Zwarte school is nog niet zwart genoeg

De meeste leerlingen uit minderhedengroepen - of beter: leerlingen met een kleur - gaan naar zwarte scholen. De mate van segregatie in Amsterdam of Rotterdam doet niet onder voor die in Chicago of Londen. En wie een beetje realistisch is, weet dat dat niet gaat veranderen. Wij hebben immers een vrije schoolkeuze, en de kleur van een school blijkt een heel belangrijke rol te spelen bij het keuzeproces. Maar gezien de etnische ongelijkheid in het onderwijs is het wel zo dat er iets moet veranderen.

Ouders die absoluut een wittere school willen voor hun eigen kind, hebben in feite ongelijk. Overzichtsstudies wijzen uit dat zwarte scholen evenveel leerwinst boeken als andere scholen. Er bestaat geen systematische evidentie dat de 'integratie' gevaar loopt bij gebrek aan witte leerlingen. Leerlingen met een kleur kunnen dus ook functioneren zonder witte leerlingen.

Gebrek aan diversiteit
Toch zijn zwarte scholen niet onproblematisch. Ja, ze leveren gemiddeld genomen dezelfde opbrengsten als witte scholen. Maar dat betekent vooral dat ze de bestaande etnische ongelijkheden niet versterken. Ze dragen dus even weinig bij aan gelijkheid van onderwijsprestaties als gemengde en witte scholen. Dat is een gemiste kans. Een ander soort zwarte school is nodig.

De zwartheid van zwarte scholen verwijst naar de uiterlijke kenmerken van de leerlingen. Wie naar de uiterlijke kenmerken van de leraren kijkt, ziet vooral 50 tinten wit. Er is op zich niets mis met witte leraren, maar het gebrek aan diversiteit in het lerarenkorps is problematisch. De impliciete boodschap die leerlingen krijgen, is dat ze alleen kunnen leren van witte leraren. Harde beleidsmaatregelen zijn nodig om dit te veranderen, want vrijblijvende bewustmakingscampagnes helpen niet. Beleidsmakers kunnen bijvoorbeeld met financiële prikkels schoolbesturen aanzetten om hun lerarenteam diverser te maken.

'Zwart' slaat evenmin op de uiterlijke kenmerken van schoolbestuurders. De vraag is of gekleurde scholen bestuurd moeten worden door een diverser team, door mensen uit de lokale gemeenschappen. Zie bijvoorbeeld het succes van hindoe- en islamitische scholen. Ook die laatste krijgen tegenwoordig het label 'excellente school' en doen het op Citotoetsen beter dan andere denominaties. Succes van deze scholen heeft wellicht geen religieuze basis, maar heeft eerder te maken met de affiniteit van deze schoolbesturen met de lokale gemeenschappen die ze van binnen en buiten kennen. Gedeelde culturele verbindingen tussen docenten, leerlingen en ouders hebben ongetwijfeld een positieve invloed op het schoolklimaat.

Eurocentrich perspectief
Ook het curriculum op 'zwarte scholen' heeft weinig kleur. De leerinhoud heeft vaak een eurocentrisch perspectief, waardoor Europa het toonbeeld van 'civilisatie' is, terwijl weinig geleerd wordt over de bijdragen van andere culturen en over onze koloniale geschiedenis. En het gaat niet alleen om wat kinderen leren of niet leren; ook hoe het curriculum overgebracht wordt heeft helaas veel te vaak weinig affiniteit met de culturele diversiteit van de leerlingen.

Neem de kwestie van meertaligheid. Ons begrip op school is beperkt tot Europese talen, vooral Engels, Duits of Frans. De talen van etnische minderheden krijgen zelden een plek in het curriculum. Op scholen is het spreken van die talen zelfs verboden. Bij leerlingen met een kleur spreekt men zelden over meertaligheid, maar wel over taalachterstand. Het lijkt alsof zij niet méér, maar minder cultureel kapitaal hebben, doordat ze een taal extra spreken.

Kortom, het probleem van zwarte scholen is niet dat er te veel leerlingen met een kleur zijn, maar de overheersende whiteness in deze scholen. Black is beautiful, maar zolang deze scholen uitsluitend witte leraren, besturen en curricula hebben, komen zwarte scholen in een schizofrene positie terecht.