Vertrouwen komt te voet, en gaat te paard

Met de benoeming van de 79-jarige minister van staat, Herman Tjeenk Willink heeft de Tweede Kamer gisteren een ultieme poging gedaan om de vastgelopen formatie vlot te trekken. De benoeming volgde op een lang paasweekend van reflectie waartoe D66 en CDA hadden opgeroepen. Toch dreunde de dramatische motie van afkeuring voor demissionair premier Mark Rutte nog dagen na. Het beeld van het politieke bedrijf was niet fraai.

Onverwacht gebaar

Voor de kleinste coalitiepartner leidde de reflectieperiode op Stille Zaterdag al tot een harde conclusie. De ChristenUnie zal niet meer in een nieuw kabinet zitten samen met Rutte, omdat hij de verpersoonlijking is van de foute bestuurscultuur en een loopje met de waarheid neemt. Dat is een nogal principieel signaal van deze partij, die normaliter het landsbelang voor ogen zegt te houden. Misschien had Gert-Jan Segers beter nog een paar dagen langer moeten reflecteren, omdat de ChristenUnie zich nu bij de herstart van de formatie buitenspel heeft gezet. Maar deelname van de ChristenUnie voor de vorming van een kabinet is niet essentieel.

Dat geldt wel voor D66 en in mindere mate voor het CDA. D66 werd bij de verkiezingen de tweede partij van het land, mede omdat partijleider Sigrid Kaag voor een andere leiderschapsstijl pleitte. Rutte maakte dit weekend dan ook onverwacht een gebaar naar Kaag. Hij verklaarde eveneens een radicaal andere bestuursstijl te wensen, zonder hier overigens verder op in te gaan. Ondertussen namen in allerlei praatprogramma’s VVD-oudgedienden het hartstochtelijk op voor de eenzame, liberale premier.

Ongewis lot

Deze openlijke VVD-lobby kan niet verhullen dat het lot van hun liberale leider ongewis is. Tegelijkertijd blijft de VVD na de verkiezingswinst een bepalende rol spelen om een nieuwe regering te formeren. Een regering met de VVD komt er alleen onder leiding van Rutte, aldus de partij. Dat is een staaltje machtspolitiek, maar feit is wel dat hij recent nog een groot kiezersmandaat kreeg. D66 weet ook dat ze zonder de VVD alleen een meerderheidscoalitie kan vormen met minimaal zeven kleinere partijen. De andere optie is direct opnieuw verkiezingen uitschrijven, zoals Wilders bepleit. Maar daar zit niemand op te wachten.

Wat is nodig na de emotionele achtbaan van afgelopen donderdag? Vertrouwen komt te voet, en gaat te paard, zo wordt gezegd. Herstel hiervan vraagt iets van alle partijen die verantwoordelijkheid voelen. D66-leider Kaag heeft dat ingezien door het weekend al contact met de VVD-leider op te nemen. Het is nu aan Rutte om samen met informateur Tjeenk Willink een slimme route te vinden naar meer vertrouwen. Dat is de eerste voorwaarde om tot een nieuw stabiel kabinet te kunnen komen. Daarna kan het over de inhoud gaan.