In memoriamBas van der Vlies
Bas van der Vlies (1942 - 2021) loodste de SGP voorzichtig het televisietijdperk in
Voormalig SGP-leider Bas van der Vlies is zondagnacht overleden. Hij bracht vernieuwing binnen de partij, maar beleefde een duistere periode tijdens de paarse kabinetten in de jaren negentig.
Hij noemde het zware teleurstellingen voor de SGP, het homohuwelijk en de euthanasiewet. Voor Bas van der Vlies waren het diepe dalen die hij ervoer tijdens de paarse coalities van de jaren negentig . Desondanks overheerste bij zijn afscheid in 2010 een gevoel van dankbaarheid, zo stelde hij in Trouw in een laatste interview als Kamerlid.
Zondagnacht overleed na een langdurig ziekbed op 79-jarige leeftijd Van der Vlies. Hij was 29 jaar Kamerlid geweest, waarvan 24 jaar fractievoorzitter van zijn Staatkundig Gereformeerde Partij. In deze uitzonderlijk lange periode bouwde de beminnelijke SGP’er een groot gezag op onder zijn collega-Kamerleden.
Zijn principiële houding, zijn rotsvaste geloof en de wijze waarop hij dat geloof vertaalde in praktische politiek zorgde er van lieverlee voor dat hij grote waardering genoot, ondank het politieke isolement van zijn partij. Samen met Gert Schutte, de voorman van het Gereformeerd Politiek Verbond (later gefuseerd met de RPF tot de ChristenUnie, red.) vormde Van der Vlies in de loop der jaren het geweten van de Kamer, immer beducht voor het behoud van de positie van het parlement en de juiste procedures.
Bas van der Vlies 29 juni 1942- 8 november 2021
* Geboren in Sliedrecht
* Lid van de Provinciale Staten Utrecht van 1974 tot juni 1982
* Lid van de Tweede Kamer van 1981 tot mei 2010
Van der Vlies was ingenieur weg- en waterbouwkunde en werkte voor zijn politieke loopbaan als leraar wiskunde en plaatsvervangend rector op een middelbare school.
Hij was in totaal 7 keer lijsttrekker voor de SGP bij verkiezingen voor de Tweede Kamer.
Het begin van de politieke loopbaan van Van der Vlies was, zeker voor SGP-begrippen, stormachtig te noemen. Zijn voorganger, dominee Abma, weigerde namelijk zijn kandidatuur te steunen. Het lid van de Provinciale Staten Utrecht was lid van de Hervormde gemeente in Maartensdijk, die zich achter het inmiddels opgeheven blad Het Gekrookte Riet schaarde. De groep en het blad stonden bekend als nog beginselvaster en nog conservatiever dan de Gereformeerde Bond, de meest orthodoxe vleugel in de Hervormde Kerk (inmiddels opgegaan in PKN, red).
Religieuze strijd
Abma was bang dat er binnen de SGP ook een religieuze strijd zou losbarsten, en de partij dreigde hierdoor in een vleugelstrijd te belanden. Toch wist Abma de kandidatuur van Van der Vlies niet tegen te houden.
De aimabele Van der Vlies lukte het, nadat hij in juni 1981 lid werd van de Tweede Kamer, langzaam maar zeker het vertrouwen van de gehele partij te winnen. Uiteindelijk werd hij zelfs al na de verkiezingen van 1986 fractievoorzitter.
De SGP, de oudste nog immer bestaande politieke partij in Nederland, was in de beginjaren van Van der Vlies een gesloten bastion, uiteraard getolereerd in de Kamer, maar zonder veel invloed of zonder veel belangstelling van de buitenwacht voor het doen en laten van de staatkundig gereformeerden. Heel voorzichtig, maar ook heel beslist bracht Van der Vlies daar stap voor stap verandering in.
Hij schrok niet meer op momenten dat hem voor de televisie – dat oog van de duivel, zoals de partij het medium noemde – vragen werden gesteld. Sterker nog; de SGP-fractievoorzitter gaf zijn voorlichter later bij gelegenheid juist opdracht de heren van de televisie te verzoeken opnamen te komen maken. Het diende dan wel voor de kijker zo gearrangeerd te worden dat het leek of de NOS-redacteuren Van der Vlies ‘bij toeval’ tegenkwamen in de wandelgangen.
Televisie kijken
Het klinkt in deze tijd onwaarschijnlijk, maar voor de SGP was het een draai van jewelste. Net als Van der Vlies’ beschikbaarheid op verkiezingsavonden om commentaar op de uitslag te geven. Hoe hij die uitslagen kende? Bas keek met zijn SGP-team in het gebouw van de Tweede Kamer naar de uitslag op televisie, maar “zet dat er nou alsjeblieft niet bij”, vroeg hij wel dringend aan de journalisten.
De twee paarse kabinetten in de jaren negentig van de vorige eeuw vormden een duistere periode voor de SGP en voor Bas van der Vlies. Het was de tijd waarin het homohuwelijk mogelijk werd, de wet gelijke behandeling tot stand kwam en euthanasie wettelijk onder strenge voorwaarden werd geregeld.
‘In het midden der gevaren’ was de titel van zijn rede voor de algemene vergadering van de SGP in februari 1993. Niet dat het voor het eerst was dat er de SGP onwelgevallige besluiten werden genomen, voor het eerst had Van der Vlies het gevoel dat met zijn achterban – hoe klein als minderheid dan ook – geen rekening meer gehouden werd. “Het is niet zo dat wij onze koffers al aan het pakken zijn”, zei hij in een vraaggesprek met Trouw, “maar de vraag klemt wel: welke ruimte hebben wij nog om onze boodschap uit te dragen?”
Macht
Paars mocht de SGP en het gedachtegoed van de partij dan negeren, na de verkiezingen in 2003 leek de SGP plotseling geroepen te worden toe te treden tot het centrum van de macht. Van der Vlies zag zich opeens aan de formatietafel zitten.
CDA en VVD onderzochten de mogelijkheid om de SGP met de inmiddels gefuseerde ChristenUnie op te nemen in de coalitie. Van der Vlies had zijn ‘finest hour’. Met nauw verholen enthousiasme riep hij tegen eenieder die het horen wilde dat de SGP bescheiden zou blijven.
Het bleef echter bij een kortstondige belangstelling van de grote partijen toen bleek dat D66 alsnog bereid was formatieonderhandelingen te beginnen.
Echte toegang tot de macht is Van der Vlies nooit gegeven. Dat was voorbehouden aan zijn opvolger als fractievoorzitter Kees van der Staaij. Die vond zich op enig moment zelfs terug op de achterbank van de dienstauto van premier Mark Rutte en zette – onder het tweede kabinet-Rutte – zijn handtekening onder een aantal akkoorden met de coalitie.
Maar wie zou kunnen beweren dat Van der Vlies in zijn 29-jarig Kamerlidmaatschap niet al het fundament legde?
