CPB: Er valt deze keer écht wat te kiezen tussen partijen

Vrijwel alle politieke partijen kiezen ervoor tot 2025 meer geld uit te geven aan zorg en onderwijs, de koopkracht iets te verbeteren en een impuls aan de economie te geven. Dat betekent wel dat de staatsschuld bij alle partijen toeneemt en de rekening hiervoor bij toekomstige generaties wordt gelegd.

Dat blijkt uit de doorrekening van verkiezingsprogramma’s door het Centraal Planbureau. Tien partijen hebben hun plannen laten doorrekenen en er zijn deze keer duidelijk politieke keuzes gemaakt, die anders zijn dan de afgelopen tien jaar, zei CPB-directeur Pieter Hasekamp maandagochtend bij de presentatie. “De onderlinge verschillen zijn groot. Er valt wat dat betreft écht wat te kiezen”, aldus Hasekamp.

Zo waren afgelopen decennium staatsschuld en werkgelegenheid het allerbelangrijkste in de programma’s. Maar dit keer hebben partijen fors ingezet op zorg, onderwijs, woningbouw plus herstel van de economie, klimaatmaatregelen en inkomensgelijkheid.

Uit de CPB-berekeningen blijkt dat de gemiddelde koopkracht het meest stijgt bij de SP (2 procent) en de PvdA (1,8 procent) en beduidend minder bij VVD en CDA (0,4 procent). Bij de SGP blijft de koopkracht op het huidige niveau. Dat komt omdat de laatste drie partijen het minimumloon het minst verhogen.

Stelsel op de schop

De werkloosheid loopt tot 2025 op naar 3,5 procent bij PvdA en D66, bij VVD en CDA stijgt die tot 4,1 procent. Daar staat tegenover dat de werkgelegenheid bij VVD en PvdA wel met 1,2 procent toeneemt en bij de SP met een kleine 0,8 procent.

Het CPB waarschuwt dat partijen deze keer hele stelsels op de schop willen gooien, ook al is dat met allerlei onzekerheden omgeven. Alle partijen willen zo snel mogelijk af van het stelsel van zorg-, huur- en kinderopvangtoeslag, met uitzondering van de VVD. Sommige partijen willen gratis kinderopvang voor ouders regelen, zoals D66, GroenLinks, SP en PvdA, of een zorgpremie die lager en ook inkomensafhankelijk moet worden. Met nieuwe stelsels is het lastig om goede vergelijkingen te maken, vindt het CPB.

Behalve de SGP willen alle partijen het minimumloon verhogen, wat goed is voor de koopkrachtplaatjes. VVD en CDA willen ook een hoger minimumloon, maar bij hen stijgen de uitkeringen (bijstand, AOW) niet meer mee. De VVD is de enige partij die ook niet kiest voor meer inkomensgelijkheid, maar juist minder. De enige partij waar de werkgelegenheid stijgt, is dan wel weer bij de liberalen.

Klimaatdoelen

Bij alle partijen geeft de overheid de komende jaren fors meer uit, ook zonder de huidige coronamaatregelen. De SGP doet dat nog het minst, de SP het meest; het verschil tussen deze twee partijen is maar liefst 35 miljard euro. Deze uitgaven worden deels gefinancierd door verhoging van de lasten bij gezinnen en bedrijven. Bij de VVD stijgen de lasten voor bedrijven met 3,5 miljard het minst en bij de PvdA met 42 miljard euro het meest, omdat deze partij klimaatdoelen en woningbouw door bedrijven laat financieren.

Vrijwel alle partijen (behalve VVD en CDA) investeren fors in extra maatregelen om in 2030 de klimaatdoelen te halen. Het pakket maatregelen betekent dat bij alle partijen het begrotingstekort stijgt en de staatsschuld (EMU) toeneemt. Dat moeten toekomstige generaties maar weer zien af te lossen. Maar D66, GroenLinks, SP, PvdA en ChristenUnie stelden eensgezind vast dat de schuld de komende vier jaar juist heel netjes blijft binnen de marge 55,7 (PvdA) en 61,7 (VVD) van het nationaal inkomen, en dat dit door alle economen heel netjes en verantwoord wordt gevonden. De partijen toonden zich ook allemaal content met de uitkomsten van de CPB-doorrekening.

Lees ook:

Het is een ijkpunt in de verkiezingscampagne: de doorrekeningen van de verkiezingsprogramma’s door het Planbureau voor de Leefomgeving en het Centraal Planbureau.

CDA en VVD hebben kritiek op doorrekeningen verkiezingsprogramma door planbureaus

Politieke partijen storten zich bij de verkiezingen van maart 2021 op het midden

Onder invloed van de coronacrisis schuiven verkiezingsprogramma’s schouder-aan-schouder naar links