BBB-lijsttrekker Ilona Lagas: ‘We moeten in de Eerste Kamer bewijzen dat we geen anti-partij zijn’

Natuurlijk gaan BBB-senatoren ‘goed kabinetsbeleid gewoon steunen’, zegt fractievoorzitter in de Eerste Kamer Ilona Lagas. Maar over stikstof klinkt scepsis. ‘Ik weet niet hoe ze die onderzoeken doen, maar het klopt niet.’

Als Ilona Lagas vroeger – ‘als meiske van twaalf jaar’ – mee moest naar familieverjaardagen, ging ze nooit bij haar tantes zitten. “Ik kom nog uit de tijd dat ooms aan de ene kant zaten en tantes aan de andere kant. De tantes hadden het over het huishouden, de kinderen, de buren, zulke dingen. Pff, dat boeide me niet. De óóms, die waren veel interessanter. Die hadden het over de politiek.”

Die interesse, wil Lagas (67) maar zeggen, zat er dus al vroeg in. De geboren Zwollenaar komt uit een verzuild KVP-gezin, werd op haar achttiende lid van de PvdA, stemde één keer op D66 en zat decennialang voor de VVD in gemeenteraden. Vanaf medio juni leidt ze als fractievoorzitter van de BoerBurgerBeweging de grootste partij in de Eerste Kamer.

Hoe gaat BBB het doen in de senaat? Partijleider Caroline van der Plas behoort inmiddels tot de beroemdste politici van Nederland, maar Lagas is veel minder bekend. Ook coalitiepartijen kijken met belangstelling naar de politica die straks cruciaal wordt voor kabinetsbeleid: steun van BBB is genoeg voor een Eerste Kamermeerderheid.

Wat is de rol van de Eerste Kamer?

“De belangrijkste rol is het toetsen van wetten op uitvoerbaarheid. En je moet je er natuurlijk ook politiek senang bij voelen.”

Stel: er komt een wet langs die helemaal in uw politieke straatje past, maar eigenlijk niet goed in elkaar zit.

“Dan gaat-ie direct terug. Ik wil senator worden omdat ik mij heb voorgenomen dat alle wetten voortaan begrepen moeten worden. We maken wetten voor mensen, en als mensen niet snappen waar we mee bezig zijn komen ze ook niet in verzet. Dan gaat het mis. Vaak ontdekken we dat pas als het al te laat is – kijk naar de toeslagenaffaire.”

U belooft nooit voor zulke wetten te stemmen?

“Dat is mijn vaste voornemen. En waar ik me ook tegen verzet, is dat we tegenwoordig wetten maken met datums en aantallen. In de praktijk lopen we daar voortdurend op vast, zie de stikstofwet: daar vliegen politieke partijen elkaar continu in de haren over 2030 of 2035. Dan denk ik: als we nog even doorkletsen is het al 2030 en hebben we helemaal níks bereikt.”

Gaat u fel oppositie voeren?

“Nee, dat heb ik mijn hele leven nog nooit gedaan. Ik focus altijd op de inhoud, de samenwerking. Als er goed kabinetsbeleid langskomt, zullen we dat gewoon steunen. We moeten bewijzen dat we geen anti-partij zijn.”

Wat voor partij is BBB?

“Een no-nonsenseclub. Je komt er heel veel praktische mensen tegen, van allerlei pluimage en verschillende achtergronden. Vooral VVD en CDA, maar je ziet er ook veel SGP’ers. Het is een beweging, geen partij.”

Volgens onderzoekers namens het Montesquieu Instituut is BBB ‘een centrumrechtse oppositiepartij die als agrarische belangenpartij populistische trekken vertoont’.

“Oh bah, populisme, dat woord is helemaal verkracht. Het is de extreemrechtse hoek ingedrukt, van nazi’s en dat soort dingen. Dat vind ik doodeng. Bovendien zijn we ook geen agrarische belangenpartij, want laten we eerlijk wezen, dan haal je nooit zo’n grote meerderheid in het hele land – ook in de steden.”

Ze komt uit een verzuild ‘cultuurkatholiek’ nest, zegt Lagas. “Als kind kreeg ik les op een katholieke school, ik zat op een katholieke turnvereniging en ging naar de katholieke hobbyclub. Bij mij om de hoek zat een openbare gym, maar ik moest naar de andere kant van Zwolle fietsen voor de katholieke.”

Bent u gelovig?

“Dat weet ik niet. Ik betrap mijzelf niet op bidden, maar de waarden en normen die mij zijn bijgebracht, zijn er wel ingesleten. Daarom passen de vier kernwaarden van BBB zo goed bij mij: professionaliteit, authenticiteit, noaberschap en de Gulden Regel. ‘Wat gij niet wilt dat u geschiedt, doet dat ook de ander niet.’ Die laatste vind ik wel lastig, moet ik eerlijk zeggen. Ja, want ik ben best een pittige tante, dus ook ík heb weleens de neiging om te jij-bakken. Dan denk ik: oeh, Ilona, je zou het ook niet leuk vinden als mensen dat over jou zeggen.”

Slechts contributiebetaler

Ondanks haar katholieke opvoeding werd Lagas op haar achttiende lid van de PvdA. Maar op een partijbijeenkomst, enkele jaren later, viel haar iets op. “Je hoorde daar voortdurend het zinnetje: ‘Ze hebben recht op …’ Het ging uit van een overheid die alles maar voor iedereen moest regelen. Dat stond mij tegen, ik dacht: ho eens, je moet ook zelf wat doen in het leven, handen uit de mouwen steken. Gebruik je talenten, niet mauwen.”

Lagas sloot zich aan bij de VVD en werd actief in de gemeentepolitiek, in Nieuwleusen en Ommen. In 2020 zwaaide ze af, na achttien jaar als raadslid en negen jaar als wethouder. Snel daarna begon de VVD-veteraan zich te ergeren aan haar eigen partij. “Ik ontdekte: als je geen wethouder of raadslid meer bent, krijg je opeens geen antwoord meer als je een e-mail stuurt aan de Tweede Kamerfractie. Jeetje mina, dacht ik, eigenlijk ben ik alleen nog maar contributiebetaler.”

Te veel D66

Ze probéérde nog wel voor verandering te zorgen, maar die pogingen werden gefrustreerd door de partijtop, merkte ze. Bovendien zag ze met lede ogen aan hoe de VVD-koers ‘steeds meer D66-gekleurd’ werd. “Dat merk je in het verkiezingsprogramma en al helemaal in het kabinetsbeleid. Het is machtspolitiek, koste wat kost de coalitie in stand houden.”

Lagas zegde de VVD vaarwel, na bijna veertig jaar lidmaatschap, en kwam via een bekende bij de partij van Caroline van der Plas terecht. “Ik dacht: goh, wat een leuke groep mensen. Zo rolde ik er een beetje in.”

Het was Van der Plas die haar polste voor de Eerste Kamer, vertelt Lagas. “Toen viel ineens het kwartje: ja, dat zou ik eigenlijk best mooi vinden.”

Waarschijnlijk krijgt BBB dinsdag, bij de getrapte Eerste Kamerverkiezingen, zestien senaatszetels. Daarmee wordt de fractie van Lagas in één klap de grootste. Regeringspartijen kijken begerig naar dat politieke kapitaal, maar over de meeste hoofdpijndossiers – asiel, stikstof, wonen – denken BBB en de coalitie voorlopig fundamenteel anders.

Is er een stikstofcrisis?

“We hebben er een crisis van gemáákt. Er is een stikstofverhaal, maar er is ook een droogteverhaal en een overstromingsverhaal.”

Stoten we te veel stikstof uit?

“Op sommige plekken wel, op andere plekken niet. Je kunt niet zeggen dat op héél Nederland te veel stikstof neerdaalt. Ik woon zelf naast een boer, op 400 meter afstand, en mijn eigen voortuin heeft juist een tekort aan stikstof.”

Overal waar wordt gemeten …

“Ik ken iemand die in de buurt van een natuurgebied woont. Hij zegt: ‘Dan komt zo’n mannetje weer meten, die zet zijn auto op de carpoolplek langs de snelweg, loopt tien meter het bos in en gaat aan de slag.’”

Dat is één voorbeeld, van horen zeggen bovendien. Waar de natuur integraal wordt geanalyseerd en metingen plaatsvinden, blijkt de situatie vaak nog slechter dan vooraf berekend. Vergunningverlening komt stil te liggen.

“Maar ik wóón in die gebieden, al mijn hele leven lang. Er komen daar juist soorten natuur bij, soorten die we soms al heel lang kwijt waren.”

De onderzoeken kloppen niet?

“Het klopt niet. Ik weet niet hoe ze die onderzoeken doen, maar het klopt niet.”

Waarom vindt u uw eigen waarneming, als u in het bos wandelt of door de polder loopt, belangrijker dan wat uit onderzoeken komt?

“Omdat dat de realiteit is. De weilanden bij ons zitten vol met mollen, terwijl er wordt beweerd dat de ondergrond dood is.”

Lagas pakt haar telefoon, ze zoekt iets op. “Ik heb zo’n app waarmee je vogels kunt horen die in de omgeving zitten. Gisteren had ik hier weer de wéreld aan zeldzame vogels. De tjiftjaf, de boomklever, heel veel koolmeesjes. Die koolmeesjes zouden door stikstof allemaal gebroken pootjes hebben – nou, mijn hele erf zit vol met koolmeesjes en ik ben nog nooit een gebroken pootje tegengekomen.”

BBB en Ja21 hebben recent een stikstofplan gepresenteerd. Jullie willen onder meer een alternatief voor de kritische depositiewaarde (kdw), de stikstofgrens waarboven het risico bestaat dat kwetsbare natuur verslechtert. Wat voor alternatief ziet u daarvoor?

“Onderzoeksbureau TNO heeft uitgerekend dat, als je tussen de 1 en 10 mol per hectare gaat zitten, je weer vergunningen kunt verlenen en uit de stikstofklem bent.”

Dat gaat over de drempelwaarde voor stikstofuitstoot, de grens waaronder je inderdaad vergunningen kunt verlenen. Maar ik vroeg naar de kdw.

“We zitten nu op 0,05 mol per hectare. Dat moet naar 1, zeggen we in onze nota.”

Nee, dat gaat nog steeds over de drempelwaarde, niet de kdw. Die haalt u door elkaar.

Een paar dagen na het interview neemt Lagas weer contact op, ze heeft de tekst ingezien om te controleren op feitelijke onjuistheden. “Ik was hierover niet scherp”, erkent ze aan de telefoon. “Nu ik dat teruglees, snap ik wat je bedoelde. We willen de kdw uit de wet en de drempelwaarde aanpassen, dat zijn inderdaad twee verschillende dingen.”

En een alternatief voor de kdw? “Dat hebben wij niet, daar wordt nog onderzoek naar gedaan.”

Ook op het asieldossier staat grote spanning, en ook dáárvoor wordt straks naar de zestien BBB-zetels gekeken. Maar op steun voor de spreidingswet, die asielzoekers gelijk over Nederland moet verdelen, hoeft het kabinet niet te rekenen. “Die zorgt alleen maar voor een aantrekkende werking”, denkt Lagas. “Hoe meer plek je hebt, hoe meer mensen er komen.”

Dat Nederland met een asielcrisis kampt, is volgens Lagas echter duidelijk. Ze pleit voor gezamenlijk Europees beleid en wil aanpassing van internationale overeenkomsten, zoals het Vluchtelingenverdrag van de Verenigde Naties.

Het wijzigen van zulke verdragen duurt erg lang, terwijl de asielketen deze zomer al dreigt vast te lopen. Moeten we de grenzen sluiten, bent u voor een asielstop?

“De grenzen sluiten kan niet, dat krijg je niet voor elkaar. En een asielstop klinkt mooi, maar hoe wil je dat doen dan? Ze blijven komen, hoor.”

Wat kunnen we wél doen?

“Ik zou het niet weten. We hebben er jaren de tijd voor gehad, er wordt al heel lang gewaarschuwd, maar er is niets mee gedaan.”

Vóór de Provinciale Statenverkiezingen hoopte ze op tien senaatszetels, zegt Lagas. “Dan was ik al heel tevreden geweest. Dat het er waarschijnlijk zestien worden, had ik echt niet zien aankomen. Ik dacht: wow, wat een groot gezin.”

BBB wordt straks geleid door twee vrouwen, in de Tweede en Eerste Kamer.

“Ja, en?”

Zegt dat iets over de partij?

“Nee hoor, niks. Het is een mooie ontwikkeling, maar ik heb er nooit zo naar gekeken. Ook niet bij mijn andere banen. Ik ga altijd uit van de beste mensen op de juiste plaats – of dat een man of vrouw is, vind ik niet zo interessant.”

Lees ook:

Jonge BBB’ers willen invloed, kritische tweets horen daar niet bij

BBB Jong wil het ‘fundamenteel anders’ doen dan andere politieke jongerenpartijen. Kritische berichten op social media horen daar niet bij. ‘We willen bínnen BBB serieus genomen worden.’