Een keiharde stilte omgeeft de besturen van de waterschappen. Dat is slecht voor de democratie, schrijft Theo Dersjant, journalist en auteur van Oud bestuur. Een jaar ongenode gast bij een waterschap.
Een kleine voorspelling: waterschappers gaan u en mij er de komende weken van proberen te overtuigen dat een stem op hun partij telt. Immers: waterschappen nemen belangrijke beslissingen die u en mij raken. Nog een voorspelling: het wordt daarna weer gewoon vier jaren muisstil rond waterschapsbestuurders. Waterschappen verzuimen immers al zevenhonderd jaar om helder te communiceren over het werk van hun besturen. Geen wonder dat die bestuurslaag niet leeft.
Laten we een testje doen. Welk besluit van uw waterschap van de afgelopen vier jaar raakte u het meest? Denk er even over. Komt u er niet uit? Stel dat we deze vraag zouden voorleggen aan – pak ’m beet – duizend willekeurige Nederlanders. Hoeveel van hen zouden een waterschapsbesluit kunnen opnoemen dat hen de afgelopen vier jaren raakte? Mijn veronderstelling: bar weinig.
Waterschapsbesturen leven, kortom, niet echt. Waterschappen blijken namelijk heel erg slecht te communiceren wat zo’n bestuur nou eigenlijk doet met het door de kiezers gegeven mandaat.
Muskusratten
Nemen we als voorbeeld Waterschap Rivierenland (het waterschap dat ik in 2014 als journalist een jaar lang volgde). Op de website staat ook een deel met ‘nieuws’. Van de laatste honderd berichten (sinds mei 2022) gaan er 97 over uitvoerend werk van een waterschap: muskusratten, het maaien van dijken. Slechts één bericht vermeldt een directe bestuursaangelegenheid: een heemraad (wethouder van een waterschap), die er na een flink aantal jaren mee stopt. Verder een bericht over de Unie van Waterschappen, dat met enige goede wil nog te karakteriseren valt als bestuursnieuws. En een berichtje over een peilbesluit van het algemeen bestuur. De Roparun, waar personeelsleden van dat waterschap aan meedoen, krijgt meer aandacht (twee berichten) dan het algemeen bestuur.
Vormt Waterschap Rivierenland een uitzondering? Nemen we Hoogheemraadschap De Stichtse Rijnlanden (Utrecht). Ook hier lezen we weer de honderd laatste nieuwsberichten. Daarvan gaan er 92 over uitvoering van beleid. Drie berichten gaan over het opstappen van een oude en het benoemen van een nieuwe heemraad. Resteert nog een oproep om te kandideren voor het waterschapsbestuur en een bericht over de tarieven.
Bekijk ook eens voor de grap de digitale oudjaarsbijdrage van dijkgraaf (de burgemeester van een waterschap) Co Verdaas van Waterschap Rivierenland. In een bijna drie minuten durend filmpje (zie waterschaprivierenland.nl/terugblik-op-2022-een-veelzijdig-jaar) blikt hij terug op het afgelopen jaar. Hoeveel seconden denkt u dat er gaan over zijn waterschapsbestuur? Precies: nul!
Langdurige droogte
Afgelopen zomer teisterde langdurige droogte de grondwaterstand. Waterschappen schieten in zo’n crisis onmiddellijk in de communicatiestand (‘… dag en nacht bezig …’), maar laten een gouden kans liggen: laten zien welke rol het dagelijks en vooral het algemeen bestuur in zo’n crisis speelt. Komt het AB in spoedzitting bijeen? Is er consensus? Ook hier: daverende stilte.
Dan is het ook niet vreemd dat u en ik geen besluit van de afgelopen vier jaar kunnen ophoesten. Op z’n best komt dat door het falen in de communicatie rond het bestuur, op z’n slechtst valt er ook helemaal niks te communiceren. Omdat het werk van een waterschapsbestuurder nou eenmaal erg saai is. Waterschappers zijn het vooral vaak met elkaar eens.
Dat gebrek aan communicatie kan de waterschappen worden verweten, maar wellicht nog meer de afzonderlijke politieke partijen in zo’n waterschap. Die laten doorgaans hondstrouw alle communicatie rond het waterschapswerk aan de afdeling communicatie (die het bestuurswerk negeert, tenzij er bestuurders in de bloemetjes moeten worden gezet). Die partijen zouden zelf meer kunnen en moeten communiceren over onderwerpen die op de bestuurstafel komen (zo die er zijn, anders kan het waterschapsbestuur al helemaal worden opgeheven). Waarom zou het algemeen bestuur van een waterschap niet eisen dat het een eigen voorlichter krijgt?
Lachwekkend
Op de laatste plaats zou de journalistiek wat meer belangstelling aan de dag kunnen en ook moeten leggen voor de vraag hoe uw en mijn belastinggeld wordt besteed. Want iedere vier jaar waterschappers laten roepen dat hun werk toch echt heel erg belangrijk is, is eerder lachwekkend dan stimulerend.
Die vierjarige stilte zorgt er overigens ook voor dat waterschapsbestuurders nooit worden bevraagd over het beleid gedurende de achterliggende bestuursperiode. Het democratische model piept en kraakt op dat gebied. Rekenschap geven hoort een wezenlijk deel te zijn van het openbaar bestuur.
Dan hebben we het er nog niet eens over dat waterschapsverkiezingen op de bagagedrager van Provinciale Staten plaatsvinden, terwijl de Statenverkiezingen op hun beurt weer worden opgepord door landelijke issues. Of over het model van ‘geborgde zetels’ (het zijn er nu wat minder, maar het blijft evenzogoed een gruwel). Of over de verkiezingsprogramma’s die eivol staan met voornemens waar niemand het mee oneens is (droge voeten, robuuste dijken, duurzaam beheer).
Laten we hopen dat u en ik over vier jaar zonder diep nadenken kunnen benoemen welke besluiten ons waterschap nam om daar vervolgens bij de verkiezingen rekening mee te houden. Dan gaat het heel misschien nog een klein beetje op democratie lijken. Intussen zie ik dit jaar af van het uitbrengen van mijn stem bij de waterschapsverkiezing.
Lees ook:
Water sparen nu het valt, dat is de kwestie
Het regent veel, dus dit is hét moment om te bufferen. Water vasthouden helpt om droogte in de zomer zo lang mogelijk uit te stellen. Bergingsgebieden lopen vol, maar de beste spons is de bodem, zegt Robin Lomulder, specialist hydrologie bij Fugro.
Burger krijgt meer invloed bij verkiezingen waterschappen
Het is D66 en GroenLinks gelukt: hun wetsvoorstel om belangenorganisaties minder invloed te geven in de waterschappen, is aangenomen.
