Woke is geen spook. Het verzet ertegen wel

Wokedenken bedreigt tolerantie en wetenschap, zegt filosoof Floris van den Berg (Verdieping, 20 januari). Woke is een Afro-Amerikaanse term die met respect gebruikt moet worden. Het betekent waakzaamheid, voor (vaak dodelijke) discriminatie. Maar de term is gekaapt door mensen die niet van verandering houden.

Het is blijkbaar niet gemakkelijk om empathisch en nieuwsgierig te blijven, open te staan voor inzichten en ervaringen van anderen die te lang onzichtbaar in de taal waren en kwetsbaar zijn. Zoals het ook niet gemakkelijk is wanneer je als docente uitglijdt voor grote groepen studenten. Wanneer je bijvoorbeeld per ongeluk toch ‘zij’ in plaats van ‘hen’ zegt. Of wanneer je in je vermoeidheid toch spreekt over ‘tribal art’.

Die hachelijke situaties overkomen mij vaak. Nee, als oudere, witte, voorlopig heteroseksuele cisgender vrouwelijke hoogleraar voel je je dan geen ‘meester’. Maar is dat niet juist interessant, en nodig? Daar kan ik mij maar even druk om maken. Wat betekent mijn ongemak helemaal? Het betekent dat er iets schuift, iets gebeurt.

We zijn allemaal fluïde

Ik blijf houden van mijn vak en het werken met jonge mensen. De universiteit is een plaats waar je blijft bewegen en leren, van publicaties, je collega’s en studenten. Ik struikel, studenten attenderen me vriendelijk, en ik beweeg mee in een proces dat van ons allemaal is.

Laten we ervoor zorgen dat dat zo blijft. Waarom vasthouden aan intolerantie en rigide opvattingen over afgescheiden identiteiten? In de Afrikaanse, Chinese en Indiase filosofie wisten ze millennia geleden al dat zo’n strike scheiding niet klopt. Bij ons kwamen Friedrich Nietzsche en Martin Heidegger er wat later ook achter: we zijn ons zo gaan identificeren met de grammaticale functie ‘ik’, ‘hij’ en ‘zij’ dat we in dit onderscheid zijn gaan geloven.

Maar ‘hij’ of ‘zij’ zijn we alleen als een afspraak, we zijn fluïde. Allemaal. Elke nanoseconde weer een andere manifestatie. Ook daarom is ‘hen’ veel logischer dan ‘hij’ of ‘zij’. Is dat niet een interessante ingang voor een filosoof? En een aanmoe­diging om te kijken naar Afrikaanse, Chinese, Japanse en Indiase manieren van denken?

Gevangenisstraf voor andersdenkenden

In de Verenigde Staten en het Verenigd Koninkrijk begon een angstaanjagende ontwikkeling op een vergelijkbare manier. Zogenaamde voorvechters van openheid gingen het ‘vrije woord’ verdedigen tegen mensen die de norm, de bevoorrechte sfeer, open wilden breken. Die mensen deden dat op harde manier, want dat was nodig.

Het was in de nasleep van Black Lives Matter. Machthebbers projecteerden hun eigen onverdraagzaamheid op anderen, kaapten termen uit de tegenbeweging en wilden de ongemakkelijke waarheid over hun vooroordelen niet horen.

In de VS hebben 29 staten onder Republikeins bestuur wetten ingediend of reeds aangenomen die de academische vrijheid inperken. Er mag geen les meer worden gegeven over Critical Race Theory, de onderzoeksrichting die racisme in machtsverhoudingen en stereotypes bestudeert. En ook niet over Queer Theory, die ter discussie stelt dat alleen heteroseksualiteit normaal zou zijn.

Docenten die er wel les over geven, krijgen gevangenisstraf. Onder het mom van vrije meningsuiting en een ‘neutrale’ opleiding.

Reportages uit Amerika

Er zijn politieke partijen in Nederland die deze kant ook op willen. Laat u zich daardoor niet bedotten. Niet het ‘spook van woke’, maar dat van het autoritarisme waart rond in de wereld: een staatsvorm gebaseerd op onderdrukking die pluriformiteit niet verdraagt. Dat willen we hier niet, daarom bewegen we hier mee met verandering en luisteren we naar de roep om erkenning.

Ik wacht met smart op reportages over het autoritaire bewind en de rechtszaken in Amerikaanse staten. Op interviews met studenten en wetenschappers die het land uit willen, omdat ze zelfcensuur krijgen opgelegd, met rechters, met mensen die willen leven in vrijheid, veiligheid, openheid en verdraagzaamheid.

Lees ook:

‘Als we woke zijn gang laten gaan, sneuvelt onze cultuur’, voorspelt filosoof Floris van Den Berg.

Het woke denken bedreigt tolerantie, wetenschap en mensenrechten, meent filosoof Floris van den Berg. Hij pleit voor het boycotten van woke wetenschappers. Zijn Het spook van woke is er één uit een groeiende stapel wokekritische boeken.

Ik besef inmiddels dat er met woke veel te lachen valt

Het alarmisme dat columnist Sylvain Ephimenco ernstig beroerde in het begin van zijn reis binnen het woke-gedoe, ‘heeft nu plaatsgemaakt voor de glimlach en soms wat hilariteit’.