De IND-taskforce die achterstanden bij asielaanvragen weg moet werken, faalt compleet, aldus asieladvocaten Jo-Anne Nijland en Floor Engelbertink. Ondertussen doet de staatssecretaris de problemen af als ‘opstartproblemen’. Wanneer wordt hier ingegrepen?
‘IND maakt moeizame inhaalslag asielzaken’, kopte Trouw op 7 september 2020. Bij de IND-taskforce, die op 1 april 2020 werd ingesteld en voor het einde van dit jaar 15.350 asielzaken moet afhandelen, blijken dossiers incompleet, gehoren last minute te worden gecanceld en medewerkers onbereikbaar. Op 23 september 2020 reageert staatssecretaris Broekers-Knol in de Kamer op de problemen: “De opstartproblemen zijn en worden inmiddels aangepakt”.
Opstartproblemen bij een taskforce die zes maanden geleden is ingesteld, nog maar 4000 zaken heeft afgehandeld en in nog slechts drie maanden tijd 11.350 zaken moet behandelen? Het lijkt ons weinig realistisch. Wat wij in ieder geval niet zien, is dat de staatssecretaris haar belofte nakomt om alle zaken met behoud van zorgvuldigheid en respect voor waarborgen af te handelen. Wij zien dat wettelijke procedures en beslistermijnen worden genegeerd, vluchtelingen nauwelijks worden geïnformeerd en hun hulpverleners aan de leiband worden gelegd. De problemen zijn legio.
In de wet is geregeld dat vluchtelingen een week na hun aankomst starten met hun asielprocedure en direct daarna horen: wel of geen verblijfsvergunning. Omdat vluchtelingen niet bekend zijn met het Nederlandse rechtssysteem, krijgen zij een advocaat toegewezen, die hen gedurende de procedure begeleidt.
Voorkeursadvocaat
Inmiddels wachten vluchtelingen echter een jaar of langer voordat hun asielprocedure begint. In die periode zien zij geen advocaat en worden ze niet geïnformeerd over de asielprocedure en hun rechten. Veel vluchtelingen benaderen daarom zelf advocaten, om duidelijkheid te krijgen over de asielprocedure en de mogelijkheden om deze te versnellen. Ondanks de maanden- of zelfs jarenlange band die, vaak getraumatiseerde, vluchtelingen met hun voorkeursadvocaat hebben opgebouwd, weigert de IND-taskforce bij de planning rekening te houden met de agenda van de voorkeursadvocaat. Hierdoor worden vluchtelingen kort voor de start van hun asielprocedure gedwongen een andere advocaat te nemen. Dit schaadt hun fundamentele recht op een vrije advocaatkeuze.
De vertragingen bij de IND zouden het gevolg zijn van een gebrek aan personeel, maar al sinds begin 2018 hebben zowel Tweede Kamer, Vluchtelingenwerk als asieladvocaten de staatssecretaris herhaaldelijk gewezen op de achterstanden bij de IND. Omdat wettelijke beslistermijnen werden overschreden, wendden vluchtelingen zich met hun advocaten tot rechters met het verzoek dwangsommen aan de IND op te leggen. Met die financiële prikkel zou de IND wel op tijd beslissen, was de gedachte. Dat gebeurde niet.
Het gevolg kwam breeduit in het nieuws: de IND moest miljoenen euro’s aan dwangsommen betalen, omdat het, ondanks opdrachten van rechtbanken om te beslissen en oplopende dwangsommen bij het uitblijven daarvan, maar geen beslissingen op asielaanvragen nam. In plaats van de problemen bij de IND op te lossen heeft de staatssecretaris de wettelijke dwangsomregeling op
8 juli 2020 voor vluchtelingen afgeschaft. Zij kunnen zich daardoor bij trage besluitvorming van de IND niet langer tot een rechter wenden. Bovendien weigert de IND nu dwangsommen uit te betalen die rechters vóór de afschaffing van de dwangsomregeling al hebben opgelegd. Een bestuursorgaan dat weigert te voldoen aan gerechtelijke uitspraken en advocaten dwingt hierover opnieuw procedures te voeren, is het ultieme voorbeeld van een bestuursorgaan dat zich niet gehouden voelt aan enige wet.
Contraproductief
Niet alleen worden vluchtelingen stelselmatig buiten de wet geplaatst, ook lijkt de IND-taskforce de regie volledig kwijt. Gehoren worden last minute afgezegd. Vluchtelingen worden uitgenodigd, terwijl er al een beslissing is. Analfabeten worden schriftelijk gehoord. Documenten worden niet tijdig aangeleverd of naar de verkeerde advocaat gestuurd. Gehoren worden half gedaan en vervolgens weer uitgesteld. In plaats van procedures te versnellen, werkt de taskforce contraproductief.
Dit zijn nog niet eens de grootste problemen. Het is het lange wachten en complete gebrek aan duidelijkheid dat vluchtelingen tot wanhoop drijft. Sommige wachten maanden tot jaren in asielzoekerscentra en kunnen zich niet herenigen met hun familieleden die in oorlogsgebieden zijn achtergebleven. In de tussentijd krijgen vluchtelingen geen Nederlandse les en kunnen zij vaak niet werken, omdat men bij de Basisregistratie Personen achterloopt vanwege de coronamaatregelen. Ondanks het first-in-first-outprincipe zien zij andere vluchtelingen, die na hen zijn aangekomen, eerder een besluit krijgen, want het is IND-beleid om vluchtelingen die sinds april 2020 asiel hebben aangevraagd, eerder te helpen dan vluchtelingen die al sinds 2018 wachten. En als vluchtelingen eindelijk hun langverwachte interview krijgen – persoonlijk, schriftelijk of via Skype – dan moeten ze opnieuw maanden wachten op een beslissing, omdat concept-besluiten van uitzendkrachten nog liggen te wachten op goedkeuring van een senior. Ook over deze nieuwe ‘wachttermijn’ komt geen enkele duidelijkheid.
Als asieladvocaten krijgen wij dit niet uitgelegd aan onze cliënten. De willekeurige behandeling van hun asieldossiers leidt tot demonstraties, hongerstakingen en in het ergste geval zelfmoord van onze cliënten.
Intussen worden we gedwongen de IND lijdzaam te volgen. Wat kunnen we anders? Als we weigeren, kan dat de procedure zomaar weer vertragen en dat is niet in het belang van de vluchteling. Tegelijkertijd zien wij met lede ogen aan hoe de asielprocedure wordt uitgekleed en vluchtelingen in onzekerheid worden gehouden. Elk verzoek om duidelijkheid wordt genegeerd, stapels klachten blijven onbeantwoord. Ondertussen doet de staatssecretaris de problemen af als ‘opstartproblemen’. Wanneer wordt hier ingegrepen?
De vraag is niet of, maar wanneer er een parlementaire enquête komt naar de misstanden bij de organisatie van de IND.
Lees ook:
De IND wil 11.000 asielaanvragen wegwerken met vragenlijsten, advocaten hebben bedenkingen
Met behulp van vragenlijsten wil de IND de achterstanden bij de asielaanvragen te lijf gaan. Asieladvocaten en Vluchtelingenwerk vrezen dat die methode ten koste gaat van de zorgvuldigheid.
IND maakt moeizame inhaalslag asielzaken
De Immigratie- en Naturalisatiedienst (IND) heeft met behulp van een taskforce in de afgelopen maanden zo’n 4000 achterstallige asielaanvragen weten af te handelen. Het blijft de vraag of 11.000 overige asielaanvragen voor het einde van het jaar kunnen worden afgehandeld.
