Ongezond eten
Als het aan deze CDA-denktank ligt komt er een minimumleeftijd voor fastfood
Als fastfoodrestaurants hun aanbod niet snel gezonder maken, moet de verkoop aan kinderen worden verboden, oppert een CDA-denktank.
Met klasgenoten na schooltijd een hamburger halen? De kinderverjaardag vieren in het fastfoodrestaurant? In de nabije toekomst is dat misschien niet meer mogelijk. Vanuit het CDA komt het voorstel om op onorthodoxe wijze het aanbod aan ongezonde voeding terug te dringen.
Als eerste partij stelt het CDA voor om het aanbod aan fastfood aan banden te leggen door een minimumleeftijd in te stellen. De verkoop wordt dan verboden voor jonge kinderen en mogelijk ook voor scholieren. Het idee is afkomstig van de denktank van de partij, het wetenschappelijk instituut.
Fastfoodrestaurants moeten wel eerst de kans krijgen zelf het aanbod op de menukaarten gezonder te maken. Maar slagen ze daar niet in, dan is een minimumleeftijd een goede ‘stok achter de deur’, aldus de denktank. De ideologen zien een overeenkomst met de eerdere discussies over alcohol en tabak. Daar kwam ook een leeftijdsgrens. “Ongezond eten richt inmiddels meer schade aan dan roken”, stelt de denktank.
Omslag in het denken
In een rapport dat dinsdag verschijnt bepleiten de ideologen een omslag in het denken bij hun partij. Het CDA was tot nu toe terughoudend om van bovenaf door de overheid in te grijpen bij een ongezonde leefstijl. De suikertaks werd zelfs uit het verkiezingsprogramma geschrapt. Maar volgens de denktank is de schade door ongezonde voeding zo groot dat de bakens politiek verzet moeten worden.
“Het is dweilen met de kraan open zolang de maatschappelijk oorzaken voor een ongezonde levensstijl niet met kracht worden teruggedrongen”, schrijft CDA-zorgdeskundige Gerard Adelaar. Bedrijven spelen met uitgekiende marketing in op de ‘primitieve trek’ met ultrabewerkt voedsel dat ongezond en spotgoedkoop is. Er is zoveel ongezond aanbod van voedsel dat een vrije keuze om gezond te eten niet echt bestaat.
Naast een minimumleeftijd voor fastfood, pleit de denktank er ook voor dat de menukaart in fastfoodrestaurants verplicht gezonder moet worden. De overheid zou eisen kunnen stellen aan de hoeveelheden suiker, verzadigd vet, zout, bewerkt vlees en de portiegrootte. Ook moeten gemeenten meer mogelijkheden krijgen de komst van nieuwe fastfoodrestaurants te verbieden. Andere voorstellen zijn gratis gezonde lunches op scholen en subsidie op groente en fruit.
Een vestigingsverbod voor nieuwe fastfoodrestaurants staat in politiek Den Haag inmiddels op de agenda. Staatssecretaris van volksgezondheid Maarten van Ooijen is bezig te onderzoeken of het wettelijk mogelijk is nieuwe restaurants tegen te houden, vooral in de buurt van scholen.
Zorgdeskundige CDA: ‘Wat we aan ongezond voedsel krijgen opgedrongen, dát is pas betuttelend’
Gezond leven, is dat een individuele keuze en een eigen verantwoordelijkheid? “Het hoort tot een diepe overtuiging van individuele vrijheid dat we moeten kunnen eten en drinken wat we zelf lekker of verantwoord vinden. Maar bestaat die vrijheid wel?”, vraagt Gerard Adelaar.
Namens het wetenschappelijk instituut van het CDA schreef de zorgdeskundige een pleidooi om lichamelijk welzijn weer te gaan zien als een ‘gemeenschappelijk goed’. De partij wil een nieuwe koers varen in het politieke debat over zorg: met minder nadruk op ziekte en meer nadruk op ‘gezond leven’. Dat gezonde leven begint bij een gezonde voedselcultuur, bepleit het rapport dat dinsdag verscheen bij het wetenschappelijk instituut.
“Voedsel is zo verleidelijk uitgestald, dat we er nauwelijks ‘nee’ meer tegen kunnen zeggen. Voor kinderen geldt dat nog sterker dan voor volwassenen. Met slimme marketing worden we van alle kanten beïnvloed en gestuurd in onze keuzes. Er is een overvloed aan goedkoop, bewerkt voedsel. Mensen zijn zich vaak niet eens bewust hoe ongezond dat aanbod is. Het is een misverstand dat we echt vrije keuzes maken. Onze lichamen zijn niet ingesteld op de huidige ‘voedselomgeving’. Al zouden we willen, we kunnen gewoon geen weerstand bieden”, zegt Adelaar.
U wilt desnoods een leeftijdsgrens voor fastfood. Kunnen ouders dat niet meer zelf beslissen?
“Veel mensen zullen in eerste instantie denken: nou zeg, wat betuttelend. Maar je kunt het ook omkeren. Wat we aan ongezond voedsel krijgen opgedrongen, dát is pas betuttelend. Kinderen worden overstelpt met reclame. Ouders moeten de hele dag ‘nee’ zeggen door al het aanbod aan suiker en vet dat op hun kinderen afkomt. Er moet nodig meer tegenwicht komen tegen de vrije voedselmarkt. We moeten ons veel meer gaan afvragen: wat is er nodig voor een gezónde voedselcultuur? Ik vrees dat we forse stappen nodig hebben, niet de kleine stapjes die er nu worden gezet.”
Hoe ziet een gezonde voedselcultuur er dan uit?
“Eten is meer dan iets pakken wat je lekker vindt. Het gaat over goed leven. Het heeft ook een spiritueel element van samenzijn, delen en vieren. Maar dat zijn we aan het kwijtraken nu industrieel voedsel op elke straathoek verkrijgbaar is, tegen prijzen die oneerlijke concurrentie betekenen met onbewerkt voedsel. Het brengt ons terug bij onze primitieve aanleg: daar ligt iets lekker, grijp het. Onbewerkt voedsel moet goedkoper worden, desnoods met subsidie. Sterke lokale voedselketens kunnen ons weer verbinden met ons voedsel.”
De overheid stimuleert vooral dat mensen meer bewegen. U hebt daar kritiek op, waarom?
“Politiek en maatschappelijk is er te weinig erkenning dat ongezond eten en drinken een groot probleem is. De gezondheidsschade is al groter dan van roken. Maar in het beleid wordt er vooral ingezet op het stimuleren van sporten en bewegen. Het is gemakkelijker om als beleidsmakers ‘iets’ te doen met het bevorderen van bewegen en sporten dan met het veranderen van de voedselomgeving. Zo blijft het echte probleem buiten beeld. Bekend is dat frisdrankfabrikanten het sporten stimuleren om mede de aandacht van hun producten af te leiden. De kern van het beleid moet zijn dat: hoe gaan we én meer bewegen én vooral gezonder eten. Dat is onlosmakelijk verbonden. Anders blijft het dweilen met de kraan open.”
Lees ook:
Het kabinet wilde Nederland van de vette hap, drankzucht en roken afkrijgen. Dat lukt nog niet echt
Nederland gezond krijgen: dat was het doel van het Nationale Preventieakkoord in 2018. Dat gaat, twee jaar later, nog bepaald niet vlot genoeg, blijkt uit RIVM-onderzoek.
