Voetbal als verbinder? Dan alleen als verbinder in onmondigheid

Tien jaar geleden reisde ik door Ethiopië om research te doen voor een roman. Vele malen per dag belandde ik in spontane gesprekjes: op straat, op terrassen, in winkels, musea of overheidsgebouwen. Als ik dan vertelde waar ik vandaan kwam, bleken veel Ethiopiërs bij de naam Nederland dezelfde associaties te hebben: Anne Frank en Wesley Sneijder dan wel Robin van Persie.

En ja, hoe gaat dat dan? Je mijmert wat over voetbal als grote verbinder, als lingua franca, proletariërs aller landen verenigd, de ultieme werelddemocratie waarin afkomst, huidskleur, religie en klasse er niet meer toe doen.

Maar voetbal is ook het voetbal van het WK 2018 in Rusland en het WK 2022 in Qatar. In de aanloop heeft iedereen de mond vol over mensenrechtenschendingen, maar als het toernooi eenmaal begint, is de overeenstemming dat je sport niet moet politi­seren.

De almacht van het amusement

De afgelopen weken hadden we het ­gedoe rond de regenboogband, het Iraanse team dat weigerde het volkslied mee te ­zingen, het Duitse team dat bij het nemen van de groepsfoto de mond bedekte: oprispinkjes van activisme die al snel werden platgewalst door de allesoverheersende macht van het amusement. Ja, ook ik met mijn grote bek ging overstag voor de bedwelmende spanning van twee keer drie kwartier rennende mannetjes op een grasveld.

Ondertussen ligt de naam Qatar, een land dat tot voor kort bijna niemand op de wereldkaart kon aanwijzen, op ieders lippen bestorven, zijn honderdduizenden voetbalfans van over de hele wereld naar de woestijnstaat afgereisd en komen ook politici braaf opdraven om met geknevelde mond de handelsbelangen te behartigen.

Geen burger ter wereld heeft ooit op ­democratische wijze invloed kunnen uitoefenen op deze gang van zaken. Boycotten heeft geen zin. Alleen in Nederland al is de publieke omroepzender NPO 1 deze dagen geheel gewijd aan het WK. Tenzij je zo’n ­apparaatje van de Stichting Kijkonderzoek in je huis hebt staan (kent iemand zulke mensen? bestáán ze?), heb je geen enkele invloed op het enige cijfer dat er in Hilversum toe doet: dat van het aantal kijkers.

Waar zijn de complottheorieën over Blatter of Infantino?

Een internationale competitie is per definitie gepolitiseerd. Het mag een wonder heten dat Fifa-voorzitter Gianni Infantino niet regelmatig in complottheorieën opduikt. ­Infantino’s voorganger, Sepp Blatter, maakte zich daadwerkelijk schuldig aan corruptie, en toch: hun beider namen hoor je nooit in de waanzinnige fantasieën waarin mensen als George Soros en Bill Gates wel voort­durend het mikpunt zijn.

De sterkste complotten zijn de complotten waarvan niemand denkt dat het complotten zijn.

De macht van de Fifa is ongekend, de invloed van deze organisatie op de wereldpolitiek huiveringwekkend. Als het voetbal de grote verbinder is, dan slechts omdat het ons verbindt in onmondigheid.