Verlos de Provinciale Staten van de Eerste Kamer

Dit is het ritueel. Elke vier jaar houden we verkiezingen voor de Provinciale Staten, elke vier jaar worden die gekaapt door landelijke politici en al te gretige media, en elke vier jaar spreken hoofdschuddende waarnemers daar schande van. Ik geef toe dat rituelen hun betekenis hebben, ook als die niet een-twee-drie te ontwaren valt, maar in dit geval zou ik zeggen: weg ermee.

Laten we om te beginnen erkennen dat de ergernis over het toneelspel terecht is. Er staat in de provincies van alles op het spel, maar zodra de burger daar via zijn stembiljet iets over kan zeggen, worden de schijnwerpers gezet op politici die er niets mee te maken hebben.

Ditmaal werd de campagne afgetrapt door het VVD-koppel Mark Rutte en Edith Schippers, die begonnen over een linkse wolk die alle belastingen zou willen verhogen. Los van de vraag of het klopt, dit is niet waar de provincies over gaan. Vervolgens namen PvdA en GroenLinks de handschoen op, ze wilden samen ‘de grootste worden’ en de VVD ter verantwoording roepen voor alles wat de kabinetten-Rutte hebben aangericht. Ook hier geldt: geen zaak voor de Provinciale Staten. Laat staan dat daar zou worden besloten over hoe een volgend kabinet er uit gaat zien. Toch verklaarde Caroline van der Plas zaterdag dat de BBB niet met de VVD in zee gaat zolang Rutte in die partij de scepter zwaait.

‘Ik heb het niet bedacht’

Natuurlijk, deze strapatsen volgen uit het feit dat de leden van de Provinciale Staten de samenstelling van de Eerste Kamer bepalen. Die getrapte verkiezingen geven de Statenleden een stem die boven hun provincies uitstijgt. “Een redelijk bizar systeem”, noemde Rutte dat ooit. “Ik heb het niet bedacht.” Het weerhoudt hem er niet van het spel naar hartenlust mee te spelen, net zoals zijn concurrenten. Zo vergaten PvdA en GroenLinks voor het gemak te vermelden dat ze samen al de grootste zijn in de Eerste Kamer, het zou de kiezer ertoe kunnen brengen in zijn stoel te blijven zitten.

Ergerniswekkend allemaal, maar onontkoombaar gezien het politieke gewicht van de Eerste Kamer. Het idee van de senaat als een onthechte kring der ijzen – gelieve hier de term ‘chambre de réflexion’ te mompelen – raakt almaar verder achterhaald; het is een politiek orgaan en kan zichzelf daarvan niet verlossen. Zijn instrumentarium mag beperkt zijn, alleen al vanwege de meerderheidskwestie speelt de senaat een grote rol. Heeft het kabinet geen meerderheid in de Eerste Kamer, zoals sinds 2010 het geval is, dan wordt daar in de Tweede Kamer terdege rekening mee gehouden; de regering koopt daar dan al de steun van de oppositie. Het is politieke macht, hoe getrapt ook.

Maar uit democratisch oogpunt is het hopeloos om de kiezer bij provinciale verkiezingen op te zadelen met al deze landelijke ballast. De provincie is in zichzelf belangrijk genoeg – denk aan wonen, natuur, landbouw – om niet ook ook nog als vehikel te moeten dienen voor de samenstelling van de senaat. Trek die verkiezingen dus uit elkaar, laat de provincie stralen en verzin iets anders voor de Eerste Kamer (vervangen door een Constitutioneel Hof, wellicht).

En overigens ben ik van mening dat u vooral ook voor uw waterschap moet stemmen. Liefst een beetje duurzaam.