens deze Tweede Kamerverkiezingen.

De kiesgerechtigde 70-plussers mochten al per post stemmen. Dit zijn ruim 2,4 miljoen inwoners. Gisteren werden de regels voor het tellen van die briefstemmen nog verruimd nadat bleek dat er relatief veel ongeldig waren verklaard doordat de kiezer de enveloppen verkeerd had opgestuurd.

Ongeveer 810.000 jongeren mogen deze keer voor het eerst voor de Tweede Kamerverkiezing stemmen. De afgelopen dagen mochten mensen die tot een risicogroep behoren al naar de stembus. Velen deden dat ook al. Maar de miljoenen anderen kunnen woensdag terecht in ruim 8800 stemlokalen. De meeste stembureaus zijn geopend tussen 07.30 uur en 21.00 uur.

Voor alle stembureaus in het land gelden dit jaar speciale maatregelen om de kans op besmetting met het coronavirus zo klein mogelijk te houden. Zo worden in het stemlokaal potloden, stemhokjes, tafels, en andere voorwerpen geregeld schoongemaakt. In sommige gemeenten krijgen alle kiezers een eigen rood potlood dat ze daarna mee naar huis mogen nemen. En er zijn 'kuchschermen' tussen de kiezers en de leden van de stembureaus.

(ANP/Redactie)

De VVD is met twintig procent van de stemmen - wat zich in 30 zetels zou vertalen - de winnaar geworden van de door ProDemos georganiseerde scholierenverkiezingen. Op de tweede plek eindigde D66 (16,7 procent), gevolgd door GroenLinks 15,4 procent en PVV (6,6 procent).  ProDemos simuleerde de verkiezingen op middelbare scholen door het hele land, zo'n 50.000 scholieren brachten hun stem uit - een stuk minder dan de 140.000 deelnemers vier jaar geleden. De organisatie - ook verantwoordelijk voor rondleidingen in het parlement en de Stemwijzer - vermoedt dat dit door de pandemie komt waardoor het dit jaar lastiger was de scholierenverkiezingen te organiseren. 

Volt doet het onder scholieren beter dan CDA; toch nog 319 scholieren stemden voor 50Plus en opvallend genoeg kreeg De Feestpartij genoeg stemmen voor een Kamerzetel. Sowieso zijn de stemmen onder scholieren breder gedeeld dan het landelijke beeld: er zouden 21 verschillende partijen minstens een zetel krijgen, tegen de circa 15 die er nu volgens de peilingen kans maken om in de Kamer te komen. (Trouw)

Ook op deze tweede dag dat er op een station gestemd kon worden voor de Tweede Kamerverkiezingen liep het niet storm in deze stemlokalen. Wel was er iets meer aanloop dan maandag, zo laat de NS weten. Op Utrecht Centraal stond maandag om 18.00 uur de teller op honderd stemmen, dinsdag kwamen er 150 mensen. "Ook vandaag zagen we dat het voornamelijk de oudere treinreiziger is die zijn stem kwam uitbrengen."

Dit jaar zijn de mogelijkheden om in een stembureau een stem uit te brengen uitgesmeerd over drie dagen. Net als maandag is het dinsdag de bedoeling dat kwetsbaren en mensen uit een risicogroep in relatieve rust tot 21.00 uur terechtkunnen op de zes daarvoor aangewezen stemlokalen: Utrecht Centraal, Bilthoven, Den Bosch, Hilversum, Leiden Centraal en Schiedam Centrum. Met de stationsstembureaus willen NS, ProRail en gemeenten het voor noodzakelijke reizigers zo makkelijk mogelijk maken om onderweg te stemmen.

Op de 'grote' verkiezingsdag, woensdag, gaan ook de overige stemlocaties op stations open. Dan zijn er stemplekken op veertig stations. (ANP)

De Stemwijzer en het Kieskompas hebben nog nooit zo veel bezoekers gehad als tijdens de Tweede Kamerverkiezingen 2021. Op de tweede dag van de verkiezingen verbreken de kieshulpen hun eigen records van 2017, toen er ook Tweede Kamerverkiezingen waren.

"We zitten nu op 6,75 miljoen gebruikers. In 2017 hadden we er uiteindelijk 6,8 miljoen. Daar komen we vandaag makkelijk overheen", zegt een woordvoerster van de Stemwijzer. "Bij het slotdebat op NPO1 vanavond verwacht ik weer een piek."

Ook bij het Kieskompas loopt het storm. Bij de vorige Tweede Kamerverkiezingen vulden er uiteindelijk ongeveer anderhalf miljoen gebruikers de stemhulp in. Vanochtend maakten al twee miljoen gebruiken van het Kieskompas. "Morgen verwachten we ook veel drukte. Ik hoop vooral dat de servers van de website het aantal gebruikers aankunnen", aldus een woordvoerder. (ANP) 

Op de een of andere manier voert de VVD een formidabele campagne, schrijft chef politiek Bart Zuidervaart in zijn wekelijkse column. Want het zijn niet de klimaatverkiezingen geworden waar GroenLinks op uit was. En het toeslagenschandaal dat duizenden mensen het moeras in duwde, en waardoor zijn derde kabinet uiteindelijk ten val kwam - kleefde geen moment echt aan Mark Rutte. 

Het moet gek lopen, wil de VVD niet voor de vierde keer op rij de Kamerverkiezingen winnen. De vraag is dan niet zozeer wie de VVD als partner verlangt, maar interessanter worden de afwegingen bij de andere partijen. Lees hier de hele column.

De VVD in Woensdrecht doet aangifte wegens het bekladden van campagneposters in de Brabantse plaats. Op de posters heeft lijsttrekker Mark Rutte een Hitler-snor gegeven, of ze waren beklad met hakenkruiszen, zo meldt BNdeStem. Ook zijn er kreten als 'vaccin macht frei' op geklad, verwijzend naar de toegangspoort van vernietigingskamp Auschwitz. 

"Iedereen heeft recht op zijn eigen mening, maar dit soort vandalisme gaat echt een grens over", reageert de VVD tegenover de regionale krant. "Zeker voor ouderen die de oorlog hebben meegemaakt is dit heel confronterend." In verschillende dorpen van de gemeente zijn borden beklad, wat zo'n anderhalve week geleden begon. De lokale afdeling van de liberalen plakten diverse keren de bekladde posters over, om later weer te stuiten op nieuw vandalisme. (Trouw/BNdeStem)

Een medewerker van een stembureau in Rotterdam mag geen rol meer vervullen bij het stembureau nadat ze een foto van zichzelf op sociale media plaatste waarin ze liet weten alle stemmen op Geert Wilders en Thierry Baudet te verscheuren. De vrouw gaf aan dat ze het als grap had bedoeld, maar de gemeente oordeelde dat ze haar functie niet langer meer kan vervullen.

"Zeker gezien alle ophef op sociale media hebben wij hier meteen op geacteerd. Dit wil je niet als gemeente. Medewerkers van stembureaus dienen neutraal te zijn. Deze mevrouw keert ook niet meer terug", aldus een woordvoerder van de gemeente.

De zegsman sluit uit dat de vrouw daadwerkelijk stemmen heeft verscheurd, omdat er op het stembureau veel leden zijn die controleren. (ANP)

Ook de tweede dag dat het mogelijk is om te stemmen voor de Tweede Kamerverkiezingen is het rustig bij de stembureaus op de NS-stations. Zo zijn er aan het einde van de dinsdagochtend veertig mensen bij het stembureau op Utrecht Centraal geweest, waar maandag rond hetzelfde tijdstip de teller op twintig stond. "Er komen zo'n vijf mensen per uur. Het is rustig dus, maar vergeleken met gisteren is er iets meer aanloop", laat een NS-woordvoerster weten.

Op de andere stations waar gestemd kan worden, is er ook nog weinig in- en uitloop en staan er geen rijen. "Het algemene beeld is dat het rustig is en dat is natuurlijk gunstig, want mensen die vandaag stemmen behoren tot de coronarisicogroep. Voor hen zijn we met alle stembureaus in Nederland opengegaan, zodat zij veilig kunnen stemmen", aldus de woordvoerder.

De NS heeft maandag en dinsdag naast Utrecht ook stembureaus op station Bilthoven, Leiden Centraal, Den Bosch, Hilversum en Schiedam geopend.

D66-leider Sigrid Kaag wil zich nog niet uitspreken voor of tegen de opening van Lelystad Airport voor commercieel vliegverkeer. Zij vindt die vraag "helemaal niet relevant op dit moment", en "niet iets waar je nu al een formatiegesprek over moet gaan voeren".

In het vorige regeerakkoord was afgesproken dat Lelystad Airport vakantievluchten gaat overnemen van Schiphol, dat daardoor meer ruimte krijgt zich te ontwikkelen als internationaal knooppunt. Maar de luchthaven wacht nog altijd op toestemming vanuit Den Haag, mede doordat D66 daar strenge voorwaarden aan stelt.

GroenLinks-leider Jesse Klaver wil graag samen optrekken met D66 en andere progressieve partijen, onder meer om Lelystad Airport tegen te houden. Hij probeerde Kaag maandagavond in het verkiezingsdebat van EenVandaag al te verleiden tot een hardere uitspraak. Maar zij ging daar toen ook al niet op in.

Schiphol liep tot vorig jaar tegen de grenzen van de eigen capaciteit aan. Maar door de coronacrisis is het vliegverkeer op een laag pitje komen te staan. Het duurt naar verwachting jaren voordat de drukte op de nationale luchthaven weer op het niveau van 2019 komt.

Demissionair luchtvaartminister Cora van Nieuwenhuizen (VVD) houdt desondanks vast aan de noodzaak van Lelystad Airport. Zij gaat ervan uit dat het vliegverkeer zich vroeg of laat zal herstellen van de crisis. Ook Schiphol zelf wil niet afzien van de beoogde overloopluchthaven in de Flevopolder.

(ANP)

Vanochtend zit demissionair premier en VVD-lijsttrekker Mark Rutte bij Goedemorgen Nederland, waar hij reageerde op de ongeldige briefstemmen. Hij zei te verwachten dat daar vandaag nog duidelijkheid over komt, en dat minister Kajsa Ollongren (binnenlandse zaken) overlegt met de Raad van State en de Kiesraad. "Ik hou er nu even afstand van, want ik ben ook lijsttrekker." Wel zei hij te hopen dat er zo veel mogelijk stemmen kunnen worden meegeteld, mits die rechtsgeldig zijn. (Trouw)

Vanavond organiseert de NOS vanaf 20:30 het Slotdebat, met acht lijsttrekkers. Gisteren kruisten zes lijsttrekkers van de grote partijen al verbaal de degens bij het EenVandaag verkiezingsdebat. Wat vonden ze daar eigenlijk zelf van? 

"Er is zoveel meer te zeggen", aldus CDA-leider Wopke Hoekstra na afloop. De tijd vliegt om, zo’n tweemaal vijf minuten. Het is in tv-debatten helaas nergens uitgebreid gegaan over Nederland en de Europese Unie, over de grote geopolitieke uitdagingen met China en Rusland." Geert Wilders (PVV): "Ik hoef niet per se te debatteren met leiders van kleinere partijen waar eventueel ook mijn kiezers zitten. Ik wil iemand tegenover me waarmee het verschil het grootst is." Lees hier de hele nabeschouwing van politiek redacteur Wendelmoet Boersema terug. 

De eerste dag dat er gestemd kon worden voor de Tweede Kamerverkiezingen ligt de opkomst tot 18.00 uur tussen de 5 en 8 procent. Dat heeft het ministerie van binnenlandse zaken gemeld. 

Volgens het ministerie is de eerste verkiezingsdag goed verlopen. "Van veel gemeenten horen we terug dat zij en kwetsbare kiezers blij zijn met deze extra mogelijkheid om in een rustige omgeving hun stem uit te brengen."

Onderzoeksbureau Ipsos dat in opdracht van de NOS onderzoek deed, kwam tot 17.00 uur op een opkomst van 5 procent. In het percentage zijn de stemmen die per brief worden uitgebracht niet meegenomen.

Maandag gingen de allereerste stemlokalen voor de Tweede Kamerverkiezingen open, vooral voor kiezers die behoren tot de risicogroepen en daardoor extra kwetsbaar zijn voor het coronavirus. Ze sloten om 21 uur. Dinsdag om half 8 gaat een beperkt aantal stemlokalen open voor deze groep. In totaal zijn er op die dagen zo'n 1600 stembureaus beschikbaar. Woensdag 17 maart zijn er 9200 stemlokalen open, waar ook de rest van Nederland kan stemmen. (ANP)

Kort maar krachtig: bij het EenVandaag-debat maandag in de Haagse Schouwburg clashten binnen drie kwartier Liliane Ploumen fel met CDA-leider Wopke Hoekstra over de economie en ongelijkheid, botsten Sigrid Kaag (D66) en Jesse Klaver (GroenLinks) over klimaataanpak en verweet Mark Rutte (VVD) zijn tegenstrever Geert Wilders (PVV) een gebrek aan leiderschap. 

Lees het debat hieronder nog eens na. Dinsdagavond vindt op de avond voor de 'echte' verkiezingsdag het slotdebat plaats bij de NOS, waar acht lijsttrekkers met elkaar in debat zullen gaan. 

Pieter Jan Hagens wilde al afsluiten, maar wordt er door de demissionair premier aan herinnerd dat er nog een thema op het programma staat. Tot slot wil Rutte het namelijk nog graag hebben over de economie ná corona. Om zo zijn leiderschap in de crisis – waarmee de VVD in de peilingen stijf bovenaan staat – nog even te kunnen benadrukken. Want welke partij is in staat dit land door de crisis te leiden, begint hij retorisch. 

"U, meneer Wilders, wilde vroeg de terrassen openen. U wilde winkels openen. Maar u ziet: dat is heel gevaarlijk. Het is de politiek van de illusie. Waarom neemt u zulke grote risico’s?" Wilders zegt dat veel van het coronabeleid gebaseerd is op fabeltjes. "Buiten is de kans op besmetting nagenoeg nul. Als je terrassen dichthoudt, en mensen gaan in het park met een wijntje zitten – u kunt toch niet volhouden dat dat niet kan? Nederland zit vol met verantwoordelijk ondernemers. U zegt tegen hen: u kunt de pot op." Wilders vult echter snel aan de gevaren van de pandemie niet te ontkennen, zoals zijn electorale concurrent Forum voor Democratie wel volmondig doet. "Let wel, als: open met inachtneming van de basisregels. Ik ben geen ontkenner!"

Rutte wijst erop dat het 'simpelweg niet waar' is dat de besmettingskans in de buitenlucht nul zou zijn. "Kijk naar de besmettingscijfers na dat schaatsweekend." Uiteindelijk werpt Rutte zich weer terug op de strategie, Wilders voor de voeten werpend nooit verantwoordelijkheid te hebben genomen. Dat noemt hij kiezersbedrog. "Want u wilt premier van Nederland worden. Als u werkelijk die ambitie hebt, dan moet u eerlijk zijn. Als gebeurt wat u wilt: dan zal het aantal besmettingen oplopen – de economie beschadigen, de zorg weer overlopen. Ú sluit zichzelf uit van de formatie, u doet uw kiezers tekort." 

Dan, het slotgedeelte van het debat – Mark Rutte versus Geert Wilders. Wilders mag het eerste thema aandragen, wat, misschien weinig verrassend, massa-immigratie is. Wilders wil 'Nederlanders weer op 1' zetten, en neemt het Rutte kwalijk dat de VVD dat niet doet. 

'Daar gaan we weer' - begint Rutte: "Maar dat neemt niet weg dat het thema niet van belang is. Want terwijl u op de bank woedend zat te twitteren, ben ik bezig met andere landen in Europa, om in Afrika voor opvang te zorgen. Ik ben aan het besturen – en dat is het verschil tussen ons twee."

De strategie van Rutte is duidelijk: het verschil benadrukken tussen hem als verantwoordelijk bestuurder en Wilders, de roeper van de zijlijn. Wilders laat zich niet zo makkelijk vangen. "Maar waarom zitten de azc's dan overvol? Vol met Syriërs die wachten op een verblijfsvergunning die ze toch wel gaan krijgen? Wanneer zegt u, genoeg is genoeg?" 

Wilders poogt zijn achterban vooral te waarschuwen dat VVD in een coalitie naar links zal afslaan – met compromissen betreft immigratie tot gevolg. Dan maakt Rutte zich iets bozer: "Het probleem is niet op te lossen door simpel de grenzen te sluiten. Door iedereen weg sturen. Ik wil de dingen graag oplossen." 

Een frappant moment is wanneer Rutte uiteindelijk aanbiedt het uitsluiten van Wilders terug te nemen. Maar dan moet Wilders twee dingen doen: "Excuus maken voor minder-minder-uitspraken waarmee hij een bevolkingsgroep heeft weggezet, die ik hem zeer, zeer kwalijk neem. En hij moet die belachelijke passages uit zijn partijprogramma schrappen –  over het sluiten van moskeeën, het verbieden van korans en het afpakken van stemrecht." Wilders: "In geen 100.000 jaar."

Sigrid Kaag neemt het in het tweede debat op tegen Jesse Klaver. D66 en GroenLinks staan beide op minder zetels in de peilingen dan ze nu hebben, maar Kaag heeft meer de wind in de wieken dan Klaver. Het gaat er minder fel aan toe dan tussen het debat tussen Hoekstra en Ploumen, maar er staan meer twijfelende kiezers op het spel. Van de achterbannen van GroenLinks tot CDA en VVD twijfelen kiezers over een stem op Kaag, voor Klaver zit de concurrentie vooral op links.

Kaag kiest de strategie van verantwoordelijkheid en regeringsdeelname. Ze begint op verschillende momenten over het afhaken van GroenLinks bij de vorige kabinetsformatie. 

De inhoudelijke verschillen tussen beide partijen zijn niet groot. Klaver probeert het: | "Wij vinden dat studenten gecompenseerd moeten worden, terwijl wij allebei van het leenstelsel af willen en terug naar een basisbeurs. Hoeveel geld wilt u voor compensatie uittrekken?" Kaag: "Eenmalig wel een bedrag, maar wij zoeken de compensatie meer in andere zaken, zoals de woningmarkt voor starters".

Bij de stelling over het klimaat probeert Klaver het met de uitgestoken hand. Of Kaag met hem tegen de opening van Lelystad wil strijden en tegen het omhakken van bomen voor de snelweg door natuurgebied Amelisweerd? Kaag laat zich niet vastpinnen: "Ik denk dat Lelystad voorlopig niet aan de orde is. En ons klimaatplan is breder, we moeten inzetten op efficiënte duurzame economie. Daar hoort het planten van bomen bij."

Dan is het de beurt aan Wopke Hoekstra, die, als demissionair minister van financiën kan bogen op zijn aanpak van de coronacrisis. Hij wil het graag hebben over de plannen van het CDA voor een sterke, eerlijke economie. Hij wijst dan ook op de in zijn ogen oneerlijke herstelplannen van de PvdA – die winstgevende bedrijven mee wil laten betalen aan de coronasteun. “U wil om dat mogelijk te maken de belastingen voor de bedrijven extreem verhogen. Waarom doet u dat?”

Ploumen wijst er op dat de PvdA de eerste was om voor te stellen noodlijdende bedrijven te helpen. Ze begint over de supermarktmedewerkers, die stille helden aan het begin van de crisis – wiens CAO-onderhandeling intussen stil ligt. "We hebben een andere economie nodig. We moeten een trendbreuk maken, als we de verdeeldheid en ongelijkheid niet willen laten groeien.”

Hoekstra: "Maar moet dat door ervoor te kiezen winstgevende bedrijven daarvoor op te laten draaien? U vraagt in uw plannen om 42 miljard – dat is vele tienduizenden euro’s per ondernemer. Wat zegt u tegen die bakker op de hoek, die nu meer broden verkoopt en straks die rekening krijgt? Want die plannen gaan niet alleen over de grote bedrijven, die gaan ook over het MKB.”

Ploumen meent dat de CDA’er wel ‘erg romantisch’ is over die bakkers om de hoek – ‘want die zijn weggeconcurreerd door multinationals die van u alle ruimte hebben gekregen.’ 

De lijsttrekkers debatteren over onderwerpen die ze zelf mochten aandragen. PvdA-lijsttrekker Lilianne Ploumen trapt af met het thema verdeeldheid. “De armen zijn armer, de rijken rijker. Het is moeilijk een betaalbaar huis te vinden. Dat moet anders.” Ze noemt enkele voorbeelden – bijvoorbeeld het schrappen van de eigen bijdrage voor een bezoek aan de huisarts. CDA-leider Wopke Hoekstra is meteen fel: "Er is geen partij die de afgelopen jaren zo heeft bijgedragen aan de ongelijkheid. Alle studenten die nu op de bank zitten te kijken zitten daar met een lening, opgezadeld door de PvdA."

Ploumen houdt echter vast: "Waarom moeten mensen gaan betalen als ze ziek worden? Wat voor een mensbeeld zit daarachter? Alsof mensen voor hun plezier naar de huisarts gaan? Waarom is dat? Omdat u niets meer bent dan een reservewiel van een rechtse coalitie." 

Hoekstra, wiens WW-plannen vorige week niet helemaal lekker landen, begint preventief zelf over de WW. "Nee, het CDA staat ferm in het midden. U wilt het over de WW hebben? Wij hebben een fatsoenlijk verhaal. Ja, die wordt korter, maar ook hoger. U, mevrouw Ploumen, legt de WW bij de werkgever neer. Die moet dat oplossen, via verzekeringen – en uiteindelijk is diezelfde werknemer daardoor weer de klos van."

Het debat in de Haagse Schouwburg is begonnen. Presentator Pieter Jan Hagens, die het debat leidt, trapt af met een korte reactie van de zes aanwezige lijsttrekkers op het stilleggen van het AstraZeneca-vaccin. Is het nu de juiste tijd om te versoepelen? 

Jesse Klaver: “Wij willen het hoger onderwijs niet langer dicht houden, er moet nu snel gebruik worden gemaakt van de sneltesten die al klaar liggen." 

Sigrid Kaag: "Een van de belangrijkste middelen om uit de crisis te komen is zorgen dat het vaccinatievertrouwen weer toeneemt". 

Geert Wilders noemde het terecht dat AstraZeneca on hold is gezet, en vraagt zich af waar het Russische Spoetnik-vaccin nog niet is toegelaten. 

Wopke Hoekstra: "Je wilt doen wat werkt – dit is een forse tegenvaller, maar om nu te roepen laten verder te versoepelen – dat is te kort door de bocht". 

Lilliane Ploumen: “Krijg de zaken op orde!” 

Mark Rutte: “Het is heel vervelend dat mensen nu te horen krijgen dat ze niet geprikt kunnen worden – maar dit staat los van wat wel en niet kan”. 

De NOS meldt dat er na het Brabantse Bernheze ook in Gouda, Enschede en Súdwest Fryslân problemen zijn met briefstemmen. In Bernheze bleek vanmiddag dat er zo'n  8,5 procent van de poststemmen nu niet is toegelaten. Datzelfde percentage meldt ook Súdwest Fryslân: van de 2765 gecontroleerde stemmen zijn er 229 terzijde geschoven. In Gouda blijkt 6 procent van de 3385 reeds gecontroleerde poststemmen nu niet geldig. In Enschede zijn nu 5593 briefstemmen gecontroleerd op geldigheid en blijken er 256 (4,6 procent) terzijde geschoven. 

Vaak zit het stemformulier in dezelfde enveloppe als de stempas - wat niet mag. Uit de reportage van de NOS blijkt dat ook tellers moeite hebben met de juiste manier waarop de dubbele enveloppe moet worden geopend. 

De gemeentes schuiven deze ongeldige stemmen terzijde, en zeggen te wachten op instructie van het ministerie van Binnenlandse Zaken. Dat laat weten er actief mee bezig te zijn, samen met de Kiesraad en andere betrokkenen. 

Verkiezingsavond kan eigenlijk niet zonder: de exitpoll, ofwel de indicatie van de verkiezingsuitslag. Tijdens de stembusgang wordt daar niks over naar buiten gebracht, maar woensdagavond zal politiek geïnteresseerd Nederland weer op het puntje van hun stoel als na negenen mondjesmaat duidelijk wordt welke partij hoeveel zetels krijgt.

Allemaal op basis van de representatieve steekproeven van onderzoeksbureau Ipsos. Ervaring met verkiezingen tijdens een coronapandemie heeft het onderzoeksbureau niet, laat een woordvoerder weten. Maar hoe betrouwbaar is de indicatieve verkiezingsuitslag van Ipsos deze verkiezingen? Politiek redacteur Jeannine Julen zoekt het uit. 

De Gelderse gemeente Berg en Dal heeft haar inwoners naar twee stembureaus verwezen die in werkelijkheid niet bestaan. Op Facebook legt de gemeente maandag uit waar de stembureaus in die omgeving wél te vinden zijn, verwijzend naar hun website. 

Er zou een stembureau zijn in een school in Groesbeek, alleen trok die school zich terug omdat het met alle coronabeperkingen toch niet te organiseren was in het gebouw. Toen waren de stembiljetten echter al gedrukt. Groesbekers in die buurt kunnen nu naar de kantine van voetbalclub Germania om te stemmen.

In Millingen aan de Rijn, in dezelfde gemeente, konden de kiezers volgens het stemformulier terecht bij het gebouw van de postduivenvereniging. Maar dat gebouw is in het verleden eenmalig gebruikt omdat de gebruikelijke locatie niet beschikbaar was. Nu is daar geen stembureau, maar, zoals gebruikelijk, in het clubgebouw van de fanfare, een eindje verderop. (ANP/Redactie)

In verband met de coronasituatie zijn de verkiezingen dit jaar verspreid over drie dagen en zijn er allerlei extra maatregelen genomen. Zo kun je in Amsterdam en Rotterdam vanuit de auto stemmen; en gelden er strikte coronamaatregelen in de stembureaus.

Zo moet iedereen binnen een mondkapje op, worden de handen bij binnenkomst gedesinfecteerd en krijgt iedereen de inmiddels welbekende vragen over gezondheid. Ook gaat het tellen van de stemmen na afloop vanzelfsprekend op anderhalve meter afstand.

Kiezers en leden van de stembureaus worden ook gescheiden door zogenoemde 'kuchschermen' en mensen moeten hun identiteitsdocument bij het stemmen aan het stembureaulid van daarachter laten zien. In elk stembureau staat daarnaast ook nog eens een extra stembureaulid dat alle aanwezigen op de regels moet wijzen: wordt het niet te druk, doet iedereen wat van hem gevraagd wordt.

Stemlokalen zelf moeten tijdens de verkiezingsdagen regelmatig schoongemaakt. In sommige gemeenten krijgen kiezers een eigen rood potlood dat ze na afloop mee naar huis mogen nemen.

Het stemmen voor de Tweede Kamerverkiezingen komt maandag, de eerste dag dat het kan dit jaar, op gang. Volgens cijfers van de zogenoemde stem-app lijkt de animo om eerder te gaan stemmen niet groot. Het is de bedoeling dat vanwege het coronavirus maandag en dinsdag risicogroepen en kwetsbaren gaan stemmen.

Een aantal gemeenten, waaronder Rotterdam, Den Haag en Utrecht, maakt gebruik van die stem-app waarmee de tussentijdse opkomstcijfers te volgen zijn.

In Amersfoort en Nijmegen lag het opkomstcijfer rond 12.00 uur rond de 3 procent. In Rotterdam is rond het middaguur 0,9 procent komen stemmen. Groningen komt op dat moment uit op 2,1 procent, gevolgd door Den Haag (2,0), Eindhoven (1,7) en Utrecht (1,6). (ANP) 

"Nog weinig kiezers brengen maandag hun stem voor de Tweede Kamerverkiezingen uit op de stations", zo meldt een woordvoerster van de NS rond het middaguur. Het stembureau op Utrecht Centraal Station ging om 07.30 uur open. Daar zijn tot nu toe zo'n twintig mensen geweest, vooral ouderen, aldus de zegsvrouw. Op andere stations, zoals bijvoorbeeld in Schiedam, is het rustig, aldus de NS.

De stembureaus zijn maandag en dinsdag vanwege het coronavirus extra open voor vooral kwetsbaren en risicogroepen. Opkomstcijfers van dit jaar zijn moeilijk te vergelijken met de vorige Tweede Kamerverkiezingen: er kan ditmaal drie dagen gestemd worden. De 70-plussers konden per brief stemmen. (ANP) 

Naast een coronateststraat en vaccinatielocatie biedt de RAI Amsterdam de komende drie dagen ook onderdak aan vier autostemstraten en een fietsstemstraat. Burgemeester Femke Halsema bracht maandagochtend op de fiets een bezoek aan de bijzondere stemlocatie, waar sinds 07.30 uur de eerste mensen hun stem uitbrengen voor de Tweede Kamerverkiezingen.

Halsema stemde maandag nog niet. "Ik stem woensdag, de dag waarop alle mensen die volkomen gezond zijn kunnen stemmen", aldus Halsema. Na haar bezoek aan de fietsstemstraat ging ze door naar de autostemstraat om zich daar te laten informeren.

De evenementenhal is een van de 48 locaties in de hoofdstad waar al vanaf maandag kan worden gestemd. De 50 stembureaus die hier zijn ondergebracht zijn bedoeld voor kiezers die extra kwetsbaar zijn voor het coronavirus. In het 127-jarige bestaan is de RAI nooit eerder een stemlocatie geweest. De kiezers stonden maandagochtend al voor 7.30 uur in de rij om hun stem te kunnen uitbrengen.

De stembureaus zijn geopend tot 21.00 uur. Op woensdag, de officiële verkiezingsdag, zijn in heel Amsterdam op 370 locaties in de stad 473 coronaproof stembureaus ingericht. (ANP)

Door opstartproblemen kon de stemapp op de stembureaus maandagochtend niet direct gebruikt worden. Een aantal gemeenten waaronder Rotterdam gebruikt deze app waardoor de opkomstcijfers live te volgen zijn. Op de stembureaus kan met de app de QR-code op de stempas gescand worden en dan wordt de stempas automatisch gecontroleerd op geldigheid.

In een stembureau in Rotterdam in The Student Hotel werkte de app niet waardoor de namen van de stemmers handmatig opgezocht moesten worden. Volgens een woordvoerder van de gemeente Rotterdam zijn de problemen met de app inmiddels verholpen. "Opstartproblemen zijn er altijd. Maar de app werkt nu weer", aldus de woordvoerder.

Omdat het maandagochtend bij het stembureau nog niet druk was, zorgde het niet werken van de app niet voor grote problemen. Stemmers die bij het bureau komen zijn blij met de mogelijkheid om al te kunnen stemmen.

"Ik ben depressief en autistisch. Het is voor mij lastig om op drukke plekken te zijn, dus dit is fijn voor mij", zegt een wat jongere stemmer. Een wat oudere man vindt het 'perfect' dat hij nu al mocht komen. "Ik ben expres vroeg gekomen zodat er minder mensen aanwezig zijn die mij mogelijk kunnen besmetten." (ANP)

Kiezers kunnen ook dit jaar weer op stations terecht om hun stem uit te brengen. Op de eerste twee verkiezingsdagen kunnen kiezers vanaf 07.30 uur stemmen op zes stations: Utrecht Centraal, Bilthoven, Den Bosch, Hilversum, Leiden Centraal en Schiedam Centrum. Met de stationsstembureaus willen NS, ProRail en gemeenten het voor noodzakelijke reizigers zo makkelijk mogelijk maken om onderweg te stemmen. Op de 'grote' verkiezingsdag, woensdag, gaan ook de overige stemlocaties op stations open. Dan zijn er stemplekken op veertig stations.

Voor alle stembureaus in het land gelden dit jaar speciale maatregelen om de kans op besmetting met het coronavirus zo klein mogelijk te houden. Zo worden in het stemlokaal potloden, stemhokjes, tafels, en andere voorwerpen geregeld schoongemaakt. In sommige gemeenten krijgen alle kiezers een eigen rood potlood dat ze daarna mee naar huis mogen nemen. En er zijn 'kuchschermen' tussen de kiezers en de leden van de stembureaus. (ANP)

Nederland kan vanaf vandaag stemmen voor de Tweede Kamerverkiezingen. Maandag openen vanaf 07.30 uur de allereerste stemlokalen, vooral voor kiezers die behoren tot de risicogroepen en daardoor extra kwetsbaar zijn voor het coronavirus.

Ook dinsdag gaat een beperkt aantal stemlokalen open voor deze groep. In totaal zijn er op die dagen zo'n 1600 stembureaus beschikbaar. Op woensdag 17 maart zijn er 9200 stemlokalen open, waar ook de rest van Nederland kan stemmen.

Ook mensen zonder klachten kunnen formeel maandag en dinsdag hun stem uitbrengen. Volgens de Kiesraad worden ze dan niet weggestuurd, maar deze mogelijkheid is in het leven geroepen om de kwetsbare groepen veilig te kunnen laten stemmen. Minister Kajsa Ollongren van Binnenlandse Zaken riep al eerder op dat maandag en dinsdag alleen kwetsbaren naar de stemlokalen moeten komen. Vanwege corona konden kiesgerechtigde 70-plussers ook per post stemmen. Dit zijn ruim 2,4 miljoen inwoners. (ANP)

Aan de vooravond van de verkiezingen voor de Tweede Kamer is door miljoenen mensen hulp gezocht bij hun keuze via tests op het internet. De Stemwijzer was zondagavond al 5,9 miljoen keer geraadpleegd, aldus een woordvoerster. In 2017, bij de vorige verkiezingen, hadden om dezelfde tijd 5,3 miljoen mensen de Stemwijzer ingevuld.

Het Kieskompas was zondagavond geraadpleegd door bijna 1,7 miljoen mensen.

Ook vele duizenden kinderen en jongeren zochten digitaal hulp om te zien waar zij politiek staan. Zo was de Kieswijzer voor Kinderen zondagavond bijna 166.000 keer ingevuld. De Jongerenkieswijzer was afgelopen vrijdag 180.000 keer geraadpleegd.  (ANP) 

Eindelijk een verkiezingsdebat met publiek. Dat kon zondagavond bij het Jeugdjournaal. Het hoogtepunt van het debat kwam aan het einde met wensen en complimenten die kinderen voor de politici hadden. Onder de stoel van de lijsttrekkers was een envelop geplakt en daarin troffen zij een vriendelijke boodschap.

VVD’er Mark Rutte las voor: “Wij vinden het heel knap dat u ondanks alle haat positief blijft en door blijft gaan.” Op de kaart voor Sigrid Kaag stond: “U ziet eruit als een sterke vrouw en wat gaaf dat u in heel veel landen goed werk heeft gedaan.” Geert Wilders (PVV) trof ook een boodschap aan in de envelop: “Wij vinden het goed dat u uw werk volhoudt ondanks al die beveiliging.”

De wens voor Wopke Hoekstra luidde: “U ziet er slim en enthousiast uit en u bent vast een goede politiek leider.” Voor Lilian Marijnissen waren de kinderen ook complimenteus: “U ziet er best goed uit. En wat stoer dat u zo’n sterke mening heeft.” Over Jesse Klaver hadden de kinderen gezien dat hij ‘op tik-tok zit’. “Wat leuk. Zo kunnen we zien dat u goed kunt koken en wat heeft u leuke krullen.”

Per dag krijgen politici gemiddeld 170 berichten die afkomstig lijken van echte burgers, maar in feite door een computer worden gefabriceerd. Het journalistieke onderzoeksplatform Pointer concludeert, samen met De Groene Amsterdammer en de NOS, dat in het afgelopen jaar 525 spam-accounts zich hebben bemoeid met discussies over de Nederlandse politiek.

De meeste berichten zijn gericht aan PVV-lijsttrekker Geert Wilders. De lijsttrekkers Mark Rutte (VVD), Sigrid Kaag (D66) en Jesse Klaver (GroenLinks) waren ook veelvuldig het doelwit van de twitterbots. In het algemeen reageren deze computergestuurde accounts op de berichten die de lijsttrekkers zelf verzenden. Volgens de NOS zit 90 procent van de accounts buiten Nederland. Geert Wilders kreeg bijvoorbeeld veel berichten uit Turkije, India en Pakistan.

Volgens het onderzoeksinstituut Digital Forensic Research Lab verstuurden de accounts zoveel berichten op één dag, dat het verdacht werd. Dan kunnen ze nauwelijks door één persoon zijn verzonden. De onderzoekers herkennen gecoördineerde trollenlegers en toch ook een enkele keer heel erg actieve personen die politici bestoken met tweets. In totaal waren afgelopen jaar 63.000 tweets, gericht aan lijsttrekkers van huidige Tweede Kamerfracties, afkomstig van twitterbots. 

De traditionele strijd tussen de kleinste gemeentes om als snelste de verkiezingsuitslag door te geven, krijgt bij de Tweede Kamerverkiezingen een andere lading door corona. “Veiligheid en coronaproof staan dit jaar voorop”, zegt een woordvoerder van de gemeente Schiermonnikoog.

Schiermonnikoog, Vlieland en Rozendaal (Gelderland) hebben vaak gestreden om deze eer. “We willen het wel snel doen, maar niet ten koste van allerlei besmettingen, maar het doel is dit keer de verkiezingen veilig en coronaproof te laten verlopen. Als we de kans krijgen het snel te doen, doen we het snel. Maar het gaat om de veiligheid”, aldus de zegsman.

Het Waddeneiland met 913 inwoners was bij recente verkiezingen steeds de snelste. Bij de Provinciale Statenverkiezingen in 2019 kwam het ook als eerste met de uitslag. Dat gold ook voor de gemeenteraadsverkiezingen het jaar ervoor. Bij de Tweede Kamerverkiezingen in 2017 won Schiermonnikoog ook. Bij de Provinciale Statenverkiezingen in 2015 ging die eer ook naar Schiermonnikoog. 

Na de Provinciale Statenverkiezingen in 2011 streek Vlieland echter met de eer.

Volgens Vlieland, dat 1186 inwoners heeft, is het “leuk zo’n onderlinge strijd, maar het is dit jaar al ingewikkeld genoeg om alles op orde te krijgen”, aldus een woordvoerder van de gemeente. “Ook wij willen het goed en veilig doen. Door het stemmen per brief en de eerdere stemdagen wordt het anders. Maar we gaan wel proberen het zo snel mogelijk te doen. Maar we hebben geen tactiek. Zeker niet omdat er nu andere dingen bij komen kijken. We proberen het zo goed als het kan te doen.”

Voor de gemeente Rozendaal is het eigenlijk geen strijd meer. “We hebben er een nieuwe wijk bijgekregen en hebben hierdoor nu 1750 inwoners, dat is behoorlijk wat meer dan Schiermonnikoog en Vlieland”, aldus een woordvoerster. (ANP)

PvdA-kandidaat Joris Thijssen is het actievoeren nog niet verleerd. De onlangs teruggetreden Greenpeace-directeur en nummer zes op de kandidatenlijst, projecteerde namens de PvdA een campagnetekst op een opslagtank van de Shell-raffinaderij in Pernis. De boodschap: de sociaaldemocraten willen voortaan dat er geen overleg meer wordt gevoerd over klimaatbeleid met de fossiele industrie. Dat remt een voortvarende aanpak van klimaatverandering, vreest de partij.

Opmerkelijk genoeg waren het twee jaar geleden juist Greenpeace en andere milieuclubs die opstapten bij de onderhandelingen voor het klimaatakkoord, omdat zij dat te ‘flets’ vonden. Een nieuw kabinet zal groener moeten, zei Thijssen eerder in Trouw.

Als Thijssen in de Kamer komt, dan treedt hij in de voetsporen van oud-PvdA-leider Diederik Samsom, die ook de stap zette van Greenpeace naar het parlement. Samsom verloor gedurende zijn tijd in de Kamer wel zijn activistische haren. Zo riep Greenpeace hem in 2014 op om meer te doen voor het klimaat.

Forum voor Democratie-leider Thierry Baudet heeft zaterdag enkele uren van tevoren een interview bij actualiteitenprogramma EenVandaag afgezegd. Dat meldt het programma op zijn website. Als reden geeft een woordvoerder van de partij het voorval van afgelopen week in de talkshow Jinek.

Cabaretier Martijn Koning hield bij Jinek een 'roast', en maakte daarbij onder meer grappen over de Joodse afkomst van Baudets verloofde. De FVD-leider verliet voortijdig de uitzending.

EenVandaag houdt maandag een debat met de lijsttrekkers van de zes grootste partijen. De leiders van de kleinere partijen, onder wie Baudet, waren uitgenodigd voor een interview in de uitzending in de voorgaande dagen, maar die ziet daar nu dus van af.

Een woordvoerder van de partij zegt dat Baudet na de uitzending van Jinek geen behoefte meer heeft aan "dit soort programma's", aldus EenVandaag. Ook heeft een optreden van Baudet gevolgen voor zijn veiligheid, redeneert de woordvoerder.

Hoofdredacteur René van Brakel vindt de afzegging "enorm teleurstellend" en "treurig". Hij merkt op dat "EenVandaag een actualiteitenprogramma is, geen talkshow. Ook is er geen column van een cabaretier of een andere politicus met wie hij in debat hoeft".

"Met het EenVandaag Opiniepanel hebben we onderzoek gedaan onder kiezers en geven we weer hoe zijn achterban, en alle kiezers, denken over de standpunten van Forum voor Democratie en het optreden van Thierry Baudet."

Baudet is niet de enige partijleider die in de campagne verstek laat gaan bij een interview. Zowel PVV-voorman Geert Wilders als DENK-leider Farid Azarkan zegden een gepland interview bij Nieuwsuur af. Wilders zei te druk te zijn met de voorbereiding van een debat, Azarkan zei oververmoeid te zijn. 

(ANP)

CDA-Kamerlid Pieter Omtzigt ergert zich aan de manier waarop de verkiezingscampagne zich ontvouwt. "We zijn een circus aan het houden", zegt hij in een interview met de Leeuwarder Courant. Daarbij blijven volgens hem de grote problemen onbesproken.

De nummer twee van het CDA hekelt de "debatten met spelregels en eierwekkertjes. Ik kan mij daar chagrijnig over maken. Het is een spelshow geworden. Het gaat alleen maar over platitudes als 'we willen 1 miljoen huizen bouwen'. Maar wat is er de afgelopen jaren dan gebeurd? De analyse ontbreekt."

Omtzigt werd landelijk bekend om zijn rol bij het onthullen van de affaire met de kinderopvangtoeslag. Maar de lessen die daaruit moeten worden getrokken, komen in de campagne niet aan bod, vindt hij. "Ik merk daar in deze campagne eerlijk gezegd geen meter van. In elke normale campagne zouden politieke partijen oplossingen op tafel leggen voor grote problemen. Hoe komen we uit de coronacrisis? Hoe gaan we de schuldenproblematiek oplossen? Wat doen we aan de verhouding overheid-burger?''

Ondanks zijn tweede plek op de kandidatenlijst, is Omtzigt weinig te zien in de campagne. Door zijn werk belandde hij "diep in het rood", zegt hij. "Ik ben vier jaar lang voorgelogen door het kabinet dat ik heb gesteund. Ja, halló. Dat is me niet in de koude kleren gaan zitten. Er is iets in mij geknapt wat nog niet is hersteld."

Omtzigt vreest na de verkiezingen heibel in zijn eigen partij, omdat het lijsttrekkerschap van Wopke Hoekstra niet het succes is waar de partij op had gehoopt.

Omtzigt schreef een boek over zijn ervaringen in politiek Den Haag. De rode draad in het boek is dat Omtzigt wil laten zien dat de macht nauwelijks wordt gecontroleerd. Zelfs als een kabinet een ‘onafhankelijke’ commissie installeert, zijn het bevriende oud-politici, die feitelijk de regering beschermen. Ook belangenorganisaties zijn niet meer kritisch op de macht, vindt Omtzigt, omdat zij afhankelijk zijn van overheidssubsidies. Lees hier meer over het boek.

Als premier en VVD-leider Mark Rutte na de verkiezingen weer een kabinet mag gaan samenstellen, wil hij de formatie het liefst opknippen. Hij zegt dat in een gesprek met het AD. Eerst moet de beoogde coalitie "in een paar weken" een 'Nationaal Herstelplan' opstellen, waarvoor in de Kamer zoveel mogelijk steun moet worden gezocht om tot een "breed gedragen akkoord" te komen. Pas daarna zou de formatie op andere punten verder kunnen gaan.

"We moeten echt een vliegende start maken. We kunnen niet eerst maanden achter die dichte deur over het waterschap in 2023 zitten te praten. Zo'n formatie duurt al idioot lang, dat kunnen we nu zeker niet hebben. Voordeel is: als tijdens die formatie blijkt dat partijen het niet eens kunnen worden, is dat herstelplan in elk geval al af", aldus Rutte. "De problemen in de economie en de zorg kunnen niet wachten. We zitten in een crisis. Als dat plan er ligt, kunnen we in de echte formatie praten over belangrijke zaken als de woningmarkt en het onderwijs."

In het herstelpan zouden onderdelen moeten zitten als: voorlopig niet bezuinigen om de economie te laten herstellen, verlenging van de steunpakketten voor bedrijven en de cultuursector, en in de zorg moeten intensive cares een flexibele capaciteit krijgen, zodat snel kan worden opgeschaald.

(ANP)

Corona is niet weg te denken uit de verkiezingscampagne, in de debatten en straks in de inrichting van kieslokalen met de spatschermen, handgel en wegwerppotloden. Maar voor het eerst is nu ook gemeten hoeveel invloed het coronavirus heeft op de politieke voorkeur van kiezers. Een op de vijf kiezers laat zich door corona beïnvloeden in zijn stemvoorkeur. Daarvan profiteert premier Rutte, maar ook de partijen die zich afzetten tegen het coronabeleid, blijkt uit onderzoek van bureau Kieskompas. Lees hier meer.

 (Redactie)

Een opvallende politieke transfer: de voormalige CDA-partijprominent Henk Bleker maakte donderdagavond bekend het nest te verlaten en zijn stem de aanstaande verkiezingen aan Forum voor Democratie te verlenen. De voormalig staatssecretaris voor landbouw heeft weinig op met stikstof- en landbouwbeleid van het kabinet, waar hij zelf overigens tien jaar terug als bewindspersoon een prominente rol bij speelde.

In 2012 stelde Bleker zich nog kandidaat voor het lijsttrekkerschap, maar moest het toen afleggen tegen Sybrand Buma. Bleker stelde zich vervolgens niet langer verkiesbaar, en liet zich de afgelopen jaren vanaf de zijlijn meermaals kritisch uit over de partij- en kabinetskoers.

De reacties binnen het CDA op diens vertrek lieten zich vrijdag nog het beste samenvatten als ‘opgeruimd staat netjes'. Zorgminister Hugo de Jonge liet optekenen dat hij al wist dat ‘Bleker gezellig lag te konkelfoezen met Baudet' en had eigenlijk niet door dat Bleker niet al vertrokken was. Justitieminister Ferd Grapperhaus: “Ik geloof niet dat Henk Bleker en ik heel erg samen op de politieke tandem zaten.”

Partijherder Wopke Hoekstra liet desgevraagd weten dat ‘je de schapen het verst van de kudde altijd het meest mist’, maar dat Bleker altijd van harte welkom is om ‘op zijn schreden’ terug te keren. Maar het dodelijkst nog wel was de reactie van staatssecretaris Mona Keijzer: “Wijsheid komt met de jaren. Of niet.” (Trouw) 

Voor Sylvana Simons (50) van BIJ1 is het topprioriteit om dit jaar ten minste één zetel in de Tweede Kamer te behalen om zo systemisch racisme bij de wortel aan te pakken. En die zetel zou Simons deze keer ook zomaar kunnen bemachtigen.

Haar partij BIJ1 komt sinds kort bij een paar peilingbureaus naar boven drijven met één zetel, zoals eerder bij Volt en JA21 ook gebeurde. Het geeft aan dat de tijdsgeest aan het kenteren is, net als de succesvolle acties tegen Zwarte Piet, en de opkomst van de uit de VS overgewaaide Black Lives Matter-beweging, die ook in Nederland wortel heeft geschoten. Lees hier een profiel van Sylvana Simons, die er misschien wel voor kan zorgen dat deze beweging ook in de Kamer een plekje krijgt. 

Het debat tussen de lijsttrekkers van de twee grootste partijen PVV en VVD onder leiding van Jeroen Pauw heeft gisteren 2,2 miljoen kijkers getrokken. Maar of kiezers ook zit te wachten op nog twee keer zo’n debat, is twijfelachtig.

Op sociale media is het D66-campagnetream van Sigrid Kaag druk doende met de oproep aan de NPO om het volgende debat met Wilders en Rutte te schrappen, en deze te vervangen voor Rutte met D66-lijsttrekker Sigrid Kaag. Anderen zouden Rutte graag in debat zien gaan met CDA-lijsttrekker Wopke Hoekstra. En ook de PvdA heeft op de sociale kanalen de registers open getrokken, met een briefje van lijsttrekker Lilianne Ploumen aan Rutte. 

Ploumen wil graag met de demissionair premier in debat over inhoudelijke onderwerpen, vooral omdat de VVD-leider 'nogal om dingen heendraaide'. Ploumen noemde het debat donderdagavond tussen Wilders en Rutte een 'schreeuwpartij, waar niemand wijzer van werd'. Sigrid Kaag zei bij Goedemorgen Nederland dat ze er niet eens naar heeft gekeken 'omdat het zo voorspelbaar is'. 

 Rutte en Wilders hebben nog niet op de oproepen gereageerd. Er staat nog een één-op-éendebat bij EenVandaag maandag op het programma, later en een slotdebat bij de NOS dinsdag. (Trouw)

In de interviewserie van Trouw over geloof en politiek noemt demissionair premier Mark Rutte vandaag de toeslagenaffaire 'een totale smet'. "Ik moet daar lessen uit trekken en dat heb ik gedaan. Maar ik vraag geen vergeving, ik zal nooit voor mezelf bidden. Het voelt totaal niet goed om God iets voor mezelf te vragen."

"Voor mij is bidden het rechtstreekse contact met God, dat je zegt: let even op die, daar is een probleem bij iemand. Dat is wat ik bij het geloof ervaar. Het is vertragend, het zet aan tot reflectie." De VVD-leider noemt in het gesprek God niet almachtig, 'maar hij is er wel'. Lees hier het hele interview met Rutte over zijn geloof. 

Religie-verslaggever Maaike van Houten sprak in aanloop naar de verkiezingen over geloof en politiek met lijsttrekkers van partijen in de Tweede Kamer, die openlijk uitkomen voor hun geloof. Dit was de laatste aflevering. Eerder in deze serie: Kees van der Staaij (SGP), Gert-Jan Segers (ChristenUnie), Sigrid Kaag (D66) en Lilianne Ploumen (PvdA). De islamitische Denk-leider Farid Azarkan en de remonstrantse Wopke Hoekstra (CDA) zijn ook benaderd voor deze serie, maar niet ingegaan op het interviewverzoek.  

Vanochtend was Partij voor de Dieren-lijsttrekker Esther Ouwehand te gast bij het Radio 1 Journaal waarin ze inging op de vraag van veel mensen of de naam van de partij niet anders zou moeten. Het 'Dieren' in de naam zou kiezers afschrikken, en zorgen dat veel mensen de partij ziet als een one issue-partij.

Ouwehand is het daar niet mee eens: "De naam prikkelt om na te denken over waar de Partij voor Dieren voor staat. Namelijk dat we ons dringend anders moeten gaan verhouden tot onze leefomgeving." Dat heeft het afgelopen coronajaar - waarbij een virus van dier op mens is overgesprongen, met een pandemie tot gevolg - wel laten zien, vindt ze. "We moeten mensen niet zien als een soort alleenheerser van de natuur, verheven boven al het andere leven op aarde."

Momenteel gaat de partij, die volgens de peilingen aankomende woensdag kan rekenen op een paar zetels erbij, door het land met de 'klimaattour', waarin ze campagne voeren met hun klimaatwet 1.5, knipogend naar zowel de anderhalvemetersamenleving als de opwarming van de aarde. De Partij voor de Dieren wil verder gaan dan de huidige klimaatplannen van de regering. "Steeds meer mensen realiseren zich dat de klimaatcrisis moet worden gestopt. Maar we moeten niet doorgaan met hier en daar een beetje klimaatbeleid en een beetje natuurbeleid, want dat gaat vroeg of laat fout." (Trouw)

RTL, de redactie van Jinek en Eva Jinek zelf distantiëren zich van de bijdrage van cabaretier Martijn Koning gisteravond in talkshow Jinek. Aan het slot van de uitzending sprak de cabaretier de Forum-leider toe in een zogeheten roast, met verwijzingen naar de Tweede Wereldoorlog, de Indonesische roots van Baudet en de Joodse achtergrond van diens vriendin. RTL is daags na de uitzending van mening dat Koning een grens heeft overschreden, en laat weten dat Eva Jinek contact heeft opgenomen met de van tafel weggelopen Baudet om excuses te maken.

"Ondanks herhaalde verzoeken van de redactie heeft Koning de inhoud van zijn bijdrage niet gedeeld. De redactie had hierop de keuze moeten maken om Martijn Koning niet te laten optreden. Het spijt ons dat dit zo is gelopen en dat de kijker en de tafelgasten hiermee werden geconfronteerd", laat RTL in een verklaring weten. 

Koning laat echter weten nooit z'n stukjes vooraf te laten inzien, omdat hij vrij wil kunnen zijn in wat hij te zeggen heeft. Tegenover AD legde hij vanochtend nog uit waarom, en reageert 'prima geslapen' te hebben. "Het is ontzettend mooi om een politicus aan te pakken die verschrikkelijke dingen zegt, overal mee wegkomt en aankomt met cijfers die niet kloppen." (Trouw)

Je hoort het veel deze dagen: de campagne zou saai zijn. Tam. Politici durven elkaar nauwelijks aan te vallen. Peilingen bewegen vrijwel niet. Over de corona-aanpak is iedereen het wel eens, en tegelijkertijd hangt die pandemie als een deken over de verkiezingscampagne heen.

Maar schijn bedriegt. Er gebeurt juist een hele hoop spannends, betogen chef politiek Bart Zuidervaart en politicoloog Julia Wouters in de nieuwste aflevering van de verkiezingspodcast Wijsneuzen.  Kijken naar stilstaand water - dat is júist ontzettend boeiend! 

Waar u dan precies naar moet kijken hoort u in deze podcastaflevering, gepresenteerd door Frits van Exter en Menno Hurenkamp. Luister vorige afleveringen hier terug, of zoek hem op via de bekende podcastkanalen.

D66-leider Sigrid Kaag wil dat mensen zich niet meer zomaar achter een anoniem account op sociale media kunnen verschuilen. Ze steunt een initiatief van zanger Gordon, die wil dat het laten zien van een identiteitsbewijs een voorwaarde wordt voor het aanmaken van een account op Facebook, Twitter of Instagram. "Ik denk dat Gordon gelijk heeft, ik weet niet of het juridisch allemaal kan."

Kaag krijgt van de vrouwelijke lijsttrekkers de meeste onlinehaat te verduren, bleek uit onderzoek van De Groene Amsterdammer. De lijsttrekker spreekt zich in deze campagne al langer uit tegen intimidatie op sociale media. In Goedemorgen Nederland zei Kaag vanochtend dat ze "een streep wil trekken tegen haatzaaierij, tegen intimidatie en seksisme".

Een belangrijke stap is om te kijken of online-anonimiteit onmogelijk is te maken. "Alle anoniempjes, de zogenaamd heldhaftige toetsenbordridders, die daar in een zolderkamertje allemaal teksten eruit gooien? Niet meer anoniem", zegt Kaag. Hierbij hebben techbedrijven "echt een rol", volgens haar. (ANP)

De Amerikaanse politiek kent het adagium: regeren doe je in proza, campagne voeren doe je met poëzie. De verwachtingen waren hoog bij het CDA, maar lijsttrekker Wopke Hoekstra staat toch vooral te zwoegen in de arena van de verkiezingscampagne. Vriend en vijand vraagt zich af: waar blijft dat veelbesproken Wopke-effect? 

De CDA-lijsttrekker heeft het lastig in de campagne. Hij worstelt met de felle debatten en heeft moeite met antwoorden op kritische vragen van kiezers. Hij zei het zelf al toen hij vorig jaar aanvankelijk geen lijsttrekker wilde worden: “Ik ben meer een bestuurder dan een beroepspoliticus. Ik wil dicht bij mijzelf blijven.” Politiek verslaggever Jelle Brandsma ziet hem inderdaad worstelen in de campagne-arena - lees zijn analyse hier.

Mark Rutte vindt dat PVV-leider Geert Wilders wegloopt voor zijn verantwoordelijkheid door zich niet te laten interviewen in het televisieprogramma Nieuwsuur. "Dat is een patroon bij u", wierp de VVD-leider zijn opponent voor de voeten tijdens een debat bij Pauw.

Wilders zou aanvankelijk donderdagavond te gast zijn bij Nieuwsuur, dat de afgelopen weken meerdere lijsttrekkers zeer kritisch aan de tand voelde. Maar de PVV-leider zegde af, naar eigen zeggen om zich goed te kunnen voorbereiden op de confrontatie met Rutte.

Het debat tussen de nummers een en twee in de peilingen werd donderdag vroeg in de avond al opgenomen. Rutte, die vrijdag aan de beurt is bij Nieuwsuur, bood Wilders aan te ruilen. "Ik ben bereid om in uw plaats vanavond naar Nieuwsuur te gaan, en dat gaat u morgenavond. Dan kunt u zich de hele dag voorbereiden."

Het hoort volgens Rutte bij de verantwoordelijkheden van politici om zich ook door kritische journalisten te laten interviewen. Hij neemt het Wilders kwalijk dat die dat nooit doet. "U rent weg voor verantwoordelijkheid, u rent weg als het moeilijk wordt, u biedt geen excuses aan als u fouten maakt. Dat is een leider onwaardig."

(ANP)

De VVD liet, anders dan de meeste partijen, haar klimaatplannen uit het partijprogramma niet doorrekenen door het Planbureau voor de Leefomgeving. Dit omdat de VVD kerncentrales wil bouwen en daarnaast vooral op Europees niveau afspraken wil maken om zo de klimaatdoelen te halen. Internationale effecten worden echter niet door het PBL meegenomen, waardoor de VVD het zinloos vond haar programma door te laten rekenen. 

Dus deed GroenLinks het maar. Uit een doorrekening van onafhankelijk onderzoeksbureau Kalavasta, in opdracht van het Wetenschappelijk Bureau van GroenLinks, blijkt nu dat de VVD niet verder komt dan een reductie van 41 procent  CO2-reductie in 2030. Anders dan de door de VVD zelf in het klimaatakkoord vastgelegde 49 procent, en anders dan wat de liberalen in hun verkiezingsprogramma beloven: dat de partij die afspraken en het klimaatakkoord van Parijs wil nakomen. 

Een belangrijk instrument is de belasting op CO2 voor bedrijven. De VVD gaat daarin volgens Kalavasta alleen niet verder dan de bestaande plannen van het kabinet. Daardoor vermindert de partij de CO2-uitstoot niet verder dan de al bestaande plannen doen. Ook zijn de onderzoekers kritisch over de manier waarop de VVD over kerncentrales spreekt: deze zullen immers niet draaien voor 2030, en dus ook geen bijdrage leveren aan de klimaatdoelen voor 2030. "Klimaatbedrog", zo vat Jesse Klaver de uitkomsten samen. De VVD heeft nog niet gereageerd. (Trouw)

Ze komen er definitief niet, de windmolens in IJburg, zo maakte Amsterdam vandaag bekend. IJburg zal de meeste niet-Amsterdammers die vorige week naar het RTL Debat hebben gekeken misschien ook bekend in de oren klinken: Mark Rutte noemde daar de heftige reacties op de voorgenomen windmolens in IJburg als voorbeeld van de 'doorgeslagen klimaatambities' van partijen als D66 en GroenLinks, die dicht op woonwijken windmolens zouden willen bouwen. Een gevalletje NIMBY: de overwegend groen-stemmende Amsterdammers willen maar wat graag energie, maar, not in my backyard.

In een interview met het Parool bijt de Amsterdamse GroenLinks-wethouder Marieke van Doorninck vandaag van zich af. Ze voelt zich door de Haagse campagneretoriek in de steek gelaten:  "Onder leiding van premier Rutte is het klimaatakkoord gesloten en het Parijsakkoord ondertekend, wij voeren dat uit. Hij doet alsof Amsterdam gekke henkie is, terwijl wij rijksbeleid uitvoeren! Niet Amsterdam, maar het kabinet speelt een politiek spelletje als het gaat om windmolens", zegt ze in het Parool. 

Over het thema klimaat in de verkiezingen; het spanningsveld tussen Den Haag en lokaal en het gevoel van NIMBY schreef Trouw eerder dit artikel. (Trouw / Parool)

Een meerderheid van de Nederlanders (63 procent) wil dat de huren in de sociale sector worden bevroren, om zulke woningen betaalbaarder te houden, zo meldt de Woonbond op basis van 70.000 reacties op het WoonKieskompas.

Een meerderheid van de ondervraagden zou op het gebied van huren een andere koers willen varen dan de laatste jaren tijdens de kabinetten van premier Mark Rutte. Een nieuw kabinet moet dat ter harte nemen, vindt zegt directeur Zeno Winkels van de huurdersvereniging. "De roep om een grotere sociale huursector en betaalbare woonlasten is luid. Het is tijd om de wooncrisis fundamenteel aan te pakken." 

Het demissionaire kabinet besloot vorige maand al om de huren voor sociale huurders dit jaar te bevriezen, onder meer vanwege de economische gevolgen van de coronacrisis. Corporatiekoepel Aedes noemde dat toen 'geen logische manier' om de juiste mensen -  slachtoffers van economische kant van de coronacrisis die met betalingsproblemen kampen - te helpen. 

Luister ook naar de aflevering van onze verkiezingspodcast Wijsneuzen over dit onderwerp via onderstaande speler of de bekende kanalen.

CDA-leider Wopke Hoekstra is vanochtend bij de NOS nog even teruggekomen op zijn voorstel om de duur van de WW-uitkering te verkorten van één na twee jaar. Het kwam Hoekstra vorige week op fikse kritiek te staan. Die hervorming moet er zeker komen, houdt de huidig demissionair minister van financiën vol - maar niet voor iedereen die nu in de WW zit, en ook pas vanaf 2025. Hij benadrukte daarbij dat het zijn bedoeling is om de uitkering in de eerste maanden juist te verhogen. "Het volgend kabinet moet dit besluit nemen. Maar je hebt daarna wel een ingroeipad nodig."

Hoekstra ging ook in op het financiële beleid van de komende jaren. Hij herhaalde nogmaals dat het niet eerlijk is van andere partijen om nu al te zeggen dat er sowieso niet hoeft te worden bezuinigd. "In deze verkiezingscampagne buitelen de beloftes over elkaar heen om nooit meer te bezuinigen. Partijen als de SP maar ook D66 laten de staatsschuld dramatisch oplopen. Dat is onverstandig", aldus Hoekstra tegenover de NOS. (NOS/Trouw)

Voormalig 50PLUS-leider Henk Krol heeft niets bereikt met de partij, zo vindt de huidige lijsttrekker Liane den Haan. Den Haan trok fel van leer tegen de oprichter van haar partij, gisteravond op televisie bij Op1. Krol wierp tegen geknokt te hebben tegen het nieuwe pensioenakkoord, die de 'de nieuwe kapitein' van zijn geesteskind verwijt afstand te doen van 'de kroonjuwelen' van de seniorenpartij. "Tien jaar geleden was pensioen nog een taboe in de politiek en nu praat iedereen erover, dát hebben we bereikt."

Den Haan vindt dat Krol alleen maar langs de zijlijn heeft staan roepen. Ze wil meer meebewegen met andere partijen op het gebied van pensioenen. Het huidige pensioenstelsel is volgens haar niet houdbaar en ze vindt dat 67 "het ijkpunt" moet worden voor de pensioenleeftijd. Hier kunnen wel uitzonderingen op komen.

Vanwege haar pensioenstandpunten ligt Den Haan op ramkoers met de rest van haar partij. In het verkiezingsprogramma staat dat de partij volledige AOW wil op 65 jaar, waar bijvoorbeeld de nummer 3 op de lijst, Ellen Verkoelen, aan vasthoudt. De 50PLUS-leider zei daarop dat Verkoelen moet terugtreden, als ze het niet met de partijleider  eens is. Verkoelen peinst daar niet over.  (ANP / Redactie)

Een oplopende staatsschuld als gevolg van de hoge steunuitgaven tegen de coronacrisis, zoals staat in diverse verkiezingsprogramma's van politieke partijen, hoeft niet tot problemen te leiden, zo stelt ABN AMRO. Volgens de bank staan beleggers namelijk in de rij om de hooggewaardeerde schuldpapieren van de Nederlandse staat te kopen. 

De bank bekeek de verkiezingsprogramma's van de VVD, het CDA, D66, GroenLinks, PvdA en ChristenUnie omdat zij volgens ABN AMRO de grootste kans hebben om in de coalitie terecht te komen. Deze partijen staan voor flink grotere bestedingen, wat leidt tot een aanhoudend overheidstekort gedurende de komende kabinetsperiode. Voor alle partijen geldt ook dat de overheidsinkomsten niet genoeg toenemen om te compenseren voor de toename in overheidsuitgaven. Hierdoor is de Nederlandse financieringsbehoefte voor 2022 en 2023 relatief hoog en komt de staatsschuld mogelijk net boven 60 procent van het bbp uit in 2025. 

Lees ook dit artikel over wie de rekening zal moeten betalen voor de huidige coronacrisis. (ANP / Redactie).

Politieke partijen gaven afgelopen week opnieuw meer uit aan advertenties op Facebook, Instagram, Google en YouTube. De vijftien partijen die volgens de Peilingwijzer kans maken op minstens een zetel, besteedden samen bij benadering 465.000 euro. Het CDA is wederom met afstand de grootste onlineadverteerder. Dat blijkt uit rapporten van Facebook en Google.

De onderzochte politieke partijen gaven in de zeven dagen vanaf zondag 28 februari de helft meer uit dan een week eerder. Hierbij is gekeken naar advertenties van zowel de landelijke als regionale afdelingen van politieke partijen, alsook van kandidaten en gelieerde organisaties, zoals jongerenafdelingen.

Het CDA gaf met 158.000 euro het meest uit, gevolgd door D66 (90.000 euro), GroenLinks (48.000 euro), PvdA (33.000 euro) en SP (32.000 euro). D66 gaf een kwart meer uit dan een week eerder en Partij voor de Dieren ruim vier keer meer, namelijk zo'n 10.000 euro. De PVV besteedde wederom niets aan onlineadvertenties. (ANP)

Het briefstemmen komt een week voor de verkiezingen aardig op gang. Vanwege de lockdown mogen ruim 2,4 miljoen 70-plussers deze Tweede Kamerverkiezingen per brief stemmen.

Utrecht heeft 6200 briefstemmen ontvangen, dat is bijna een kwart van het aantal stemgerechtigden. Amsterdam heeft op woensdag 8 procent van de verstuurde briefstembiljetten ingevuld teruggekregen.

Tilburg ging in een week tijd van 140 ontvangen briefstemmen naar bijna 6000 op woensdagmiddag. In Maastricht kreeg de gemeente tot nu toe ruim 2500 stemmen. Rotterdam heeft het precieze aantal niet geteld, maar heeft zo'n vijftig postzakken met stemmen binnen. Volgens een woordvoerder van die gemeente gaat het waarschijnlijk om ruim een kwart van de 70-plussers die dit jaar per post kunnen stemmen.

De gemeenten hebben tot donderdag om de briefstembiljetten naar de 70-plussers te versturen. De senioren kunnen tot uiterlijk dinsdag 16 maart 17.00 uur de retourenvelop opsturen. Om half acht 's ochtends op woensdag 17 maart beginnen de gemeenten met het tellen van de briefstemmen. (ANP)

Minister Hugo de Jonge waarschuwde Kamerlid Wybren van Haga (Forum voor Democratie) vanmiddag in de Tweede Kamer nadrukkelijk om de vaccinatiecampagne ‘niet te ondermijnen, want dat is een gevaar voor de volksgezondheid’. 

De Jonge ging in op de vragen van Van Haga over bijwerkingen van de verschillende vaccinaties. Zijn partijleider Thierry Baudet kwam deze week in opspraak met een tweet over hoe zich niet zou laten vaccineren, aangezien de bijwerkingen heftiger zouden zijn dan de ziekte die het bestrijdt. “U moet uitkijken met de dingen die worden gezegd tijdens die karavaan van jullie…” waarna Van Haga hem onderbrak‘...“U bedoelt de vrijheidskaravaan…” “Nou, de complotkaravaan zou ik liever willen zeggen”, wierp De Jonge tegen - waarna Kamervoorzitter Khadija Arib preventief ingreep.

De Jonge verzekerde de Kamer ook dat er geen sprake zal zijn van een verplichte vaccinatie, noch van een tweestromensamenleving, waar eerder tijdens het Kamerdebat naast Van Haga ook ChristenUnie en SGP hun vrees voor uitspraken. Wel zei De Jonge sowieso te gaan werken met toegangstesten en eventuele bewijzen op basis van test, vaccinatie, of immuniteit, voor ‘niet-essentiële voorzieningen’ zoals festivals. “Maar niet in het openbaar vervoer. Niet in het onderwijs. Dat gaan we niet doen.” (Trouw)

Door coronamaatregelen getroffen ondernemers moeten 100 procent van hun vaste lasten, zoals de huur, vergoed krijgen. Het subsidiepercentage van de steunregeling TVL (Tegemoetkoming Vaste Lasten) moet in het tweede kwartaal naar 100 procent in plaats van 85 procent, bepleiten de coalitiepartijen in het laatste coronadebat voor de Tweede Kamerverkiezingen. ChristenUnie, VVD, D66 en CDA vinden dat 'er meer steun nodig is om ondernemers de eindstreep te laten halen.'

Verder willen de partijen VVD, CDA, D66 en ChristenUnie meer geld voor de TONK, de steunmaatregel voor mensen wier inkomen gedaald is en door corona noodzakelijke rekeningen niet kunnen betalen. Hiervoor zijn gemeenten verantwoordelijk, en de coalitiepartners vragen om een verruiming van het budget, "zodat gemeentes voortvarend aan de slag kunnen met het toekennen van deze vorm van steun". (ANP) 

De grote rechtse partijen roepen het kabinet op haast te maken met sneltesten. "Waar blijven ze?" vraagt PVV-leider Geert Wilders zich af over blaastesten die mensen meer ruimte moeten geven. Ook VVD'er Klaas Dijkhoff wil weten waarom sneltesten nog niet in de Nederlandse buurtsupers liggen.

Coronaminister Hugo de Jonge denkt dat 'hoogfrequent testen' ontmoetingen een stuk veiliger kunnen maken, waarmee dede samenleving zich weer meer vrijheden permitteren. Een goed idee, zeggen Rob Jetten (D66) en Jesse Klaver (GroenLinks), maar ze maken zich wel zorgen over de kosten voor burgers. Zij willen dat de overheid deze kosten op zich neemt, zodat mensen zich niet alleen regelmatig, maar ook gratis kunnen testen. (ANP/Redactie)

Jesse Klaver (GroenLinks) maakte zich vanmiddag tijdens het coronadebat vooral boos over de avondklok, die anders dan aanvankelijk werd beloofd, níet als eerste maatregel van tafel is gegaan. “Heel veel mensen zitten ‘s avonds alleen thuis. Heel veel mensen hebben geen mogelijkheden om met anderen in contact te komen. Heeft het kabinet oog voor de mentale gevolgen hiervan? En wat dit betekent voor de alleenstaanden in Nederland?”

Dat werd gedeeld door de PvdA: “Het kabinet zegt dat bezoekverbod en avondklok wel mee valt: hoe bedenken ze dat?”, reageerde lijsttrekker Lilianne Ploumen. Zij toonde zich kritisch over het tot nu toe gevoerde, in haar ogen zwalkende coronabeleid: “Die routekaart is nog geen moment gevolgd, en wordt steeds aangepast naar de politieke wens." Ook Denk, PVV en met name Forum voor Democratie trokken fel van leer tegen de avondklok. (Trouw)

Politieke partijen besteden veel meer aandacht aan de rechtsstaat en hoe burgers erbij betrokken kunnen worden, dan vier jaar geleden. Dat concludeert oud-vicepresident van de Hoge Raad, Willem van Schendel, namens de orde van advocaten.

Van Schendel is voorzitter van de commissie die namens de orde van advocaten veertien verkiezingsprogramma’s heeft langsgelopen met de vraag of de voorstellen de rechtsstaat versterken, of juist ondermijnen. De conclusie is dat slechts voor drie partijen (D66, PvdA en GroenLinks) alle ingediende voorstellen rechtsstatelijk zijn, álle andere partijen hebben voorstellen die niet goed in onze rechtsstaat passen of deze zelfs ondermijnen. Lees hier het hele artikel. 

Door corona speelt de verkiezingscampagne zich voornamelijk digitaal af - slechts enkele partijen, als Denk en Forum voor Democratie, trekken met een bus door het land. Ook Partij voor de Dieren gaat dit voorbeeld volgen: om aandacht te vragen voor haar 'Klimaatwet 1.5', gaat de partij de komende dagen het land in met een elektrische bord en een groot beeldscherm. 

De 1.5 in de wet staat voor de 1,5 graden die de aarde maximaal zou moeten opwarmen. "We moeten van een 1,5 metersamenleving naar een 1,5 gradensamenleving", aldus Kamerlid Lammert van Raan. De wet bestaat uit zeventien voorstellen die in de Tweede Kamer werden weggestemd toen de klimaatwet van GroenLinks, PvdA, VVD, CDA, D66, SP, ChristenUnie en 50PLUS werd behandeld. 

"We dachten, waarom slaan we er niet gewoon een nietje doorheen?" zei Van Raan. Zo ontstond het nieuwe wetsvoorstel, aangezien de aangenomen klimaatwet volgens hem een 'verwaterd compromis' is. Volgens Van Raan gaat de verkiezingscampagne te weinig over het klimaat, en als het onderwerp wel ter sprake komt, gaat het te veel alleen maar over wel of geen kernenergie. (ANP)

Corona heeft onmiskenbaar een verlammende werking op de verkiezingsstrijd. En de peilingen, die veel weg hebben van kabbelend water, zorgen ook al voor weinig opschudding, schrijft chef politiek Bart Zuidervaart in zijn wekelijkse column.

Maar schijnt bedriegt. Kijk maar eens verder. Naar het gerommel binnen het CDA, of 50Plus. Naar het geflirt met regeringsdeelname door SP. De strubbelingen op links. De complotkaravaan van Baudet. De campagne mag tam ogen, saai is het allerminst. Lees hier de hele column. 

Het zal misschien niet verbazen, maar de VVD blijft de populairste partij bij ondernemers. In een ledenpeiling van VNO-NCW gaf 44 procent van de respondenten aan op de VVD te gaan stemmen, zo meldt werkgeversorganisatie. De tweede partij onder ondernemers is het CDA met 15 procent van de stemmen. Op de derde plaats komt D66 met 9 procent. Zo'n 6 procent vulde in het nog niet te weten.

Een nieuwe coalitie bestaande uit VVD, CDA en D66 zou de voorkeur hebben van 23 procent van de ondernemers. Op de voet gevolgd door de 22 procent die het graag helemaal hetzelfde houdt: zij willen het liefst weer een kabinet van VVD, CDA, D66 en ChristenUnie.

Verder laat 68 procent van de ondernemers weten enigszins (54 procent) tot zeer tevreden (14 procent) te zijn over het beleid dat de huidige coalitie heeft gevoerd. Zo'n 25 procent is juist enigszins (12 procent) tot zeer ontevreden (13 procent). (ANP) 

Een opvallend moment gisteravond, tijdens het Op1-debat tussen CDA-leider Wopke Hoekstra en GroenLinks-lijsttrekker Jesse Klaver. Hoekstra moest bekennen als tiener 'wel eens een paar joints' had gerookt, en daar niet trots op te zijn. Dat terwijl het CDA streng wil optreden tegen drugs, alle soorten drugs: 'we moeten af van de normalisering van drugs', zo staat te lezen in het partijprogramma. 

Hoekstra's partijgenoot Ferd Grapperhaus, demissionair minister van justitie, reageerde meteen op Twitter met 'drugs = rotzooi'. Daar kan Hoekstra zich overigens prima in vinden, want volgens de CDA-leidsman begint Nederland 'tekenen te krijgen van een narcostaat' en 'dat vreet aan de rechtsstaat'.

GroenLinks is juist voor het legaliseren van in ieder geval softdrugs, de partij verwacht meer heil van regulering en gedeeltelijke legalisering om de uit de drugshandel voortvloeiende problemen aan te pakken. Hun partijleider heeft dan weer nooit drugs gebruikt. Jesse Klaver zei in het debat 'er eigenlijk nooit behoefte aan te hebben gehad.' (Trouw)

Tijdens de Tweede Kamerverkiezingen is het kleinste stembureau van Nederland te vinden in het Overijsselse Marle. De voorzitter van het stembureau, Wim Westhoff, ontving kiezers eerder in zijn eigen woonkamer. Door de coronamaatregelen moet hij nu uitwijken naar zijn schuur.

Daar kunnen kiezers en leden van het stembureau voldoende afstand houden en gebruik maken van een aparte in- en uitgang. "Doorgaans drinken we een kop koffie met de stemmers, en praten we even bij. Dat zit er dit jaar niet in", zegt Westhoff. 

De titel 'kleinste stembureau' slaat ook op het kleine aantal kiesgerechtigden dat geregistreerd staat: in totaal nog geen vijftig. Al sinds 1948 biedt het woonhuis aan de Marledijk onderdak aan een stembureau voor het buurtschap Marle. De opkomst ligt bij veel verkiezingen een stuk hoger dan 100 procent, omdat ook kiezers uit de gemeente Olst-Wijhe graag komen stemmen in het woonhuis. Bij de vorige Tweede Kamerverkiezingen, in 2017, haalde het kleine stembureau zelfs een opkomst van bijna 300 procent. "Zo veel verwacht ik er deze keer niet", zegt Westhoff. "Door het coronavirus zijn mensen voorzichtiger, en een deel mag per brief stemmen." (ANP)

PVV-leider Geert Wilders heeft een interview met Nieuwsuur-presentator Mariëlle Tweebeeke, dat donderdagavond zou plaatsvinden, afgezegd. Door het interview zou Wilders niet genoeg tijd hebben om zich voor te bereiden op een debat met demissionair premier Mark Rutte (VVD). Dat debat vindt ook donderdagavond plaats, onder leiding van Jeroen Pauw. Ook het aanbod van Nieuwsuur om het interview te verzetten, wees de partijleider af, schrijft hoofdredacteur Joost Oranje in een verklaring.  

Nieuwsuur noemt de afzegging "een nederlaag voor de journalistiek" en "een zorgelijke ontwikkeling". "Natuurlijk zijn politici vrij hun eigen podia te kiezen", schrijft Oranje. "Maar het zou vanzelfsprekend moeten zijn dat ze daarbij, uitgerekend in een verkiezingscampagne, zich niet onttrekken aan het kritische interview." 

De hoofdredacteur benadrukt dat Wilders de komende week drie keer te zien zal zijn in debat met Rutte. "Maar dat één-op-één in een vraaggesprek, dat zal voorlopig wensdenken blijven. Dat is een tragische conclusie."

Het is niet de eerste keer dat de PVV-leider verstek laat gaan. Ook in 2017 zegde de politicus een Nieuwsuur-verkiezingsuitzending af. Volgens het programma vond in september 2020 daarom en "constructief gesprek" plaats, waarbij Wilders liet weten dat hij "dit keer echt zou komen". Die afspraak zou de volgende maand schriftelijk zijn bevestigd. 

De Nederlandse cultuur is juist gebaat bij een sterker Europa, denkt Volt-lijsttrekker Laurens Dassen. Daarmee wijst hij kritiek dat zijn partij Nederland "in de uitverkoop doet", iets dat hij regelmatig hoort, van de hand. "We willen juist dat Nederland sterker wordt en zich beter kan handhaven." . Daarmee wordt volgens hem ook "de Nederlandse manier van leven" sterker.

Dassen verwacht niet dat de identiteit van Europese landen verzwakt als er meer Europese wetten komen. "Als wetgeving op Europees niveau verandert, betekent dat niet dat Nederlanders als individu veranderen of dat de Nederlandse cultuur anders wordt", zegt hij. "Sterker nog, ik denk dat dat het unieke is van Europa, dat we al die verschillende culturen hebben", zegt hij in een interview met de Universiteit Twente en krant Tubantia.

Volt streeft op veel vlakken naar meer Europese samenwerking. Zo wil de partij onder meer een Europees leger en meer macht voor het Europees Parlement en de Europese Centrale Bank. Ook vindt Volt dat problemen zoals de klimaat- en coronacrisis alleen op Europees niveau opgelost kunnen worden.

Volt staat inmiddels op nul tot drie zetels in de Peilingwijzer, het gewogen gemiddelde van verschillende peilingen. Daarmee is het voor het eerst dat de pro-Europese partij kans maakt op een Tweede Kamerzetel. In 2017 lukte dat niet. Volt heeft al een zetel in het Europees Parlement en een zetel in het Duitse nationale parlement.

In aanloop naar de verkiezingen houden veel scholen de zogeheten scholierenverkiezingen en kinderverkiezingen, georganiseerd door ProDemos. Ruim 100.000 scholieren verspreid over heel Nederland doen mee aan die 'schaduwverkiezingen', die op sommige plekken in het land al zijn begonnen. Dinsdag 16 maart wordt welke partijen er onder leerlingen van het voortgezet onderwijs en het mbo heeft gewonnen. 

Op sommige basisscholen worden nu ook kinderverkiezingen gehouden voor kinderen in groep 7 en 8. Tot en met dinsdagmiddag staan hiervoor ruim 7000 kinderen aangemeld om hun stem uit te brengen.

Vorige week bleek uit onderzoek dat  gemiddeld de helft van de Nederlandse jongeren tussen de 12 en 14 jaar leven in een democratisch land niet belangrijk vindt of er geen mening over heeft. Prodemos probeert daar met de scholierenverkiezingen iets aan te doen. "Op veel scholen gaan leerlingen en docenten samen aan de slag om daar een feestelijk moment van te maken; ze hangen verkiezingsposters op, maken filmpjes, bouwen zelf stemhokjes en regelen stembussen", aldus ProDemos. "Wij hebben drie stemhokjes en stembussen geregeld die ook bij de landelijke verkiezingen gebruikt worden. Ook hebben wij natuurlijk rode potloden en partijposters", aldus de 16-jarige Ewan, leerling op het Lyceum aan Zee in Den Helder.

Voorafgaand aan de Tweede Kamerverkiezingen in 2017 werden onder scholieren ook dit soort verkiezingen gehouden.  Als het aan de toen 140.000 deelnemende leerlingen had gelegen was GroenLinks de grootste partij geworden, gevolgd door D66, VVD en de PVV.  (ANP/Trouw)

Van alle gemeenten lijkt Alphen aan den Rijn wat betreft bevolkingssamenstelling het meest op Nederland als geheel. In aanloop naar de verkiezingen bezoekt Trouw verschillende wijken en dorpen van de gemeente, om daar te spreken met kiezers. In deel vier van deze serie: de wijk Ridderveld, waar de helft van alle Alphense bijstandsgerechtigden woont.  

Verslaggever Robin Goudsmit toog naar de wijk en zag dat er vooral veel schouders werden opgehaald wanneer gevraagd wat de bewoners gingen stemmen. Politiek heeft niet echt invloed op hun leven, klinkt het. Dat mensen van buiten iets zouden kunnen veranderen, lijkt onvoorstelbaar. 

In het islamitisch wijkcentrum klinkt een ander geluid: "Vooroordelen over de wijk hebben als bijeffect dat het vertrouwen in de politiek geschaad is." Lees hier de hele reportage.

Ook deze verkiezingen hoor je veel mensen klagen dat het buitenlands beleid ei-gen-lijk geen thema is. Maar je kunt ook zeggen dat de verhouding van Nederland tot Europa en de wereld bij álle grote onderwerpen een cruciale rol speelt: migratie, corona, veiligheid, klimaat.

In deze zevende aflevering van de verkiezingspodcast Wijsneuzen stellen we, in de woorden van Monika Sie Dhian Ho, vast dat het buitenland het binnenland is geworden. De directeur van het instituut voor internationale betrekkingen Clingendael ziet, wanneer we praten over internationale betrekkingen, de tegenstelling tussen links en rechts vervagen.

Wendelmoet Boersema, politiek redacteur van Trouw, stelt dat VVD-leider Rutte en andere lijsttrekkers angstvallig zwijgen over Europese samenwerking en migratiebeleid omdat zij niet denken er kiezers mee te kunnen winnen. Menno Hurenkamp hoopt vurig dat er in de toekomstige formatie ook wordt gesproken over het belang om niet alleen meer burgerschap te bevorderen, maar ook meer wereldburgerschap.

‘Wijsneuzen. de verkiezingen’ is te beluisteren via bovenstaande speler en alle bekende podcastkanalen. Eerdere afleveringen vind u ook hier terug. 

Elke fractievergadering van de ChristenUnie begint met een bijbelgedeelte, vertelt Gert-Jan Segers vandaag in de interviewreeks over lijsttrekkers en hun geloof. "Maar wij moeten zelf knopen doorhakken. En dat hopen we zo gewetensvol mogelijk te doen."

"Er wordt niet een soort goddelijke goedkeuring aan onze keuzes gegeven, omdat we dat in de Bijbel zouden hebben gelezen of om het juiste antwoord hebben gebeden. Nee, we zijn zelf verantwoordelijk voor onze keuzes. Dat kan ik niet op God afschuiven." 

ChristenUnie staat lijnrecht tegenover de huidige coalitiepartner D66 als het gaat om ethische kwesties. "Maar ik zal niet snel zeggen, dit is het woord van de Heer." Toch sluit hij een eventuele voltooid-leven-wet onder zijn verantwoordelijkheid vast uit. "Een kabinet met de ChristenUnie erin zal dat niet zal uitvoeren." 

Lees hier het hele interview met Gert-Jan Segers over geloof en politiek.

Kiezers kunnen volgende week ook op stations terecht om hun stem uit te brengen voor de Tweede Kamerverkiezingen. De NS maakten vandaag bekend dat dat dit jaar op veertig stations kan. Maandag en dinsdag, de eerste twee verkiezingsdagen, zijn er op zes stations stemlokalen open vanaf 07.30: op Utrecht Centraal, Bilthoven, Den Bosch, Hilversum, Leiden Centraal en Schiedam Centrum. Met de stationsstembureaus willen NS, ProRail en gemeenten het voor noodzakelijke reizigers zo makkelijk mogelijk maken om onderweg te stemmen.

Op de 'grote' verkiezingsdag, woensdag 17 maart, gaan ook de overige stemlocaties op stations open. Het stembureau op station Nijmegen opent als eerste om 05.15 uur. Daarna openen vanaf 05.30 uur de stembureaus op station Meppel en Zwijndrecht. De meeste stembureaus zijn geopend tussen 07.30 uur en 21.00 uur.  (ANP) 

Gedetineerden kunnen volgende week alleen stemmen door iemand buiten de gevangenismuren te machtigen. Door coronamaatregelen zijn er dit jaar geen stemlokalen in de gevangenissen zelf.

Penitentiaire inrichtingen gingen voorheen op verschillende wijze om met verkiezingen: sommige inrichtingen zorgden voor een besloten stemlokaal voor personeel en gevangenen. Bij andere inrichtingen kwam tijdens de verkiezingen een stembus langs op het terrein. Die mogelijkheden worden dit jaar niet geboden. "Er zijn nu coronamaatregelen van kracht om het contact tussen mensen te beperken en besmetting met het virus zoveel mogelijk te voorkomen", zegt een woordvoerster van de Dienst Justitiële Inrichtingen (DJI). Een machtiging afgeven is de enige mogelijkheid voor stemgerechtigde gevangenen. Gedetineerden ouder dan zeventig jaar kunnen ook per brief stemmen. (ANP) 

Kandidaat-Kamerlid Alptekin Akdogan (PvdA) is zondag in Utrecht belaagd tijdens het plakken van campagneposters. Dat meldt Akdogan zelf op Twitter.

Een man begon de posters die Akdogan net had opgeplakt, weer van de borden te trekken, schrijft de PvdA’er. Toen Akdogan er iets van zei, viel de man hem aan.

Akdogan heeft inmiddels aangifte gedaan bij de politie. Hij zegt erg geschrokken te zijn, maar door te zullen gaan met campagnevoeren: “Het is voor iedereen belangrijk dat je zonder intimidatie je mag uitspreken voor datgeen waar je voor staat.” (Trouw)

Twitter heeft onder een bericht dat de lijsttrekker van Forum voor Democratie (FVD) zondag plaatste een waarschuwing gezet dat de tekst misleidend is. De tweet kan daardoor ook niet worden geretweet. 

Het platform heeft onder de tweet een link geplaatst naar een bericht waarin gezondheidsofficials vertellen waarom zij de Covid-19-vaccins als veilig beschouwen voor de meeste mensen.

Forum voor Democratie heeft het besluit van Twitter gehekeld. “Als dat geen buitenlandse inmenging in de Nederlandse democratie is, wat dan wel?”, laat de partij in een tweet weten. (Trouw)

D66-lijsttrekker Sigrid Kaag was de beste debater van het eerste lijsttrekkersdebat bij RTL vorige week. Ze deed het zelfs beter dan Mark Rutte (VVD). Wopke Hoekstra (CDA), althans, zo vonden kijkers het slechtst uit dit debat komen. Toch blijven deze beoordelingen bij het publiek niet hangen. Want twee dagen later is de publieke opinie dat Rutte en Hoekstra het beste debatteerden, zo heeft Onderzoeksbureau I&O Research onderzocht. Waarom wist de D66-lisjttrekker niet van haar sterke optreden te profiteren?

D66-lijsttrekker Sigrid Kaag staat tot nu toe ontspannen in de campagne. Ze volgt een strategie van niet te vroeg willen pieken, analyseert politiek verslaggever Wilma Kieskamp. Als een tv-debat de doorslag kan geven in een verkiezingscampagne, dan kan Kaag zich opmaken voor een grote test. Vanavond staat ze een-op-een tegenover PvdA-lijsttrekker Lilianne Ploumen. 

Het is erop of eronder voor Kaag. Van de ‘nieuwe gezichten’ bij deze verkiezingen is zij het vroegst gestart, eerder dan Ploumen en ook CDA-lijsttrekker Hoekstra, die veel later in de race kwamen. Deze week moet zij die voorsprong gaan verzilveren, wil zij haar partij op 17 maart een stevige positie bezorgen. D66 staat nu op twaalf tot vijftien zetels in de peilingen, een verlies. Maar Kaag is stellig dat er juist meer in zit. “Het is tijd voor een vrouw in het Torentje”, blijft ze zeggen. Lees hier de analyse van de campagne van Kaag. 

Wie dacht dat het kabinet zich aan de vooravond van de verkiezingen zou laten verleiden tot allerlei versoepelingen, komt bedrogen uit. De besmettingscijfers zijn nog dusdanig hoog dat de samenleving ook de komende weken grotendeels op slot blijft.

De PVV wil de erf- en schenkbelasting afschaffen. De oppositiepartij wil op die manier vooral ondernemers helpen in deze economisch zware tijd, zei voorman Geert Wilders in het RTL-programma Business Class.

"Ondernemers hebben het al ontzettend moeilijk", aldus Wilders. "Zoiets als die successierechten, die gekke belastingen, schaf die af, dan doe je ook iets terug voor de ondernemers die het al zo moeilijk hebben."

Hij vindt het ook 'oneerlijk' als mensen die iets schenken of erven daarover nog een keer belasting moeten betalen. "Veel mensen vinden het terecht onredelijk want ze hebben over dat geld al belasting betaald."

Veel partijen willen mensen met een hoog inkomen extra gaan belasten om de kosten van de coronacrisis te betalen. Wilders heeft daar geen probleem mee, maar wil ze tegemoet komen door afschaffing van de erf- en schenkbelasting, zei hij.

In het verkiezingsprogramma van de PVV staat niets over afschaffen van de erf-en schenkbelasting. Ook Forum voor Democratie wil af van deze vorm van belasting. Andere partijen houden er wel aan vast.

Door de erf- en schenkbelasting vloeide er in 2019 ongeveer 1,9 miljard euro naar de schatkist. (ANP)

CDA-lijsttrekker Wopke Hoekstra vindt het 'redelijk' en 'heel reëel' om mensen met een hoog inkomen en bedrijven die tijdens of door de coronacrisis extra winst hebben gemaakt, tijdelijk extra te belasten. In het tv-programma WNL op Zondag gaf hij ook aan dat het 'verstandig' is om op een solidaire manier de rekening van de coronacrisis gelijk te verdelen.

Hoekstra, nu demissionair minister van financiën, denkt dan bijvoorbeeld aan een tijdelijk toptarief voor de belasting van 55 procent voor inkomens vanaf 150.000 euro. Voor bedrijven gaf hij geen grens aan, maar het gaat erom een deel van de hogere winst extra te belasten, ten gunste van de bedrijven in het midden- en kleinbedrijf (mkb) die het zwaar hebben. Hoekstra heeft een plan gemaakt om het mkb de volgende fase door te loodsen.

De CDA-leider kwam afgelopen week onder vuur te liggen van de oppositie maar ook van coalitiepartners ChristenUnie en D66 door zijn idee om de WW-uitkering te verkorten van twee naar één jaar. Hij wijst erop dat het plan deel uitmaakt van een groter pakket om de arbeidsmarkt te hervormen. Begin vorig jaar heeft een commissie daarover al advies uitgebracht en het CDA is daarvan voorstander. Er werd hem specifiek naar dit onderdeel gevraagd en Hoekstra wilde als antwoord geen "kletsverhaal vertellen, hoewel de verleiding er natuurlijk wel was".

Hij doelde daarmee op de campagnetijd, waarin de kans bestaat dat zaken worden uitvergroot. Of hij spijt had van zijn uitspraak zei hij niet. Hoekstra gaf opnieuw aan dat de WW-maatregelen evenals mogelijke bezuinigingen niet in crisistijd moeten worden ingevoerd, maar pas daarna. De timing hangt af van de ontwikkeling van de economie, benadrukte hij. Hij maakt zich wel zorgen om de linkse partijen die beloftes in hun programma's doen waardoor volgens hem de coronarekening van tientallen miljarden euro nog eens vele malen hoger zou worden. (ANP)

Als één van de maatregelen om verspreiding van het coronavirus tegen te gaan, geven veel gemeenten aan iedere kiezer apart een rood potlood. De potloden liggen deze keer niet aan een ketting in het stemhokje.

In sommige gemeenten mogen de kiezers het potlood mee naar huis nemen. In andere stembureaus kunnen mensen het potlood inleveren in een apart bakje in het stembureau. Ingezamelde potloden worden gerecycled of, na reiniging, bij een volgende verkiezing opnieuw gebruikt.

Ook zijn er gemeenten die een nieuwe bestemming voor de potloden hebben gevonden. De gemeente Rotterdam wil 90.000 stempotloodjes verzamelen voor een kunstwerk over laaggeletterdheid.

Bruynzeel, dat veel rode potloden levert, heeft in vergelijking met voorgaande verkiezingsjaren de verkoop met zo'n 300 procent zien stijgen.

In Limburg komen veel potloden van kantoorartikelenfirma Timmermans. Volgens De Limburger levert de firma in Roermond bijna 800.000 rode potloden aan tal van grotendeels Limburgse gemeenten. (ANP)

Zorgelijk, schreven onderzoekers van de Universiteit van Amsterdam deze week in een rapport over het grote verschil in kennis en waardering voor democratie tussen leerlingen op het vwo en vmbo. Op het vwo vindt 71 procent van de leerlingen democratie belangrijk, terwijl op het vmbo maar 34 procent dat vindt. Hun veronderstelling is dat die kloof minder wordt als vmbo’ers in de bovenbouw straks maatschappijleer krijgen.

Lees in deze reportage hoe vmbo’ers in Den Helder hun kennis bijspijkeren over democratie en politiek vooral vanaf het derde jaar. ‘De school moet ons de kans geven dit te leren.’

De aloude irritatie tussen D66 en ChristenUnie over abortus is zaterdag nieuw leven ingeblazen door een uitspraak van Don Ceder, kandidaat-Kamerlid van de ChristenUnie.

Op YouTube zei hij dat ook voor verkrachte vrouwen vijf dagen bedenktijd moet gelden als zij een abortus willen. Dat is tegen het zere been van D66-Tweede Kamerlid Pia Dijkstra. Op social media barstte de discussie ook los. Twitteraars zien verkiezingsretoriek in de woorden van Ceder, omdat voor de geschetste situatie volgens de wet ook bedenktijd geldt.

“Witheet maakt dit me. De nummer vier van de ChristenUnie. Gedwongen wachten en nadenken als vrouw abortus wil na verkrachting. Geen enkel idee dus wat dit betekent voor haar. Ware gezicht van de CU. Buitengewoon onfatsoenlijk en een gebrek aan respect naar vrouwen. Onacceptabel”, twitterde Dijkstra. Online krijgt ook Ceder steun voor zijn standpunt.

Verkrachting valt nu ook onder de bedenktijd voor een abortus, maar in de praktijk kunnen abortusartsen ook van een zogenoemde noodsituatie uitgaan. Dat zijn uitzonderingssituaties waarin de arts en vrouw in overleg mogen afwijken van de bedenktijd. Probleem is dat de wet deze noodsituaties niet vast omschrijft. In de praktijk komt het overigens nauwelijks voor dat een abortus wordt gevraagd na een verkrachting.

Dijkstra diende vlak voor het verkiezingsreces nog een initiatiefwetsvoorstel in om de verplichte bedenktijd af te schaffen. De arts en de betrokken vrouw kunnen dan wel samen een tijd afspreken om de zwangerschapsbeëindiging te overdenken. Een meerderheid van de Kamer nam ook een motie aan, die het kabinet opriep de bedenktijd af te schaffen. Het demissionaire kabinet kan hier niet meer mee aan de slag.

De twee regeringspartijen botsen bijna altijd over medisch-ethische kwesties, zoals over euthanasie voor mensen die vinden dat hun leven voltooid is. De afgelopen kabinetsperiode vonden de coalitiepartijen elkaar juist ook op onderwerpen zoals asielzoekers en het milieu.

D66-lijsttrekker Sigrid Kaag wil de stilte doorbreken die er volgens haar heerst rond seksisme. In een onlinetoespraak voor het Els Borst Netwerk van haar partij zei ze zaterdag dat "seksisme groeit in de voedingsbodem van de stilte. Ik daag alle vaders, kleinzonen, broers, opa's, zwagers en zonen uit: spreek je uit tegen seksisme. Bevecht het waar je het tegenkomt. Dagelijks. Waar je het ook ziet. Trek een streep in het zand voor je vriendin, voor je zusje, voor je moeder, voor je vrouw en voor je oma."

Volgens Kaag zal de strijd voor gelijkheid pas echt te winnen zijn als mannen aan de zijde van vrouwen staan. Op dit moment speelt seksisme nog altijd een venijnige rol, zegt ze. "Het wordt vrouwen moeilijker gemaakt zich uit te spreken in het publieke debat. Wie zijn mond open doet krijgt een stortvloed van haat terug, met name van de anonieme toetsenbordridders op twitter." De D66-leider blijft ook zelf niet gespaard. Afgelopen tijd was de hashtag #kutkaag trending op Twitter. Daar werd allerlei seksistische en vaak anonieme kritiek op haar geuit.

Kaag wees op een onderzoek van De Groene Amsterdammer in samenwerking met de Universiteit Utrecht. Daarin staat dat 10 procent van alle tweets gericht aan vrouwen haatdragend is. "Welke onsmakelijke woorden daar ook bij worden gebruikt, de boodschap is altijd hetzelfde: praat niet, heb geen mening, en durf er niet voor te staan, want wij weten jou te vinden", aldus Kaag.

Ze benadrukte niet als slachtoffer te spreken. "Hier spreekt iemand die zich verzet. Die normeert namens de politiek, ook in eigen geledingen. Iedere uiting van seksisme - vulgair of subtiel - gebruik ik als brandstof om dichterbij het ideaal te komen van de gelijkheid tussen alle mensen."

Partijen die na de verkiezingen een regeringscoalitie gaan vormen, moeten tijdens dat proces met een "nationaal herstelplan" komen om Nederland uit de coronacrisis te krijgen. Dat vindt premier en VVD-lijsttrekker Mark Rutte. "Dat moet gaan over de grote vraagstukken die spelen als we weer naar het normalere normaal gaan hopelijk richting de zomer", zegt hij tegen De Telegraaf. "Dat plan moet snel af en dan door de Kamer worden goedgekeurd, hopelijk met ideeën en steun van zoveel mogelijk partijen, ook buiten de formerende partijen."

Dat plan moet "het eerste hoofdstuk van het regeerakkoord" worden, vindt Rutte. Formerende partijen moeten er minder dan twee weken na de verkiezingen aan beginnen. Als het aan de VVD-leider ligt zal het vooral over economische vraagstukken gaan. Zo moet het nieuwe kabinet zich waarschijnlijk buigen over de economische steunpakketten en of deze na 1 juli verlengd moeten worden. Ook moet in het plan een voorstel komen om de schuldenproblemen van ondernemers op te lossen, oppert Rutte.

Lilianne Ploumen groeide op in een katholiek gezin in Maastricht, in de jaren waarin gezin, school en kerk een drie-eenheid vormden. Ze baden voor en na het eten, ze gingen elke zondag naar de hoogmis, de kinderen deden communie, Lilianne was misdienaar, ze zaten op een katholieke school, haar ouders stemden KVP, een van de voorlopers van het CDA.

"Gelukkig zijn de tijden voorbij dat de kerk bepaalt wie waar mag werken. Het wantrouwen vanuit de partij naar de kerk is ook weg. Het scheelt natuurlijk dat die radicale rechtvaardigheid waarin ik geloof een-op-een past bij het gedachtegoed van de Partij van de Arbeid."

In de aanloop naar de verkiezingen praat Trouw over geloof en politiek met lijsttrekkers van partijen in de Tweede Kamer, die openlijk uitkomen voor hun geloof. In de derde aflevering: Lilianne Ploumen, lijsttrekker van de PvdA. Lees hier het hele interview. 

Van alle gemeenten lijkt Alphen aan den Rijn wat betreft bevolkingssamenstelling het meest op Nederland als geheel. In aanloop naar de verkiezingen bezoekt Trouw verschillende wijken en dorpen van de gemeente, om daar te spreken met kiezers. Wat vinden zij belangrijk? In deel drie van deze serie: het christelijke Benthuizen.

Medisch-ethische kwesties wegen er zwaar. De een stemt er ChristenUnie“Rentmeesterschap, het zorgen voor de aarde. Die moet behouden blijven, ook voor toekomstige generaties." De ander vindt die partij al te seculier, en gaat voor SGP. “Als je iets bij bol.com koopt, heb je dertig dagen bedenktijd, maar vijf dagen nadenken over abortus is te veel?” Lees hier de reportage van verslaggevers Robin Goudsmit en Judith Harmsen. 

Eind januari becijferde het kabinet dat er tot nu toe zo’n 74,5 miljard euro is uitgetrokken voor alle steunmaatregelen in 2020 en 2021. Met verkiezingen in aantocht is de vraag: hoeveel financiële ruimte heeft een nieuw kabinet voor nieuw beleid, en wanneer komt de rekening? Daarbij: vrijwel alle partijen willen de komende jaren opnieuw meer gaan uitgeven dan er in de staatskas binnenkomt. Maar kan dat wel? 

Volgens de oude logica zouden partijen na de pandemie fors moeten gaan bezuinigen om de staatsschuld weer omlaag te krijgen. Maar niet deze keer. Politieke partijen spreken in hun verkiezingsprogramma’s dit jaar vooral over investeringen. Dat de partijen de rekening doorschuiven naar latere generaties is dus duidelijk, maar welke partij gaat voor de hoogste rekening? En wat als de rente weer gaat stijgen? Lees hier de beschouwing van Esther Lammers en Jan Kleinnijenhuis. 

De beoogde verbreding van de snelweg A27 bij Utrecht heeft donderdag tijdens een verkiezingsdebat van ondernemersvereniging evofenedex weer tot felle discussie geleid tussen politieke partijen. De SP en GroenLinks haalden uit naar de VVD, die de snelweg wil verbreden ter hoogte van landgoed Amelisweerd . De linkse partijen zien de verbreding van de snelweg niet zitten met het oog op milieuschade. De VVD houdt echter vol dat de verbreding hard nodig is.

SP-Kamerlid Jasper van Dijk noemde het plan een 'waanzinnig prestigeproject' van VVD-minister Cora van Nieuwenhuizen, waarbij volgens hem ondoordacht 1,5 miljard euro stuk wordt geslagen dat beter in het openbaar vervoer kan worden gestoken. D66 verweet de VVD dat het haar plannen op het gebied van klimaat, bereikbaarheid en de natuur niet onafhankelijk heeft laten doorrekenen.

Volgens VVD'er Peter de Groot is er bij het A27-project geen sprake van prestige. Volgens hem is het niet realistisch om mensen die met hun auto's of vrachtwagens op de weg zitten allemaal in de trein te krijgen. Dat de liberalen ervoor kozen hun programma niet door het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) te laten doorrekenen had volgens De Groot onder meer te maken met dat de effecten van een kerncentrale, zoals de VVD wil, niet wordt meegenomen in die berekening. "Daarmee heeft de doorberekening weinig zin", aldus De Groot. (ANP/Redactie) 

Het logo is hetzelfde gebleven, maar verder lijkt 50Plus een compleet nieuwe partij. De interne ruzie in april vorig jaar en de komst van de nieuwe lijsttrekker Liane den Haan leidden tot andere standpunten en andere kandidaat-Kamerleden bij de verkiezingen. Maar het opvallendste is de koerswijziging wat het huidige pensioenstelsel betreft. 

Scheidend Kamerlid Corrie van Brenk, die de lijsttrekkersverkiezing van Den Haan verloor, noemde dat eerder 'het kroonjuweel' en 'de ziel van de partij'. Onder Den Haan lijkt de ouderenpartij hier een stuk minder waarde aan te hechten. Met haar valt wél te praten over verandering van het pensioenstelsel. Met als gevolg dat ze dezer dagen in de campagne overal moet uitleggen waarom het standpunt van 50Plus over pensioenen is veranderd. Dat is vooralsnog geen onverdeeld succes, ziet politiek redacteur Jelle Brandsma. Lees hier het hele artikel.

PvdD-lijsttrekker Esther Ouwehand heeft vanochtend gereageerd op de donatie van 350.000 euro van techmiljardair Steven Schuurman, waar Trouw gisteren over berichtte. Ook D66 werd met een miljoen euro gesteund door de partij. 

"Hij belde ons op en zei dat hij partijen wilde steunen die de klimaatcrisis echt wilden aanpakken", aldus Ouwehand. Fijn, maar ze dacht ook - kunnen we dit wel aannemen? "Hij heeft meer geld dan hij kan opmaken. Hij wil dat uitgeven aan het oplossen van de klimaatcrisis, vooral voor zijn kinderen." 

De gift van de techmiljardair botst volgens Ouwehand niet met de idealen van de partij - zo omschrijft de Partij voor de Dieren 'economische groei niet als oplossing, maar het probleem.' "Hij heeft dat gelezen in ons partijprogramma.  Wij willen mensen met veel geld zwaarder belasten. Toch heeft hij besloten ons te steunen." Het geld zal gebruikt worden om advertentieruimte in te kopen, zei Ouwehand. (Trouw)

Vanochtend was DENK-lijsttrekker Farid Azarkan te gast bij Goedemorgen Nederland. Liet hij eerder deze week al weten zijn partij te willen verbreden en in de toekomst niet alleen maar een punt te willen maken van discriminatie, racisme en inclusie; vanochtend zei hij dat er onder zijn leiding een einde komt aan de 'intimiderende filmpjes' waar DENK de afgelopen jaren op het Binnenhof berucht om is geworden.  

 Zijn partij kwam de afgelopen jaren vaak in opspraak vanwege soms selectief geknipt-en-geplakte filmpjes over collega-Kamerleden die niet zelden als intimiderend werden ervaren. De manier van politiek bedrijven werd door Kamervoorzitter Arib al eens omschreven als 'een Kamerlid onwaardig'. Azarkan zei vanochtend dat dat inderdaad geen politiek is die mensen dichter bij elkaar brengt. "Ook wij maken fouten." Maar: "Als je iets wilt bereiken, betekent dat ook dat je een beetje moet schuren, als het gaat om thema’s als racisme en discriminatie." (Trouw)

Een opvallende aanvaring tussen twee lijsttrekkers gisteravond op Twitter, die zich vanochtend voortzette. PvdA-lijsttrekker Liliane Ploumen viel CDA-leider Wopke Hoekstra frontaal aan nadat die zijn plannen om de WW te halveren aankondigde. Na samen een week eerder bij NOSop3 'een hele leuke uitzending' te hebben gemaakt, was er toch 'iets gaan knagen' nu Hoekstra pardoes liet weten te willen sleutelen aan de werkeloosheidswet. In een draadje van zeven tweets greep Ploumen terug op eerdere statements van Hoekstra, om hem op de discrepanties in zijn plan te wijzen.

Hoekstra liet weten dat zijn antwoord niet in 280 tekens paste, linkte naar een brief op de CDA-site gericht aan zijn 'linkse vrienden', maar de PvdA-leidsvrouwe was niet overtuigd. 

Ook vandaag herhaalde Ploumen haar afschuw van de CDA-plannen, evenals haar uitnodiging om hierover nog eens echt in debat te gaan. Fijntjes verwijzend na het RTL-debat van afgelopen zondag - waarbij de PvdA niet was uitgenodigd. 

Rob Jetten, fractievoorzitter en nummer twee van D66, vindt dat Rutte en de andere lijsttrekkers kampen met een 'lockdownverslaving'. Verschillende partijleiders keerden zich de afgelopen week tegen het plan van D66 om een 'vaccinatiebewijs' in te voeren, waarmee geprikte mensen meer vrijheden moeten krijgen.

Bij Eva Jinek aan tafel legde Jetten het gisteravond nog eens uit: "Óf met een vaccinatiebewijs, óf met een testbewijs mag je weer die winkel in, mag je weer naar een theater, kun je weer naar een festival of naar fysieke hoorcollege."

"Ik was zondag bij dat RTL-debat echt wel een beetje geschrokken dat, buiten Sigrid Kaag, alle lijsttrekkers daar de rode knop indrukten en dus eigenlijk aan diezelfde lockdownverslaving vastzitten", zei Jetten.

De D66-politicus ging met Gert-Jan Segers van de ChristenUnie in discussie over het vaccinatiebewijs. Segers ziet, zoals bekend, niets in dat plan. Hij vreest een tweedeling in de maatschappij, en wil voorkomen dat mensen die zich bijvoorbeeld uit geloofsovertuiging niet laten vaccineren zich gediscrimineerd voelen. (ANP/Redactie)

Opnieuw reageren linkse partijen boos op uitspraken van CDA-voorman Wopke Hoekstra. Zijn plan om de werkloosheidsuitkering (WW) te verkorten van maximaal twee naar maximaal één jaar, valt bij deze partijen helemaal verkeerd. "Dat gaat snel. Van Nu Doorpakken naar Nu Afpakken", merkt SP-leider Lilian Marijnissen op, met een verwijzing naar de verkiezingsslogan van de christendemocraten. GroenLinks-lijsttrekker Jesse Klaver zegt dat CDA en VVD willen bezuinigen op het sociaal vangnet. "Bij rechts betalen gewone mensen de rekening van de coronacrisis."

De commissie-Borstlap, die begin vorig jaar met belangrijke adviezen kwam om de problemen op de arbeidsmarkt op te lossen, pleitte ervoor om de WW 'hoog en kort' te maken. De commissie adviseert een WW-uitkering met een hoogte die voorkomt dat tijdens werkloosheid het inkomen ver terugvalt, en een uitkeringsduur die prikkelt om snel weer aan het werk te gaan.

Het CDA stelt voor de WW te terug te brengen naar één jaar, en de uitkering voor de eerste twee maanden daarvan naar 90 procent te brengen van het salaris dat de ontvanger ervoor verdiende. De vier maanden daarna moet het volgens de christendemocraten 80 procent worden. Het laatste halfjaar gaat de uitkering terug naar 70 procent, het niveau waarop de WW nu staat.

Afhankelijk van hoe lang iemand heeft gewerkt, hebben mensen nu in principe recht op maximaal twee jaar WW. Als ze dan nog geen baan hebben gevonden, kunnen ze aanspraak doen op een andere uitkering, zoals de bijstand. (ANP)

Farmers Defence Force (FDF) kondigt een rechtszaak tegen D66-lijsttrekker Sigrid Kaag aan wegens smaad en laster. De boeren van het actiecomité zijn boos op haar: Kaag zou in Nieuwsuur hebben gezegd dat FDF achter de vernielingen tijdens een boerenprotest in Groningen zat, maar, dat klopt volgens voorman Mark van den Oever beslist niet.

Ze eisten eerst dat Kaag haar woorden zou terugnemen en schadevergoeding betalen, maar dat heeft ze geweigerd. De demissionaire bewindsvrouw zou hebben gezegd: “Farmers Defence Force, die eerst de hekken omrijdt, journalisten bedreigt en uiteindelijk dan wel door het kabinet ontvangen wordt. Dat vind ik ondenkbaar.”

In de Gelderlander verklaart FDF nu dat ze het zat zijn dat politici hun 'goede naam aantasten'. De militante boerenprotestgroep is van plan alle politici aan te pakken die volgens hen valse beschuldigingen uiten. Het komt goed uit om als eerste een zaak tegen D66 te starten, want op deze partij heeft FDF de meeste kritiek. “We zijn niet vergeten dat het halveren van de veestapel een plan is van D66. Ons plan is nu om D66 te halveren”, zegt Van den Oever in die krant. De zaak zou voor 17 maart voor de Haagse rechtbank dienen. (Trouw)

We leven weliswaar in een vrij land, maar, een pakje shag is natuurlijk bepaald niet gratis. Zo zijn er de afgelopen jaren in het kader van de ‘rookvrije generatie’ forse stappen gezet om Nederlanders wat schonere longen te geven. In hoeverre verschillen de partijen wat betreft hun goedbedoelde inbreuk op die persoonlijke levenssfeer?

Gezond eten

Allereerst valt op dat diverse partijen het BTW op groente en fruit zouden willen schrappen: GroenLinks, PvdA en Partij voor de Dieren willen zo ‘een gezond leven makkelijker maken’. In de praktijk kan dat lastig worden, want je zult te maken krijgen met een definitiekwestie: valt pure aardbeiencompote onder het nultarief, en dat potje met toegevoegde suikers of conserveringsmiddelen niet? Bovendien mogen er binnen landen volgens EU-richtlijnen niet meer dan twee verschillende BTW-tarieven worden gehanteerd - en in Nederland gelden er al twee. 

Dan is er nog de belasting op vlees. Het zal geen verrassing zijn dat GroenLinks een soort van vleestaks wil, waar ook D66 en ChristenUnie voor voelen. De Partij voor de Dieren, die het liefst helemaal van de bio-industrie af wil, stelt een verplichte QR-code op vleesverpakkingen voor, die moet linken naar een filmpje van het slachtproces. Daarbij haalt de partij in haar programma Paul McCartney aan, die ooit zei dat als slachthuizen glazen wanden zouden hebben iedereen vegetariër zou worden.

De VVD houdt zich verre van beperkingen op vleesconsumptie, maar spreekt wel haar hoop uit op technologie en kweekvlees en wil ‘scherp ingrijpen’ als vleesproducenten zich niet aan dierenwelzijnsregels houden.

Frisdrank

Dan is er de suikertaks, waar onder het huidige kabinet ook over is gesproken, maar er uiteindelijk niet kwam. Ook nu duikt hij toch weer op in diverse partijprogramma’s, zoals die vanD66, 50Pus, GroenLinks en PvdA.

Daarnaast wil de SGP een verbod op kortingsacties voor ‘suikerrijke dranken’; 50Plus wil ‘ongezonde producten’ binnen het hoge BTW-tarief plaatsen. ChristenUnie wil een verbod op snoep- en frisdrankreclame die op kinderen is gericht (‘alleen voor de schijf van vijf’). GroenLinks pleit voor 'gezonde schoolkantines'. In het verkiezingsprogramma van Forum voor Democratie komt het woordje suiker overigens alleen voor in combinatie met het suikerfeest.

Alcohol & tabak

De ChristenUnie is het strengst tegen roken: de partij wil naast de minimumprijs van 10 euro per pakje in 2022 de accijns elke twee jaar een euro verhogen. Ook wil het terrassen in 2022 rookvrij hebben. GroenLinks wil dat rookwaren niet langer in supermarkten worden verkocht. De woorden roken of tabak komen in het verkiezingsprogramma van de VVD niet voor, evenmin in die van PVV en FvD.

Wat betreft alcohol pleit onder andere de PvdA voor minder alcoholreclame gericht op jongeren. PvdD en SGP willen een totaalverbod op alcoholreclames, ChristenUnie stelt een minimumprijs ‘per eenheid’ voor.

De VVD hecht ook hier meer geloof in de onzichtbare hand van de markt door er op te wijzen dat alcoholvrij bier inmiddels ‘heel normaal’ wordt gevonden, anders dan jaren geleden. Begrijpelijk, aldus de VVD, want het smaakte nauwelijks naar ‘echt bier’. Inmiddels is een 0.0 helemaal ingeburgerd, ‘en dat allemaal zonder dwingend overheidsoptreden’.

Drugs

Het zal geen verrassing zijn dat christelijke partijen als de SGP en ChristenUnie pleiten voor een totaalverbod op drugs. Beiden noemen een drugsvrije samenleving als uitgangspunt, en ook het CDA vindt dat we ‘af moeten van normalisering van drugsgebruik’, zonder daarbij een onderscheid te maken tussen soft- en harddrugs. Het CDA wil naar ‘een uitsterfbeleid van coffeeshops’, wat nog fideel is vergeleken met SGP en CU, die de coffeeshops per direct dicht willen zien.

Iets dat als 'hopeloos naïef' wordt betiteld door D66 in haar programma. De partij wil net als Denk, SP en PvdA een vorm van legalisering voor cannabis; GroenLinks wil naast softdrugs ook XTC en paddo’s legaliseren. D66 wil zo ver niet gaan, maar stelt wel een proef met gereguleerde XTC en MDMA-verkoop voor. (Trouw)

Politieke partijen besteden in hun verkiezingsprogramma's nauwelijks of geen aandacht aan de gevolgen van dementie, terwijl dat toch echt volksziekte nummer één is, zo klaagt Alzheimer Nederland. "Dementie ontbreekt op een pijnlijke manier. Dat is zeer zorgelijk".

Volgens de belangenorganisatie is de SGP de enige partij die een volledig hoofdstuk heeft gewijd aan de ziekte. De huidige regering heeft toegezegd om de komende tien jaar ruim 150 miljoen euro uit te trekken om dementie aan te pakken. Maar hiervoor zijn volgens de belangenorganisatie nog wel concrete plannen nodig.

Alzheimer Nederland ziet dat veel partijen in hun verkiezingsprogramma wel oog hebben voor preventie en bevordering van een gezonde leefstijl. Daarbij komt de ChristenUnie met concrete oplossingen als het gaat om de toekomst van de ouderenzorg. De partij wil 1 miljard euro beschikbaar stellen voor 80.000 ouderenwoningen. "Een positieve vermelding krijgt het verkiezingsprogramma van het CDA, dat van plan is een budget van drie keer 100 miljoen euro beschikbaar te stellen om onderzoek naar kanker, obesitas en alzheimer te bevorderen", aldus de patiëntenorganisatie. (ANP) 

Het geld is op in veel Nederlandse gemeenten en dat weet men ook in Den Haag. Van links tot rechts spreken partijen in hun verkiezingsprogramma’s voor de aankomende Tweede Kamerverkiezingen over de financiële tekorten. Toch trekken de meeste partijen maar beperkt geld uit om de gaten in de gemeentebegrotingen te dichten. Te weinig, vreest de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG).

‘Openingszetten’, noemt VNG-voorzitter Jan van Zanen de verkiezingsplannen. “Er is echt meer nodig dan ik her en der lees.” Toch is hij blij met de brede erkenning bij partijen voor de financiële problemen van de gemeenten. Van Zanen: “Al die wethouders en raadsleden die hier de afgelopen jaren aandacht voor hebben gevraagd hebben dat niet voor niets gedaan. Het verhaal is goed overgekomen.” Lees hier het hele artikel. 

Tien procent van de berichten die vrouwelijke politici krijgen bevat haat. De afzenders geven af op hun stem, lichaam, religie en huidskleur, schrijft De Groene Amsterdammer na onderzoek van de Utrecht Data School (Universiteit van Utrecht).

Het is voor vrouwen heel lastig om dit aan de orde te stellen, omdat ze vaak bang zijnom bekend te staan als een klagende vrouw. De Groene sprak met twaalf vrouwen in de Nederlandse politiek over de haatberichten die bij hen binnenkomen, de Utrecht Data School onderzocht 339.932 tweets die tussen 1 oktober 2020 en 26 februari 2021 zijn gestuurd naar alle vrouwen op Nederlandse kieslijsten.

De meeste haattweets krijgt Sigrid Kaag, lijsttrekker van D66 en minister van buitenlandse handel en ontwikkelingssamenwerking. Van alle tweets die zij krijgt is 22 procent haatdragend, in de laatste vijf maanden gemiddeld één per kwartier. "Uiteindelijk gaat dit niet over mij. Het bredere patroon is dat tegen vrouwen en meisjes wordt gezegd: praat niet. Heb geen mening. En durf er niet voor te staan. Want wij weten jou te vinden", zegt ze hierover in de Groene.  

Kamerlid Anne Kuik (CDA): "Als ik op een verkiezingsposter sta, krijg ik opmerkingen als: je haar is te lang, zo lijk je minder slim. Er is een man die steeds zulke opmerkingen maakt en mij daarmee achtervolgt op verschillende platformen."

Uit het onderzoek blijkt dat 10 procent van alle tweets gericht aan vrouwen op kieslijsten haatdragend of zelfs bedreigend is. Volksvertegenwoordigers die naast hun vrouw-zijn ook tot een minderheidsreligie behoren of van kleur zijn, krijgen extra haat over zich heen. (Trouw/Groene)

Naast een soortement van excuus voor zijn kerncentrale-plan blikte demissionair premier Mark Rutte in het Radio 1 Journaal ook vast vooruit op de formatie. Met het oog op de coronacrisis zou hij graag een snelle formatie willen zien. "Niemand, denk ik, zal ervoor pleiten om middenin een crisis zes maanden te gaan praten over drie cijfers achter de komma", zei Rutte.

De vorming van het huidige kabinet van VVD, CDA, D66 en ChristenUnie in 2017 was de langste formatie sinds de Tweede Wereldoorlog. Na de verkiezingen in maart duurde het toen tot eind oktober voordat er een nieuw kabinet was. Dat kwam onder meer omdat VVD, CDA en D66 eerst onderhandelden met Jesse Klaver van GroenLinks. Dat gebeurde op aandringen van D66. Deze poging liep uiteindelijk begin juni op niets uit.  (ANP/Redactie)

Als er in de toekomst een nieuwe kerncentrale in Nederland komt, moet die niet in Groningen worden gebouwd. Dat vinden GroenLinks, SP en PvdA. De drie partijen dienen donderdag een voorstel in de Tweede Kamer in om deze optie van tafel te halen.

Premier Mark Rutte opperde zondag in het debat bij RTL4 dat een toekomstige kerncentrale wellicht in Groningen kan komen te staan. Dit voorstel schoot velen in het verkeerde keelgat, gezien de problemen waar Groningen al jaren mee kampt vanwege de aardgaswinning.

De drie linkse oppositiepartijen willen daar niks van weten. Tientallen jaren geleden werd de Groningse Eemshaven al als een mogelijke locatie voor een kerncentrale aangewezen. De linkse partijen willen dat die 'reservering' verdwijnt.

"Jarenlang is Groningen als wingewest gebruikt, dat nooit meer", zegt GL-voorman Jesse Klaver. "Bovendien is kernenergie helemaal geen realistische oplossing voor het klimaatprobleem, dat is echt een sprookje van de VVD." Ook PvdA-leider Lilianne Ploumen vindt kernenergie "geen duurzaam en veilig antwoord op de klimaatproblemen".

"Nadat Groningen jarenlang als wingewest is gebruikt en de staat 400 miljard euro aan het Groningse gas heeft verdiend, krijgen ze nu een kerncentrale van Rutte cadeau", stelt SP-leider Lilian Marijnissen. "Dit mag absoluut niet gebeuren."

(ANP)

De afgelopen regeerperiode is de VVD te veel te boek komen te staan als de partij van de grote bedrijven en multinationals, zegt lijsttrekker en premier Mark Rutte. "Dat is een fout van mij", zegt hij in een gesprek met de Universiteit Twente en de regionale krant Tubantia. Vooral het plan van Rutte om de dividendbelasting af te schaffen heeft bijgedragen aan dit beeld, geeft hij toe. "Het is spectaculair in mijn gezicht ontploft, zoals bekend. Dat is een van de grootste mislukkingen van de afgelopen periode."

De VVD pleit in de aanloop naar de volgende verkiezingen voor lastenverlichting voor de middenklasse en een hoger minimumloon. In een pamflet waarmee Rutte de campagne wilde aftrappen, verzet Rutte zich tegen het koude aandeelhouderskapitalisme. Geld dat bedrijven straks weer verdienen "moet niet gelijk naar bonussen en dividend gaan, maar eerst naar een hoger salaris voor de medewerkers", vindt de VVD-leider. Dat betekent volgens hem niet dat de liberalen naar links zijn opgeschoven. De VVD "zit echt in de centrumrechtse hoek, waar ook het overgrote deel van Nederland zit".

Oneerlijke elementen uit de economie
Ook verandert de wereld nu eenmaal. De VVD staat nog steeds voor marktwerking, maar als Chinese bedrijven een voorsprong hebben doordat ze door de staat worden gesteund, "dan is dat niet eerlijk". Datzelfde geldt voor techreuzen die niet of nauwelijks belasting betalen. "Kapitalisme, helemaal goed, en vrijemarkteconomie. Maar dat je die oneerlijke elementen uit de economie haalt, vind ik heel wezenlijk", legde hij uit in het gesprek via videoverbinding.

Rutte werd ook gevraagd te voorspellen hoeveel zetels de middelgrote partijen zullen halen bij de verkiezingen. Zijn eigen VVD gaat "iets winnen", verwacht de premier: hij voorspelt een groei naar 38 zetels, iets minder dan de score van de partij momenteel in de peilingen. Opvallend is dat hij denkt dat GroenLinks flink wat zetels zal verliezen. De oppositiepartij komt volgens Rutte uit op tien zetels na 17 maart.

(ANP)

De eerste uitgebrachte briefstemmen stromen binnen bij de gemeenten. In sommige plaatsen is al veel animo om per brief te stemmen, in andere steden moet het nog op gang komen. In Utrecht zijn de afgelopen dagen al 2300 briefstemmen binnengekomen. Dit is bijna 10 procent van het aantal stemgerechtigden van zeventig jaar of ouder.

De gemeente Breda heeft inmiddels 1200 briefstemmen binnen, Tilburg 140. Lelystad laat weten dat ze twee briefstemmen binnen hebben. Een aantal gemeenten, waaronder Den Haag en Maastricht, is woensdag pas begonnen met het versturen van de briefstembiljetten. Net als de gemeente Eindhoven hebben zij daarom nog geen uitgebrachte stemmen binnen. In Enschede krijgen kiezers hun briefstembiljet tussen donderdag en zaterdag.

Vanwege de lockdown is het tijdens de aankomende Tweede Kamerverkiezingen voor het eerst mogelijk voor 70-plussers om hun stem uit te brengen via de post: als zij zich liever niet in een vol stemlokaal begeven uit angst voor het coronavirus kunnen zij alsnog hun stem uitbrengen. Zij ontvingen daarvoor een zogeheten stempluspas. Dat is een speciale stempas voor 70-plussers, waarbij de stemgerechtigde de mogelijkheid heeft om te stemmen per brief. Uiterlijk 11 maart komt daar een tweede envelop bij, met een briefstembiljet erin. Daar kan de briefstemmer zijn keus op aangeven.

Nederlanders die in het buitenland wonen mogen vanouds al per brief stemmen. De Partij voor de Dieren probeerde via de rechter af te dwingen dat niet alleen 70-plussers per post kunnen stemmen, maar ook mensen met bijvoorbeeld een zwakke gezondheid. De rechter ging hier niet in mee. Minister Ollongren van binnenlandse zaken had eerder al gezegd dat het niet haalbaar is om grotere groepen per post te laten stemmen.

Maatregelen
Naast het briefstemmen voor 70-plussers zijn er nog meer maatregelen genomen om het stemmen veilig te laten verlopen. Zo zijn stemlokalen meerdere dagen open en is er voor iedereen een apart rood stempotlood beschikbaar.

De gemeente Heerlen heeft woensdagmiddag een einde gemaakte aan een bijeenkomst op het Van Grunsvenplein met Thierry Baudet. Het was er te druk, vond de gemeente. Er mochten niet meer dan tweehonderd mensen op het plein staan, maar er kwamen er meer.

Baudet vertelde vanaf het podium een 'pittig gesprek' met de gemeente te hebben gehad, dat hem deed denken aan 'hoe hij vroeger op de middelbare school de les werd uitgestuurd.' Hij vroeg mensen die niet op een vooraf getekende stip op het plein stonden, weg te gaan - daaraan vervolgens toevoegend dat des te meer reden was 'om deze tirannie weg te stemmen.' Toen iedereen na deze oproep toch bleef staan, besloot burgemeester Roel Wever de bijeenkomst te beëindigen.

Volgens Baudet heeft hij zich aan alle afspraken gehouden. "Als oppositiebijeenkomsten worden verboden, verliezen we behalve onze vrijheid ook onze democratie", reageerde hij boos op twitter. 

Ook afgelopen zondag werd een bijeenkomst van Forum voor Democratie in Nijmegen vroegtijdig beëindigd wegens drukte. (ANP/Redactie)

Niemand uit de Europese Raad vroeg Mark Rutte vorige week naar 'zijn' verkiezingen, moest de premier met een scheve glimlach toegeven. Volgens Rutte omdat de digitale bijeenkomst ‘geen tijd liet voor roddels in de wandelgangen’. Maar in theorie zou die bewuste digitale sessie over de corona-aanpak en Europese veiligheid zomaar de laatste Europese Raad voor Rutte kunnen zijn geweest.

Maar de kans is groter dat Rutte na de verkiezingen straks de langstzittende Europese leider wordt. Wat betekent dat voor de positie van Nederland in Europa? Is het denkbaar dat er iets van het gezag van zijn Duitse collega Merkel op Rutte overgaat, of worstelt Nederland daarvoor te veel met zijn eigen opstelling, na de brexit? 

Hoewel Europa nauwelijks een rol lijkt te spelen in de komende verkiezingen zal de uitslag zeker zijn gevolgen hebben op de rol van Nederland binnen de EU. Politiek redacteur Wendelmoet Boersema blikt alvast vooruit op de positie van Rutte in het Europa van na de Tweede Kamerverkiezingen. 

De NOS vindt de aanwezigheid van lijsttrekkers als 'medepresentatoren' in het WNL-programma Goedemorgen Nederland onverantwoord. Aanleiding is het optreden van Thierry Baudet vanochtend, die NOS Journaal in de uitzending van WNL aankondigde als "het fake news-journaal". Dat kwam hem weliswaar op een stevige reprimande te staan van WNL-presentatrice Maaike Timmerman, maar de NOS vindt de actie niet kunnen. 

"Wij vinden het van WNL journalistiek onverantwoord om - zeker in verkiezingstijd - een politicus in een journalistiek programma op te voeren als copresentator, en niet alleen als geïnterviewde", aldus een woordvoerder van de NOS. In de aanloop naar de verkiezingen zitten er dagelijks lijsttrekkers aan tafel bij Goedemorgen Nederland die als copresentator fungeren. "Juist in een tijd waarin feiten en meningen steeds meer door elkaar lopen, moet je als publieke omroep geen verwarring creëren en glashelder zijn over je rol in onze samenleving. Dat we ook in een tijd leven waarin NOS-verslaggevers agressief bejegend worden door mensen die ons beschuldigen van het maken van fake news, maakt dit incident voor ons extra bitter." 

WNL zegt de inhoud van het ochtendprogramma niet te zullen aanpassen, aldus hoofdredacteur Bert Huisjes. "Daar gaat de NOS niet over. In de uitzending is ruimschoots weerwerk geleverd op Baudet."(ANP/Redactie)

Verbazing begin februari, toen demissionair premier Mark Rutte zich tijdens de wekelijkse persconferentie na de ministerraad liet ontvallen nog nooit getest te zijn - aangezien hij ook nog nooit klachten had gehad. Na een jaar corona had de VVD-lijsttrekker dus nog altijd niet de voor veel Nederlanders welbekende nasale ervaring met het wattenstaafje ondergaan. Tot vanochtend.

Koffietijd, het RTL-praatprogramma, bleek de primeur te hebben. In de redactieruimte van het programma liet Rutte voor het eerst een preventieve test afnemen, voorafgaand aan de uitzending. "Waar is de camera, dames en heren? Ik ben getest!" Opvallend, omdat Rutte zich zelfs voorafgaand aan het RTL-verkiezingsdebat afgelopen zondag niet had laten testen. Voor alle medewerkers, visagisten en crewleden zondagavond was dit een vereiste - behalve voor de lijsttrekkers. (Trouw) 

Politieke partijen schroefden de uitgaven aan advertenties op Facebook, Instagram, Google en Facebook vorige week flink op. ANP meldt dat het CDA gaf met bijna 131.000 euro met afstand het meest uit, blijkt uit gegevens van Facebook en Google.

Met nog twee weken te gaan schroeven de campagneteams online hun campagne flink op. De dertien partijen die volgens de Peilingwijzer kans maken op een zetel gaven vorige week (eindigend op zaterdag) samen bijna 316.000 euro uit aan onlineadvertenties, veruit het hoogste bedrag tot nu toe in de campagne. Zo blijkt uit een analyse van de Facebookdata dat het CDA naar schatting 5000 euro uitgaf aan een advertentie met Hoekstra en een tekstje 'Kies voor 1 miljoen nieuwe huizen', waarmee zeker 450.000 mensen werden bereikt.

Na CDA gaf D66 het meest uit aan internetadvertenties, namelijk zo'n 71.000 euro. Daarna volgen GroenLinks (27.000 euro) en PvdA (23.000). De in de peilingen veruit grootste partij VVD steekt daar met 11.000 euro bescheiden bij af. Nummer twee PVV gaf zoals gebruikelijk helemaal niets uit aan onlineadvertenties.

Deze gegevens komen uit rapporten van Facebook, waaronder ook Instagram valt, en Google, dat onder hetzelfde bedrijf valt als YouTube. Ongeveer 80 procent van de onlineadvertentiegelden van politieke partijen gingen vorige week naar Facebook en Instagram. (ANP/Redactie)

Anders dan coalitiepartner D66 wil ChristenUnie geen extra vrijheden voor mensen die zijn gevaccineerd met het coronavirus. In een interview met het Reformatorisch Dagblad waarschuwt lijsttrekker Gert-Jan Segers voor kwalijke gevolgen van een eventueel Europees vaccinatiepaspoort. Dat mag volgens de CU-leider geen bewijs van toegang worden; niet tot landen en niet tot bijvoorbeeld het café. "Wij willen geen discriminatie van niet-gevaccineerden. Niet in Europa, niet in Nederland", zegt hij daarover. 

Hij noemt dat er verschillende rechten uit een vaccinatiepaspoort kunnen voortvloeien principieel de verkeerde weg. "Onder het mom van de vrije samenleving dwing je burgers zo indirect zich te laten vaccineren. Dat is een aantasting van het recht op lichamelijke integriteit." Ook vreest Segers dat 'een verplicht vaccinatiepaspoort mensen alleen maar argwanend kan maken en negatief kan uitpakken voor de vaccinatiegraad.' (Trouw)

In het NOS Radio 1 Journaal liet SGP-lijsttrekker Kees van der Staaij zich hard uit over de islam. Dat die volgens hem in Nederland een feit is, wil niet zeggen dat we de donkere kanten ervan uit het oog moeten verliezen. "We staan voor vrijheid voor iedereen, maar dat is niet onbegrensd. We moeten niet naïef zijn over de islam, en we moeten oppassen te zeggen dat de islam allemaal prima is."

"Het is te makkelijk te denken dat als je van onze vrijheid hebt gesnoept, het wel over gaat", zei hij over de vatbaarheid van jongeren voor ronselaars van islamistische bewegingen zoals ISIS. (Trouw)

Een selfie van een politicus komt op Instagram sneller op iemands tijdlijn dan een afbeelding met veel tekst. Tot die conclusie komen Pointer, de NOS en De Groene Amsterdammer op basis van eigen onderzoek naar bijna 7500 Instagram-berichten van 124 Nederlandse politici.

Uit een analyse van de duizenden berichten van politici blijkt dat de algoritmes van Instagram een grotere voorkeur hebben voor foto's met daarop gezichten van politici dan voor berichten met veel tekst. "Als een politicus een inhoudelijke boodschap met tekst op Instagram wil delen, dan is het aannemelijk dat die boodschap aan minder mensen wordt getoond dan wanneer je een selfie plaatst", zegt Nicolas Kayser-Bril van Algorithm Watch. Hij vindt dat Instagram-eigenaar Facebook niet transparant is over de werking van het algoritme, nu volgens hem blijkt dat het medium zelf een significante invloed heeft op de volgorde van berichten.

Een woordvoerder van Facebook deelt aan Pointer, de NOS en De Groene Amsterdammer mee dat de volgorde van berichten wordt bepaald door persoonlijke voorkeuren en het moment van de dag. "Wat een gebruiker ziet, is gebaseerd op een combinatie van eigen gedragingen." (ANP) 

Bijna evenveel Nederlanders zijn van plan te stemmen als vier jaar geleden. Dat meldt het ministerie van Binnenlandse Zaken, op basis van onderzoek van I&O Research.

Van de ondervraagden zegt 79 procent zeker naar de stembus te gaan, 13 procent wil waarschijnlijk stemmen. Bij de verkiezingen van 2017 kwam bijna 82 procent van de kiesgerechtigden opdagen. Dat was de hoogste opkomst sinds 1986.

Van de 13 procent die het nog niet zeker weet, twijfelt ruim de helft nog vanwege het coronavirus. Onder de 5 procent van de ondervraagden die waarschijnlijk niet gaat stemmen, noemt één op de drie corona als reden.

In de week na de eerste grote verkiezingsdebatten verliest het CDA 2 zetels. Dat blijkt uit de nieuwste zetelpeiling van EenVandaag en Ipsos, die na het RTL-debat is gehouden. De VVD blijft gelijk op 38.

Het CDA staat deze week op 18 zetels, twee weken geleden waren dat er nog 20. De christelijke partij was sinds mei vorig jaar juist aan een gestage opmars bezig. Ook het beeld dat mensen hebben van CDA-leider Wopke Hoekstra wordt iets negatiever. Mensen vinden hem als minister van Financiën mede verantwoordelijk voor de coronamaatregelen en de toeslagenaffaire. Ook het schaatsincident in Thialf wordt hem door sommigen verweten.

De VVD daalde de afgelopen weken maar blijft nu gelijk op 38. Het imago van Mark Rutte heeft de afgelopen tijd enkele krassen opgelopen, maar hij wordt door de meeste mensen nog steeds als de meest geschikte premier van Nederland gezien.

GroenLinks staat deze week op 13 zetels, twee meer dan in februari. De partij van Jesse Klaver schommelt al tijden tussen de 11 en 14 zetels. Verder is er op links weinig beweging. De PvdA en de SP blijven stabiel op 12 en 10. Volt haalt voor het eerst een zetel.

De volgende Tweede Kamer lijkt een diversere afkomst te krijgen. Op basis van de huidige peilingen zullen er na de verkiezingen over twee weken 20 van de 150 Tweede Kamerleden zijn van wie minstens één ouder niet in Nederland is geboren, verwacht het Montesquieu Instituut, zo meldt persbureau ANP.

In december meldde Trouw al dat dit zeer waarschijnlijk de meest diverse Kamer ooit zou worden. Bijna alle politieke partijen gaan de verkiezingen in met minstens 40 procent vrouwen op de lijst, velen ook met minstens 15 procent kandidaten van kleur. 

Van de Nederlandse bevolking is 25 procent migrant, van wie ruim de helft een niet-westerse achtergrond heeft. De ondervertegenwoordiging in het parlement is de afgelopen tien jaar afgenomen, ziet het Montesquieu Instituut. In 2010 waren er nog maar 11 Tweede Kamerleden met een migratieachtergrond; in de huidige Kamer zijn dat er 15. 

Nog altijd zal de samenstelling van de Tweede Kamer niet de beste afspiegeling van de samenleving worden: uit onderzoek van het Parlementair Documentatie Centrum (PDC) bleek onlangs dat ongeveer 62 procent man is, de helft van de Kamerleden tussen de 35 en 49 jaar is en meer dan 90 procent hoger of academisch opgeleid is. Cijfers die niet geheel in overeenstemming zijn met de demografische samenstelling van Nederland. (ANP/Redactie)

In de aanloop naar de verkiezingen heeft Trouw een interviewreeks met lijsttrekkers die openlijk uitkomen voor hun geloof. Na Sigrid Kaag was dat vandaag Kees van der Staaij, lijsttrekker van de SGP. 

“God werkt door mensen. Maar ­omdat ik geloof dat Hij almachtig is, zit er een zekere relativering en ­ontspanning in mijn werk. Ik hoef de wereld niet te redden. Ik doe gewoon op mijn bescheiden plek mijn werk, zoals een tuinman." 

"Ik heb als Kamerlid mijn taak en verantwoordelijkheid, en die neem ik serieus. Maar aan het eind van de dag breng ik in gebed al mijn zorgen bij God en ga ik rustig slapen. Die relativering bedoel ik.” Lees hier het hele interview.  

Demissionair minister Ollongren roept iedereen op om 'gewoon' op woensdag 17 maart te gaan stemmen, zo meldt de NOS. Dit jaar is vanwege de coronapandemie ook mogelijk om op 15 en 16 maart naar de stembus te gaan, maar, die dagen zijn vooral bedoeld om kwetsbaren zo veilig mogelijk hun stem uit te laten brengen. 

Op de maandag en dinsdag zijn wel minder stembureaus open dan op woensdag. Vandaar dat de minister van Binnenlandse Zaken dan ook oproept om omwille van de spreiding zo veel mogelijk woensdag te stemmen, mits je niet tot de risicogroepen behoort. "Dat is een kwestie van onderlinge solidariteit." Wel zegt ze dat 'er niemand bij de deur staat om te vragen of je tot een risicogroep behoort.' (NOS/Trouw)

Van alle gemeenten lijkt Alphen aan den Rijn wat betreft bevolkingssamenstelling het meest op Nederland als geheel. In aanloop naar de verkiezingen bezoekt Trouw verschillende wijken en dorpen van de gemeente, om daar te spreken met kiezers. Wat vinden zij belangrijk?

Voor de tweede aflevering van deze reportagereeks toog verslaggever Judith Harmsen naar de wijktuin in de Alphense wijk Kerk en Zanen. De leukste plek in hun gemeente, althans, volgens de vrijwilligers die er op een zonnige ochtend de bessenstruiken snoeien. Een nieuw kabinet moet vooral inzetten op groen in de wijk, vinden ze. Lees hier het artikel. 

CDA-leider Wopke Hoekstra vindt het "totaal niet pijnlijk" dat hij niet op een stem van partijgenoot Hugo de Jonge hoeft te rekenen tijdens de aanstaande Tweede Kamerverkiezingen. Hij kan goed begrijpen dat De Jonge, die in december zijn lijsttrekkerschap neerlegde, op zijn eigen politiek assistent wil stemmen. Hoekstra zegt zelf op wel op zichzelf te stemmen: "Die gelegenheid laat ik niet lopen." Hoekstra moet niets weten van de Lubbers-Brinkman-vergelijking: "Het gaat tussen Hugo en mij uitstekend." (ANP)

De in opspraak gekomen GroenLinkser Huub Bellemakers, tijdelijk vervanger in de Nijmeegse gemeenteraad, blijft welkom. "De positie van Bellemakers staat niet ter discussie", valt te lezen op de website van de lokale afdeling.

Bellemakers plaatste zondag een bericht op sociale media waarin hij een campagnebijeenkomst van Forum voor Democratie in Nijmegen vergeleek met een nazi-bijeenkomst. Daarvoor bood hij later zijn excuses aan, maar vanochtend deed partijleider Jesse Klaver alsnog afstand in De Gelderlander: hij noemde de tweet 'volstrekt onacceptabel en verwerpelijk'.

De Nijmeegse fractie lijkt blijkens hun verklaring meer dan partijleider Klaver op de lijn van Bellemakers te zitten: "Overigens wordt er binnen FvD wel degelijk geflirt met racisme en antisemitisme en dat is zeer ernstig en verwerpelijk." Huub Bellemakers zelf laat op Twitter weten al gebeld te hebben met Klaver: "Alles is goed."

Ze kunnen niet meer ouderwets met kleurige flyers langs de deuren. Met een roos de markt op is dit jaar not done. En hoewel FvD pogingen doet, is het organiseren van grootschalige verkiezingsbijeenkomsten natuurlijk ook taboe in coronatijd.

Nee, het grootste gedeelte van de verkiezingscampagne zal zich deze dagen afspelen in de media. En op sociale media in het bijzonder. Verwacht wordt dat er meer geld dan ooit wordt geïnvesteerd in online verkiezingscampagnes: op Facebook en Instagram, maar ook op nieuwkomer Clubhouse waar Sylvana Simons (BIJ1) de meeste trending politica is, qua volgers,  op de voet gevolgd door Sigrid Kaag (D66). 

Hoe ziet de online verkiezingscampagne er dit jaar uit? Lees hier het artikel.

Zes partijen lieten hun programma doorrekenen door het Planbureau voor de Leefomgeving. En wat blijkt? Het is maar de vraag of de programma’s die de meeste CO2 reduceren ook het beste zijn voor het klimaat.

GroenLinks kroont zichzelf tot klimaatkampioen, maar het CDA is kritisch op de doorrekeningen die het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) maakte van de partijprogramma’s. Volgens de christendemocraten kan een ingrijpend klimaatbeleid in Nederland ertoe leiden dat bedrijven naar het buitenland trekken om daar hun vervuilende activiteiten voort te zetten. 

Lees hier het artikel en bekijk hoe de partijen scoren op thema's vervoer, landbouw, wonen en klimaatverandering. 

Afgelopen zondag was bij RTL het eerste écht grote verkiezingsdebat te zien, waarmee de verkiezingscampagne voor de Kamerverkiezingen op stoom lijkt te zijn gekomen. De komende weken zullen Kamerleden en partijleiders overal in Nederland de degens kruisen in kleine, middelgrote en grote debatten. Zo verzorgt de ANWB een mobiliteitsdebat (4 maart), het CIDI een Midden Oosten-debat (9 maart, 20:00), radiozender BNR onder andere een zorg, woon, water en luchtvaartdebat.

Op (nationale) televisie zijn de komende weken de volgende debatten te zien.

Tussen 8 - 11 maart gaan vanaf 22:10 op NPO1 per keer twee lijsttrekkers met elkaar in debat bij OP1.

De tweegesprekken zullen geleid worden door Jeroen Pauw. Op maandag 8 maart, internationale vrouwendag, debatteert Ploumen (PvdA) met Kaag (D66). Op 9 maart is de beurt aan Hoekstra (CDA) en Jesse Klaver (GroenLinks). Op 10 maart staan Marijnissen (SP) en Segers (CU), en 11 maart Wilders (PVV) tegen Rutte (VVD). De debatten worden gevolgd door een nabeschouwing bij OP1.

Op 14 maart via NPO3, het Jeugdjournaal-debat, 19:00 

De lijsttrekkers van VVD, PVV, CDA, D66, GroenLinks en SP ‘houden voor een publiek van schoolkinderen een spreekbeurt over de toekomst van Nederland’

Op 15 maart, via NPO1, het grote EenVandaag-debat, 18:15

Met de zes lijsttrekkers van de VVD, CDA, D66, GroenLinks, PVV en anders dan bij het RTL-debat, PvdA-lijsttrekker Lilianne Ploumen in plaats van SP-leider Lilian Marijnissen. In de één-op-ééndebatten kruisen GroenLinks en D66 de degens, staan CDA en PvdA tegenover elkaar en gaan VVD en PVV in debat.

Op 16 maart, via NPO1, het NPO Slotdebat, 20:30

In één debatprogramma passen lang niet alle lijsttrekkers, daarom maakt de NOS twee programma’s de vooravond van de stembusgang. Vóór het achtuurjournaal is er De Stemming, met de kleinere partijen, gepresenteerd door Winfried Baijens. Na het Journaal volgt slotdebat, geleid door Rob Trip. 

De nieuwe Denk-lijsttrekker Farid Azarkan wil een koerswijziging voor zijn partij, zo zei hij vanochtend op NOS Radio 1. De partij richt zich momenteel vooral op racisme, discriminatie en ongelijkheid, maar Azarkan wil zijn partij een breder profiel geven en zich meer gaan richten op thema's als zorg en woningbouw. 

Over zorg hij te pleiten voor het volledig afschaffen van het eigen risico. De ideologische veren worden trouwens zeker niet afgeschud: Azarkan hield ook een betoog voor 'cultuursensitieve zorg', wat inhoudt dat er in bijvoorbeeld verzorgingstehuizen meer rekening moet worden gehouden met andere culturele achtergronden, eetgewoonten, en taal. (Redactie)

Geert Wilders noemt  het 'ondemocratisch' om zijn partij al bij voorbaat uit te sluiten van de onderhandelingstafel. Dat zei de PVV-leider vanochtend in het WNL-programma Goedemorgen Nederland. "Je kunt partijen niet dwingen om samen te werken, maar praten kan wel."

VVD-lijsttrekker en demissionair premier Mark Rutte liet onlangs weten dat hij geen coalitie met de PVV zou vormen. Ook CDA-leider Wopke Hoekstra zei zich niet te kunnen voorstellen om in een coalitie samen te werken met Wilders vanwege Wilders' visie op religieuze vrijheid. Wilders zei vanmorgen in Goedemorgen Nederland dat hij nog maar moest zien of die partijen zijn PVV, in de peilingen na de VVD één van de grootste partijen, nog zal uitsluiten. (Trouw)

Ongeveer 13,2 miljoen mensen zijn kiesgerechtigd voor de Tweede Kamerverkiezingen deze maand, zo heeft het CBS becijferd.  Daarvan mogen 2,4 miljoen 70-plussers mogen vanwege het coronavirus per post stemmen. De Noord-Hollandse gemeente Laren telt met 32 procent relatief de meeste 70-plussers.

Bijna 93 procent van de inwoners van Nederland vanaf 18 jaar is kiesgerechtigd: zij hebben de Nederlandse nationaliteit. Van alle inwoners met een migratieachtergrond is 70 procent kiesgerechtigd. Onder mensen met een migratieachtergrond uit de eerste generatie, mensen die in het buitenland geboren zijn, is dat bijna 54 procent (1,15 miljoen mensen). Bij de tweede generatie, in Nederland geboren en van wie minstens één ouder in het buitenland geboren is, is 98 procent stemgerechtigd.

Ook Nederlanders die in het buitenland wonen, mogen stemmen, maar die zijn in deze berekening van het CBS niet meegenomen. (ANP / Redactie)

De burgemeesters in het Veiligheidsberaad willen dat de avondklok niet geldt tijdens de verkiezingen over twee weken. Volgens de voorzitters van de veiligheidsregio's die samen het beraad vormen, is de maatregel op die drie verkiezingsdagen niet te controleren.

Tienduizenden mensen werken op stembureaus, er gaan mensen stemmen en er zijn anderen die graag willen toekijken hoe het stemmen gaat. Voor al die mensen zou een uitzondering moeten gaan gelden. "Dat is niet te controleren", concludeert voorzitter Hubert Bruls, de burgemeester van Nijmegen. 

Volgens minister Kajsa Ollongren van Binnenlandse Zaken, die maandag tijdens beraad in Utrecht de 'coronaveilige' verkiezingen kwam toelichten aan de burgemeesters, mag een persoon na het ingaan van de avondklok mondeling aangeven dat hij of zij is wezen stemmen. Dan zou een handhaver iemand niet mogen bekeuren. Het is overigens nog de vraag of de avondklok dan nog in werking is. Mogelijk loopt de maatregel op 15 maart af. (ANP)

Hugo de Jonge zegt niet te zullen stemmen op zijn partijgenoot en CDA-lijsttrekker Wopke Hoekstra. Hij zal over twee weken zijn stem uitbrengen op zijn eigen politiek adviseur, Bart van den Brink, zo zei De Jonge maandagavond aan tafel bij Jinek. 

Hem werd nog gevraagd of dit een 'actie a la Ruud Lubbers en Hirsch Ballin is', een verwijzing naar hoe de vroegere CDA-premier zijn lijsttrekker en beoogde opvolger Elco Brinkman liet vallen en op Ernst Hirsch Ballin stemde, de nummer drie op de CDA-lijst van 1994.

Maar mensen moeten in de beslissing geen onmin lezen tussen hem en Hoekstra, aldus De Jonge. "Integendeel". Van den Brink "verdient het om de Kamer in te gaan, daar zou iedereen van opknappen. Dat is de reden dat ik op Bart stem". (ANP)