Woorden kunnen moorden, dus verplicht lessen over antisemitisme

Als er een aanslag op een synagoge wordt gepleegd, lijkt het net alsof de stoel waar je op zit opeens doorzakt. Eerst de synagoge in Pittsburgh, nu weer San Diego. Alles wat zeker is, valt om. De synagoge staat voor je identiteit, identiteit houdt je drijvend, en die aanslag is de spijker in je rubberboot. Dat gevoel zal niet alleen joden bekruipen, maar ook de christenen in Sri Lanka en de moslims in Christchurch.

Er zijn twee bekende reacties op dit soort geweld: een duik in je symbolen van trots en identiteit, gepaard met een roep om maatregelen; of juist een vlucht van alles wat je kwetsbaar maakt. Je kunt je ontdoen van jezelf door niet meer openlijk Joods te zijn. Goed beschouwd zijn beide reacties zinloos en verkeerd.

Migratie

De afgelopen jaren is er druk gespeculeerd over de toename van het antisemitisme. Vaak wordt gewezen naar migratie als oorzaak, en wellicht is dit ook deels het geval. Maar juist met de influx van andere religies is het begrip voor elkaar ook vergroot. Iemand die oprecht de weg van een geloof volgt, zal, als de waarheid niet verdraaid wordt, immers enkel naastenliefde vinden. In elke religie. Daar ben ik van overtuigd.

Het lijkt daarbij of we de laatste jaren blind zijn geworden voor antisemitisme uit extreemrechtse hoek. Zijn we soms vergeten dat dit soort haat door de jaren heen verreweg de meeste slachtoffers heeft gemaakt? Met de opkomst van populisme en de polarisatie van het politieke debat, duiken racistische elementen weer op. De aanslag in San Diego is een tekenend gevolg.

Een hint of een stille verwijzing in het publieke debat kan ergens anders als een oproep tot strijd worden gehoord. En vaak is dit ook precies de bedoeling. Zonder scrupules worden menigten opgezweept om uiteindelijk zelfs tegen hun eigen belang in te stemmen. De vlammen van de haat zijn gewillige instrumenten in de hand van demagogen.

Gisteren las u al op deze pagina over de oproep van VVD en CU voor het aanstellen van een nationaal coördinator antisemitismebestrijding. Deze essentiële regiefunctie is nodig om een coherent beleid te kunnen garanderen.

De roep om één aanspreekpunt binnen de overheid waart al te lang rond. Er is geen reden om te wachten op het volgende incident, integendeel. Antisemitisme hangt als een giftige schimmel in de luwten van de samenleving, wachtend op een vruchtbare bodem. Die kan liggen in groeiende maatschappelijke onvrede, in economische malaise of simpelweg bij een politicus op zoek naar een machtsbasis.

Overschatting

De werkelijke oplossing ligt daarom ook niet slechts bij de overheid. De invloed van de regering als afschrikwekkende macht wordt schromelijk overschat. De echte bestrijding van antisemitisme begint in de schoolbanken, van elke school, waar dan ook. Maak daarom lesprogramma’s verplicht en stimuleer kennismaking met andere culturen.

Matig ook de polemiek in het publieke debat. Stop met het zitten op de verschillen, het uitbuiten van het onderscheid, enkel om een paar extra stemmen te winnen. Woorden kunnen moorden. Daar hoef je niet voor door te leren.

En kijk als laatste ook naar je eigen gemeenschap. Zij moet zich niet laten definiëren door haat en antisemitisme. Joden, moslims of christenen zijn niet het bewijs of de ontkenning van het hun toegedichte kwaad. Een ieder is aan zichzelf verplicht een zoektocht te ondernemen naar de kracht van zijn eigen traditie, zonder zich in een hoek te laten drukken door een idioot met een wapen.

Lees ook:

VVD en ChristenUnie: We hebben een coördinator tegen Jodenhaat nodig

Er moet een nationaal coördinator antisemitisme­bestrijding komen, vinden Kamerleden Dilan Yeşilgöz-Zegerius en Gert-Jan Segers.

Benyamin Heller kwam als christen uit de oorlog, maar is nu een trotse Jood

Oud-ingenieur Benyamin Heller (89) vertelt hoe hij en zijn broertje de oorlog overleefden . Dat hij Anne Frank kende. En dat hij zich niet bang wil laten maken. ‘Ik zeg ook tegen mijn kleinkinderen: je moet er recht voor uitkomen dat je Jood bent.’