Wie denkt dat we in Nederland allemaal gelijk zijn, moet onmiddellijk ‘Klassen’ kijken

Mocht iemand denken dat we in Nederland allemaal gelijk zijn, dat iedereen een eerlijke kans krijgt en we niet in een klassenmaatschappij leven, dan moet hij onmiddellijk de documentaireserie ‘Klassen’ bij omroep Human gaan kijken. Ik zag de eerste aflevering en was meteen genezen van alle illusies. En tegelijkertijd was ik geraakt. Zowel door de kinderen die gevolgd worden op verschillende scholen in Amsterdam-Noord als door de – ja, wat zeg je als je het woord passie koste wat kost wilt vermijden? Dit: de liefde van de juffen Jolanda en Astrid en meester Thijs. Leerkrachten, maar veel meer dan dat. Ze weten waar Anyssa (10), die bij haar opa en oma woont en met de scootmobiel naar school wordt gebracht, vandaan komt.

Mocht iemand denken dat het onderwijs de grote gelijkmaker is, dan moet hij onmiddellijk Klassen gaan kijken. In een scène met de Amsterdamse wethouder Marjolein Moorman – die duidelijk geen genoegen wil nemen met hoe het nu eenmaal werkt - valt de term ‘onderadvisering’ en dat gaat dan zo: 70 procent van de leerlingen scoort op de Citotoets hoger dan de school had ingeschat, maar voor slechts 2 procent leidt dat tot bijstelling van het advies voor de vervolgopleiding. “Het is een gif in onze samenleving”, zei Moorman. Het kind dat op eigen kracht een goede score haalt, in het rumoer van een te klein huis, zonder hulp van ouders, toetstraining of bijles, wordt lager ingeschaald dan het kind dat alles mee heeft en tot dezelfde score komt. “Superkut”, noemt Gianny (13) de school waar hij terechtkomt, ondanks zijn Cito-resultaat. “De juf heeft mijn ma leip gepraat.”

Mocht iemand denken dat we kinderen vooruithelpen door ze op jonge leeftijd te selecteren voor de vervolgroute, dan moet hij onmiddellijk Klassen gaan kijken. “Je moet het wel goed doen als je iets wil bereiken in je leven”, zegt Yunuscan (10). “Je leeft maar één keer.” Tien jaar, en dan al weten dat de toekomst niet openligt, dat er nu al horden moeten worden genomen, keuzes gemaakt. Hij werkt hard, elke dag probeert hij een uur te vinden om in enige rust zijn opdrachten te doen. “Om later geld te verdienen en voor mijn ouders te kunnen zorgen.” Je zou hem gunnen tot zijn vijftiende of zestiende met zijn klas te mogen optrekken, te groeien en te leren - want dat wil hij – en dan door te stromen naar waar hij hoort.

Mocht iemand denken dat het onderwijs de sociaal-economische kloof in onze samenleving kan corrigeren of gladstrijken, dan moet hij onmiddellijk Klassen gaan kijken. Het is niet dat het nooit gebeurt, maar allemachtig, wat zijn de hindernissen groot. En wat liggen ze vaak buiten de school.

Ik moest denken aan wat Michael Sandel kort geleden in Trouw zei: het gaat niet alleen om gelijke kansen, maar ook om gelijke uitkomsten. Waarmee hij niet doelde op een communistische utopie, maar op een samenleving die recht doet aan iedereen. Ook aan mensen met een lagere opleiding. Ook aan leerlingen met een lager schooladvies. Want wat zijn dat eigenlijk voor begrippen, laag en hoog?

Stevo Akkerman

Drie keer per week schrijft Stevo Akkerman een column waarin hij de ‘keiharde nuance’ en het ‘onverbiddelijke enerzijds-anderzijds’ preekt. Lees ze hier terug. Abonneer je op zijn column in onze mobiele app en lees hem als eerste.