De tv-serie ‘Het verhaal van Nederland’ schetst een gemankeerd beeld van het verzet tijdens de Tweede Wereldoorlog. Dat is een klap in het gezicht van mensen die hun leven waagden voor de vrijheidsstrijd, meent auteur Paul van Tongeren.
Het verhaal van Nederland is een boeiende tv-serie, informatief en goed verteld door Daan Schuurmans. De serie zal zeker herhaald worden en is geschikt voor het onderwijs. Daarom wil ik enkele kanttekeningen plaatsen bij de laatste aflevering, die over de Tweede Wereldoorlog ging.
Die aflevering is onvolledig en eenzijdig, omdat niet duidelijk wordt omschreven wat het verzet inhield. Bij herhaling of gebruik in het onderwijs zou die een evenwichtiger beeld van het verzet moeten geven.
Ik geef drie voorbeelden. Er verschenen tijdens de oorlog ruim 1300 verschillende illegale bladen in ons land, een aantal dat nergens werd geëvenaard. Die waren behalve informatief ook een mentale steun. De oplage van de illegale grote opiniebladen bedroeg eind 1943 circa een half miljoen exemplaren.
Overvallen
Er zaten in 1944/45 zo’n 350.000 mensen ondergedoken: verzetsstrijders, Joden, mensen die tewerkstelling in Duitsland wilden voorkomen. Voor hen moesten valse persoonsbewijzen en voedselbonnen worden georganiseerd en een onderduikplek gevonden. Knokploegen pleegden overvallen om aan voedselbonnen te komen. De Landelijke Organisatie voor Hulp aan Onderduikers (LO) bestond uit 15.000 vaste medewerkers, waarvan 1.600 de dood vonden.
In de laatste aflevering wordt verteld hoe Nederlandse ambtenaren, met name Jacob Lentz, een ‘perfect’ persoonsbewijs maakten. Maar niet dat bijvoorbeeld alleen al Gerrit Jan van der Veen met de Persoonsbewijzencentrale circa 75.000 valse persoonsbewijzen maakte.
Door deze drie typen van verzet te beschrijven, maak je inzichtelijk wat er voor verzet was, hoeveel mensen daarbij waren betrokken en hoevelen daar hun leven aan te danken hadden. Terwijl duizenden verzetsstrijders hun leven hebben gegeven.
Minimalistisch beeld van het verzet
De laatste aflevering schetst een gefragmenteerd en minimalistisch beeld van het verzet: Nederlanders deden niets tegen deportaties; verzet werd door de Duitsers hardhandig de kop in gedrukt en dan doofde het weer uit; slechts een enkeling durft in actie te komen.
De betekenis van het verzet in zijn vele vormen wordt zo gebagatelliseerd. Dat is een klap in het gezicht van de tienduizenden verzetsstrijders die hun leven waagden voor de vrijheid. Het is van het grootste belang dat in de laatste aflevering, een evenwichtiger beeld van het verzet wordt geschetst.
Paul van Tongeren schreef het boek ‘Jacoba van Tongeren en de onbekende verzetshelden van groep 2000 (1940-1945)’.
Lees ook:
‘Het verhaal van Nederland’ negeert ten onrechte de brons- en ijzertijd
Twee millennia geschiedschrijving weglaten uit tv-serie Het Verhaal van Nederland schept het verkeerde beeld, schrijft Richard Jansen, archeoloog en docent Europese Prehistorie aan de Universiteit Leiden.
