Witwaswet bedreigt circulaire economie

Stel u bent thuis aan het opruimen en u komt een boel spullen tegen die een tweede leven verdienen en u wilt daar iemand anders gelukkig mee maken. U brengt deze naar de kringloop maar bij aankomst staat er een lange rij bij de donatiebalie. Dat is geen wonder, want alle dozen worden helemaal uitgepluisd omdat veel spullen geregistreerd moeten worden, de brengers moeten zich identificeren en de identificatie wordt gefotografeerd. Dit zou uren kunnen duren en u denkt: “wil ik dat wel?” en “is dit het waard?”.

Hoe heeft het nu zo ver kunnen komen? Het Ministerie van Justitie en Veiligheid zet in op de bestrijding van heling en witwassen. Dat gebeurt door de wijziging van artikelen 437 en 437ter van het Wetboek van Strafrecht. Deze wijziging en de introductie van de ‘witwaswet’, zoals ik hem gemakshalve maar even noem, houdt onder andere in dat alle opkopers en handelaren zoals kringlooporganisaties verplicht worden om een Digitaal Opkopersregister (DOR) in te richten. In het DOR moeten tweedehands goederen (fietsen, kleine elektrische apparaten, sieraden en kunstvoorwerpen) én de personen die deze goederen aanbieden, worden geregistreerd.

Niemand verwacht dat een voorstel vanuit Justitie en Veiligheid een ernstige bedreiging zou vormen voor de circulaire economie. Maar het tegendeel blijkt waar te zijn, het staat haaks op de ambities van de overheid om in 2050 volledig circulair te zijn. Deze maand nog werd in het Nationaal Programma Circulaire Economie (NPCE) 2023 – 2030 geopperd dat tweedehands de norm moet worden en nieuw een uitzondering. Maar die doelstellingen houden geen stand met dit soort wet- en regelgeving.

Hoewel de insteek van de ‘witwaswet’ begrijpelijk is, betekent het in de praktijk dat iedereen die z’n zolder opruimt en een doos vol spullen bij de kringloop op de hoek wil afgeven, zich moet legitimeren. Kringlooporganisaties verwachten dat daardoor minder mensen hun spullen naar de kringloop brengen en dan bij het restafval weggooien.

En het blijft niet bij de legitimatieplicht. Vervolgens moeten medewerkers al deze spullen registreren in het DOR, op straffe van boetes van duizenden euro’s. In de praktijk is dit onuitvoerbaar. Kringlooporganisaties ontvangen letterlijk containers vol met deze artikelen. En het komt voor dat goederen ongezien voor de deur worden gezet of ergens onder in een doos gevonden worden als de brenger al weg is. Moeten die artikelen dan vernietigd worden?

Het is overigens van de zotte om te denken dat er heling en witwassen plaatsvindt via de kringloop. Daar worden spullen immers gedoneerd. Er is geen dief die uit stelen gaat om de buit vervolgens voor niets weg te geven. Zo’n moderne Robin Hood ben ik nog niet eerder tegengekomen. Kortom, een registratieplicht voor de kringloop is niet wenselijk, niet mogelijk en niet nodig.

BKN en NVRD hebben zich gezamenlijk verzet tegen deze wetgeving. Gelukkig heeft onze stem het ministerie bereikt en dat heeft geresulteerd in een voornemen de wetgeving aan te passen. Nu wordt voorgesteld dat organisaties die het Keurmerk Kringloop Nederland voeren, een zeer beperkte registratieplicht krijgen. Daar is de branche blij mee, maar nog niet definitief gerustgesteld. De beperkte registratieplicht moet nog wel vastgelegd worden.

Het zou de circulaire economie ten goede komen als de Tweede Kamerleden bij de beoordeling van deze ‘witwaswet’ de doelstellingen uit het NPCE 2023 – 2030 voor ogen houden. En om dit soort issues in de toekomst te voorkomen zouden politici en ambtenaren van de verschillende ministeries de onderlinge logica van wetgeving tussen departementen beter kunnen bewaken. Dat bespaart energie die we graag gebruiken om daadwerkelijk stappen te zetten richting een circulaire en inclusieve samenleving.

Lees ook:

Uitmesten dat huis, maar kan de kringloop het aan?

We halen massaal de bezem door onze inboedel, nu we veel tijd thuis doorbrengen. Kringloopwinkels wérden al overstelpt met spullen, maar kunnen de toevloed nu nauwelijks nog aan. Journalist Annette Wiesman gaat poolshoogte nemen, met een zakje knikkers en een hertengewei.