Zo ontstaat de burgeroorlog: ieder gelijk zijn eigen geweld

Er hangt dreiging in de lucht, al langere tijd, maar het kruipt dichterbij en het komt van verschillende kanten. De dreiging van politiek geweld. Niet dat het onvermijdelijk is, maar we zitten ertegenaan.

Zelfs de minst zichtbare politici, die van de Provinciale Staten, worden tegenwoordig getrakteerd op bedreigingen en intimidaties, meldde Trouw, je hoeft maar van GroenLinks te zijn en men wil je doodmaken, en wel zo serieus dat je moet verhuizen naar een geheim adres. Nog even en je bent je leven niet meer zeker als je je kandidaat stelt voor het Waterschap. Eigenlijk treft het iedereen die enigszins zichtbaar is in het publieke debat, voor zover van een werkelijk debat nog sprake is.

Een minister wordt ontvangen met brandende fakkels (“Oprotten met die heks”, klinkt het), er zit een partij in het parlement die openlijk flirt met gewapende opstand (“Het is niet altijd gezond als in een democratie een taboe rust op geweld”, aldus FvD-Kamerlid Gideon van Meijeren tegen woedende boeren), en er zijn milieuactivisten die zich afvragen of vreedzaam protest nog wel volstaat om de planeet te redden. De debatavond die ze daarover wilden houden werd na ophef geannuleerd, maar de vraagstelling loog er dan ook niet om: “Zou het gebruik van geweld, tegen objecten dan wel personen, heroverwogen moeten worden? Zijn we bereid om drie tot vijftien jaar in de gevangenis te belanden als gevolg van klimaatactivisme?” Ik weet niet wat voor actie ze in gedachten hadden, maar je moet ver gaan om in deze strafcategorie terecht te komen.

Zoals er in het politieke denken wordt gesproken over ‘de totalitaire verleiding’ bestaat er ook een ‘gewelddadige verleiding’, en die is goed te begrijpen vanwege de weerbarstige werkelijkheid van de democratie. Dat er overeenstemming moet worden gevonden met lieden die er heel andere - lees: totaal verkeerde - ideeën op nahouden dan wij weldenkenden, staat alle daadkracht in de weg, die luxe kunnen we ons niet veroorloven.

Bovendien, daar wees Eva Meijer op in NRC, is het kortzichtig alleen fysiek geweld te zien als gewelddadig, er is ook ‘structureel geweld’ en ‘langzaam geweld’. Wat doen we tegen ‘het graduele, nauwelijks zichtbare geweld dat leidt tot ecologische vernietiging, langdurige vervuiling en klimaatverandering’? Het probleem is hier in de eerste plaats wie er bepaalt wat geweld is, vervolgens hoe verzet daartegen eruit zou mogen zien. Er zullen boeren zijn, of anders wel FvD-politici, die de beoogde stikstofmaatregelen van het kabinet als geweld ervaren. Bij de onteigening van een boerenbedrijf ‘komt de staat met knuppels’, zei Van Meijeren, om in één adem door het particuliere wapenbezit in de VS te prijzen, ‘zodat burgers, als het echt nodig is, in staat zijn om zichzelf te verdedigen’.

Zo ontstaat de burgeroorlog voor je ogen: ieder gelijk zijn eigen geweld. Het zou het einde van de democratie zijn. Ik zag een tweet van Sinan Can voorbijkomen die hier niet op slaat, maar er wel bij past. Het was een citaat van de Turkse schrijver Yaşar Kemal: “Je moet in opstand komen tegen al het kwaad in de wereld. Soms kan jouw goedheid kwaad zijn voor iemand anders. Je moet ook in opstand komen tegen je eigen goedheid.”