Noorwegen en Denemarken waren bij de eerste coronagolf strenger dan Zweden. Maar het verschil in doden werd vooral veroorzaakt doordat Zweden zo laat pas maatregelen nam, betoogt Pieter Trapman, hoofddocent en onderzoeker verspreiding van infectieziekten aan de Universiteit Stockholm.
Met belangstelling las ik het artikel ‘Hoe Zweden afdrijft van de buren’ (de Verdieping, 1 oktober). Ik wil hier graag iets aan toevoegen en beargumenteren dat het Zweedse beleid inderdaad voor- en nadelen heeft, maar om andere redenen dan vaak aangehaald. In tegenstelling tot wat tegenstanders van het beleid naar voren brengen, waren de genomen maatregelen genoeg om het aantal nieuwe besmettingen vrijwel direct te laten afnemen. Daartegenover staat dat als dezelfde maatregelen eerder waren genomen, waarschijnlijk veel levens gespaard waren.
Hoewel de Zweedse overheid voornamelijk de verspreiding van de ziekte via aanbevelingen probeerde te beteugelen, werden ook dwingende maatregelen genomen. De maatregelen waren zo gekozen dat ze ook op lange termijn vol te houden zouden zijn.
Net als in Nederland werden half maart de eerste maatregelen afgekondigd. In Zweden gingen universiteiten over op online onderwijs en hielden kerken hun diensten via internet. Dit was rond dezelfde tijd dat buurlanden Denemarken en Noorwegen al voor een vrij strikte lockdown kozen. Eind maart werden in Zweden maatregelen ingevoerd die voor maanden zouden gelden. Onder andere werden bijeenkomsten van meer dan vijftig mensen verboden en het bezoeken van verzorgingshuizen was niet meer toegestaan.
Data
Zweden week af van de meeste Europese landen door kinderdagverblijven en scholen voor leerlingen tot zestien jaar open te laten. Helaas zijn niet veel gegevens verzameld over de verspreiding van het virus in scholen. Hiervoor is het land bekritiseerd, omdat deze data behulpzaam hadden kunnen zijn voor het openen van scholen in andere landen.
Het aantal nieuwe opnames op de ic en het aantal Covid-doden daalde in alle leeftijdsgroepen al in de eerste helft van april, twee weken nadat de volledige combinatie van maatregelen was ingevoerd. Dit suggereert dat deze maatregelen genoeg waren om vrijwel direct het aantal nieuwe besmettingen te laten dalen en de zogenaamde R-waarde onder de één te brengen. Zoals verwacht kon worden, was de afname minder sterk dan in Europese landen die voor strengere maatregelen kozen. Dat het gekozen beleid direct zo effectief was, leek ook een verrassing te zijn voor het Zweedse volksgezondheidsinstituut, dat halverwege april nog voorspelde dat de piek in het aantal nieuwe besmettingen in het zwaarst getroffen Stockholm eind april zou zijn, een maand na de werkelijke piek.
Als Zweden de maatregelen gelijktijdig met Denemarken en Noorwegen had ingevoerd, dan had de piek van het aantal doden waarschijnlijk twee weken eerder gelegen, toen het aantal nieuwe doden per dag ongeveer vijftig was. Nu lag de piek rond de honderd doden per dag en het duurde tot de tweede helft van mei voor dit aantal weer rond de vijftig kwam. Eenvoudige berekeningen geven aan dat sneller ingrijpen mogelijk duizenden levens had kunnen redden. Dit is de reden dat ik denk dat, achteraf gezien, te laat ingrijpen de grootste fout is geweest, niet beperkt ingrijpen.
Gedragsverandering
Ondertussen zijn de maatregelen in Zweden iets versoepeld. Het lijkt erop dat het aantal besmettingen in sommige gebieden, waaronder Stockholm, weer licht stijgt. Dit is echter nog niet te zien in het aantal ziekenhuisopnames en overlijdens. Mogelijk doordat veel gedragsveranderingen in Zweden vrijwillig zijn, is er weinig weerstand tegen de opgelegde beperkingen die er nog zijn, en de weinige tegenstanders van het beleid willen vooral strengere maatregelen. Het doel om maatregelen te nemen die effectief en lang vol te houden zijn, lijkt daarmee bereikt.
Omdat er in Nederland veel mensen zijn die de maatregelen als te zwaar zien en niet meer mee willen doen, is het onwaarschijnlijk dat vrijwillige gedragsverandering net zo effectief zal zijn als in Zweden. Het lijkt dan ook onwaarschijnlijk dat de Zweedse maatregelen in Nederland voldoende zijn om een tweede golf te voorkomen.
Lees ook:
Drukke winkels, volle terrassen: waarom de Zweedse corona-aanpak voor ruzie zorgt in Scandinavië
Vaak gooien we de Scandinavische landen op één hoop. Maar de coronacrisis bewijst dat Zweden een eigenzinnige koers vaart. Noorwegen, Denemarken en Finland kijken daar met argwaan naar.
Voor ouderen was de Zweedse coronastrategie niet zo succesvol
Zweden stond alleen met zijn beleid van vrijwillige coronamaatregelen. Het buitenland keek vol ongeloof toe. De Zweedse top-epidemioloog staat nog steeds achter dat beleid. Al had het beter gekund.
