Met het vertrek van het hoofdkantoor van Shell uit Den Haag verliest Nederland een kans om de groene transitie te versnellen, aldus hoogleraar strategisch management Hans van Kranenburg van de Radboud Universiteit in Nijmegen.
Het hoofdkantoor van Shell vertrekt uit Nederland als de aandeelhouders instemmen met het voorstel van het bestuur. Die kans is groot. Shell wordt dan, na meer dan honderd jaar, een volledig Brits bedrijf. Dit nieuws werd door velen warm ontvangen. Aandeelhouders hoeven geen dividendbelasting meer te betalen, de Britse overheid heeft een brexit-succesje geboekt en Shellbestuurders kunnen de organisatie gemakkelijker aansturen. Ook de milieubeweging, een aantal politieke partijen en Nederlandse institutionele beleggers zien het vertrek als een overwinning. Maar is de ‘groene’ energietransitie wel echt gebaat bij een vertrek van Shell uit Nederland?
Na jaren geprofiteerd te hebben van Shell hebben invloedrijke institutionele beleggers zoals ABP, onder toenemende maatschappelijke druk, besloten niet langer te beleggen in de fossiele industrie. Met hun terugtrekking geven ze het signaal af dat de transformatie van fossiele bedrijven naar groenere oplossingen niet snel genoeg gaat. Een terecht signaal, want oliebedrijven hebben getracht een maximaal financieel rendement te halen uit eerder gedane investeringen. Door de verhuizing ontsnapt Shell grotendeels aan het Nederlandse- en EU-beleid, dat alleen nog van toepassing zal zijn op EU-vestigingen. Institutionele beleggers kunnen niet meer bijsturen als mede-eigenaren er bij Shell op aandringen bij te dragen aan de realisatie van het Nederlandse en Europees ‘groene’ energiebeleid. Dit is een gemiste kans.
Tijdelijke opsteker
De topbestuurders bij Shell zeggen dat ze doorgaan met investeringen van miljarden in de ‘groene’ energietransitie in Nederland. Dit is helaas niet meer dan een tijdelijke opsteker. Uit onderzoek blijkt dat nabijheid van het hoofdkantoor een grote positieve invloed heeft op investeringen: nabij het hoofdkantoor wordt eerder geïnvesteerd in bedrijfseenheden en worden bestaande projecten minder snel afgebouwd dan elders.
Met het vertrek van Shell wordt deze afstand groter. En dat werkt door op allerlei manieren. Een hoofdkantoor is het centrum van de strategische besluitvorming. Het is in het algemeen sterk ingebed in de lokale politieke en sociale omgeving. Medewerkers, managers en bestuurders hebben hun opleiding genoten bij de lokale en nationale opleidingsinstellingen. Na het vertrek van Shell is het waarschijnlijk dat er minder vaak in Nederland geschoolde bestuurders en managers zullen worden benoemd. Daarmee verdwijnt geleidelijk het Rijnlandse gedachtegoed. Overleg, gezamenlijke besluitvorming, solidariteit en een langetermijnvisie zullen plaats maken voor een Angelsaksische cultuur met vooral oog voor de aandeelhouder en efficiency in processen. En juist voor een complex thema als de energietransitie is overleg van essentieel belang.
Omhels multinationals als Shell
Het vertrek van Shell is ook een aderlating voor de samenhang in het transitiebeleid van Nederland. Multinationals als Shell hebben in het buitenland meer macht en invloed dan de Nederlandse overheid. Vanwege de economische belangen gaan de deuren eerder open voor grote multinationale ondernemingen dan voor de overheid. Die kunnen door hun investeringen een positieve invloed uitoefenen op de bevordering van de energietransitie, in samenhang met de door de Verenigde Naties opgestelde Duurzame Ontwikkelingsdoelen in andere landen. Ook in het buitenland is men immers gebonden aan de wet- en regelgeving van en maatschappelijke druk uit het thuisland.
Wil het Nederlandse transitiebeleid kans van slagen hebben, dan zal er veel meer moeten worden gerealiseerd in samenhang met andere landen en betrokken partijen. Een effectieve integrale aanpak omhelst dus ook multinationals als Shell, die een belangrijke economische en maatschappelijke bijdrage kunnen leveren. We moeten niet staan te juichen als Shell vertrekt, maar ons realiseren dat we unieke kansen laten liggen om de energietransitie te bevorderen. Juist deze fossiele bedrijven moeten mee in de transitie, zodat we de wereld leefbaar houden.
Lees ook:
Shell verhuist hoofdkantoor naar Verenigd Koninkrijk en wordt Brits
Royal Dutch Shell is straks niet meer. Het bedrijf kiest voor de Britse nationaliteit, en daarmee verdwijnt ‘Royal Dutch’ uit de officiële naam.
Ook in Engeland wacht Shell klimaatbeleid en een energietransitie
Shell verlaat Nederland in een tijd dat de klimaatimpact van de fossiele industrie steeds meer onder een vergrootglas komt te liggen. In hoeverre speelt die discussie ook mee bij de afweging om de Noordzee over te gaan?