Vijlbrief weet: Groningen is al genoeg bedonderd

‘Op weg naar Delfzijl om daar bij aluminiumsmelterij Aldel te horen hoe ik hen kan steunen in economisch moeilijke tijden.’

Dit bericht twitterde Maxime Verhagen op 30 augustus 2012 de wereld in. De toenmalig minister van economische zaken stapte die dag de dienstwagen in en schoot het noodlijdende bedrijf te hulp. De auto stopte niet in Huizinge, slechts 20 kilometer verderop, waar twee weken eerder een enorme aardbeving plaatsvond. Op 16 augustus schokte de provincie als nooit tevoren (3,6 op de schaal van Richter), met duizenden schademeldingen en angst onder de Groningers tot gevolg. Verhagen dacht geen seconde aan de veiligheid van de bewoners.

Dat deze oud-minister na de klap bij Huizinge de gedupeerden nooit heeft bezocht, dat hij zich onbereikbaar hield voor de noodkreet van de lokale burgemeester, dat hij hardop riep dat de schaderegeling dik in orde was terwijl wanhopige burgers stukliepen op de bureaucratie; het is exemplarisch voor de wijze waarop politiek Den Haag de schadelijke gevolgen van de gaswinning al die jaren heeft genegeerd, bevreesd dat de miljarden aan inkomsten in het geding zouden komen.

De rol die Verhagen destijds speelde, is relatief gering. Het was zijn opvolger Henk Kamp die besloot de winning op te schroeven en waarschuwingen van de toezichthouder in de wind sloeg. Het was toenmalig minister van financiën Jeroen Dijsselbloem die in 2014 de productie uit het Groningenveld hoog wilde houden omdat de staatskas erom vroeg. Beiden verschijnen vrijdag voor de parlementaire enquêtecommissie.

Geheugenverlies, een kwaal van opvallend veel oud-politici

Toch is het zinvol om iets langer stil te staan bij het verhoor van Maxime Verhagen van vorige week. En vooral omdat hij lijdt aan ernstig geheugenverlies, een kwaal waar (oud-)politici opvallend vaak last van hebben. De enquêtecommissie confronteerde Verhagen met een ontmoeting die hij begin 2011 had met de topman van de Nederlandse Mededingingsautoriteit (NMa). Deze onafhankelijke (!) organisatie wilde het handelshuis Gasterra destijds een boete opleggen van 400 miljoen euro wegens machtsmisbruik. Verhagen zocht de NMa-baas op en de boete ging nog diezelfde dag van tafel.

In de enquêtezaal zei de CDA’er vorige week dat hij zich helemaal niets van die ontmoeting kan herinneren, maar gelukkig heeft de prima voorbereide commissie een vertrouwelijk gespreksverslag in handen. Daarin staat niet alleen dat de ontmoeting ‘stevig’ was, maar ook dat een toenmalig topambtenaar (de directeur-generaal energie) er bij aanwezig was voor extra druk op de NMa. Zijn naam: Hans Vijlbrief.

Diezelfde Vijlbrief is tegenwoordig staatssecretaris ‘mijnbouw’, wat hem verantwoordelijk maakt voor de gaswinning. Ruim tien jaar geleden wist hij dus samen met Verhagen een recordboete, te betalen door Shell en ExxonMobil, te laten verdwijnen en vandaag de dag moet hij Groningen beschermen tegen de drang van diezelfde bedrijven om zo veel mogelijk gas op te pompen.

Nu de oorlog in Oekraïne voortduurt en de energierekeningen oplopen, wordt er nadrukkelijk gelonkt naar het veld bij Slochteren. Vijlbrief wekt de stellige indruk dat hij daar niet aan zal toegeven. Hij weet als geen ander dat de oliebedrijven al genoeg zijn bevoordeeld en de Groningers te veel zijn bedonderd.

Bart Zuidervaart is chef van de redactie politiek. Hij schrijft wekelijks een column.