De smartwatch die woedesignalen meet, is niet zomaar eventjes door ‘een gek’ bedacht. Onderzoekers Annemieke ter Harmsel en Youri Derks zetten enkele misverstanden recht.
De inzet van een smartwatch als aanvulling op de behandeling binnen de GGZ is een innovatie die tot veel reacties heeft geleid. De meeste reacties op het artikel over ons onderzoek naar deze interventie (Trouw, 24 januari) waren positief en vol interesse.
Daarnaast was er kritiek, ook op social media, en werd er opgeroepen tot ethische reflectie. Die oproep steunen wij van harte. Wel blijkt het, gezien de onjuiste aannames, nodig om duidelijk te maken waar het bij deze interventie precies om gaat.
De innovatie is een app – de Sense-it – die gebruik maakt van een smartwatch en een smartphone. De app geeft de gebruiker een signaal als de spanning in het lichaam oploopt. Deze app is ontwikkeld door een breed consortium van onderzoekers en ontwikkelaars van GGNet/Scelta, Arkin/Inforsa, Pluryn, Universiteit Twente en Amsterdam UMC, in nauwe samenwerking met patiënten en behandelaren. Zoals behoort, is dit eerst voorgelegd aan een medisch-ethische commissie, die na uitgebreide toetsing aan het onderzoek goedkeuring heeft verleend. In dat proces zijn de ethische aspecten uitgebreid aan de orde gekomen en die hebben de onderzoeksgroepen ook steeds onder de aandacht gehouden. Er is dus geen ‘gek opgestaan’ die ‘een bandje heeft ontwikkeld’, zoals Trouw-columnist en filosoof Marli Huijer (Trouw, 29 januari) aangaf.
Huijer veronderstelt daarnaast dat ‘de gegevens naar een centraal punt, een database, gaan’, ‘waar een algoritme bepaalt of je boos bent’. We zijn het met haar eens dat dat geen wenselijke situatie is. Daarom is de Sense-it-app zo ontworpen dat de verzamelde hartslaggegevens niet naar een centraal punt worden verzonden en niet worden vergeleken met een externe database, maar met de rusthartslag van de gebruiker zelf.
Gebruiker weegt zelf af
Verder werd bij het onderzoek binnen de forensische zorg uitgelegd dat de app aangeeft wanneer de lichamelijke spanning toeneemt.
De gebruiker weegt dan zelf af of er sprake is van zo sterk oplopende emoties dat het verstandig is om vaardigheden in te zetten die de spanning kunnen verminderen.
De app is dus geen dictatoriaal instrument, maar enkel een hulpmiddel om het inzicht in lichamelijke spanningssignalen te vergroten en – door een zelf opgestelde helpende boodschap – ondersteuning
te bieden bij het verminderen van spanning. De smartwatch ‘dempt de woede’ dus niet, zoals de kop van het artikel weergeeft. Hij ondersteunt de gebruiker bij het leren herkennen en erkennen van spanningssignalen en emoties.
Boosheid en agressie
De filosofen Marli Huijer en Vincent Blok beschrijven vervolgens in het artikel hun zorgen over de plek die woede in de maatschappij mag innemen. Daarbij lijken ze boosheid te vereenzelvigen met agressie. Net als voor patiënten in de forensische zorg – die zich weleens afvragen of ze dan nooit meer boos mogen zijn – kan enige psycho-educatie hierbij van belang zijn.
Gevoelens van boosheid zijn normaal, nuttig en vaak informatief. Agressief gedrag is echter een uitingsvorm van boosheid waarbij de grenzen van de ander worden overschreden, met veel leed tot gevolg. Binnen de forensische psychiatrie is het doel dus niet om “boosheid uit te bannen”, maar om patiënten die door geweld in de problemen zijn gekomen vaardigheden te leren om met boosheid om te gaan en agressief gedrag te voorkomen.
Vanzelfsprekend wordt in de therapie ook besproken waar de boosheid uit voortkomt. De interventie is geen vervanging van die gesprekken, maar is een aanvulling erop.
Kritiek op een nieuwe interventie is altijd welkom, maar dan moet die wel op de juiste aannames gebaseerd zijn. We nodigen beide filosofen van harte uit om met het Sense-it-consortium van gedachten te wisselen.
Annemieke ter Harmsel, gz-psycholoog Arkin, onderzoeker Amsterdam UMC
Youri Derks, gz-psycholoog i.o. GNet, onderzoeker en docent Universiteit Twente
Namens het Sense-it-consortium.
Lees ook:
Smartwatch kan woedeaanvallen voorkomen. ‘Vóór de uitbarsting wist het ding al dat het de verkeerde kant opging’
Jongeren met een strafblad en een kort lontje dragen een smartwatch, die trilt als de spanning in het lijf oploopt en er mogelijk een woede-uitbarsting dreigt. Zo leren jongeren bij ggz-instelling Arkin om zich te beheersen.
Een smartwatch die de woede dempt? Geen goed idee
Het lijkt mooi: jongeren die anders ontploffen van woede, krijgen met een smartwatch greep op hun gevoelens. Ggz-instelling Arkin zet dit bijzondere horloge in. Twee filosofen hebben er evenwel flinke bedenkingen bij.
