Trouw, zet een huisethicus op de loonlijst

Wiens belang dient de krant met het onthullen van pijnlijke details? Journalistieke waarden als feitelijkheid, moraliteit en volledigheid kunnen strijdig met elkaar zijn, stelt politicologe en beginnend journalist Jasmijn Huisman vast.

Zoals gebruikelijk begin ik de dag met het lezen van Trouw. Maar in één opzicht is vandaag anders: mijn figuurlijke loyaliteitsemmertje ten opzichte van de geschreven pers loopt over. Op de een of andere manier is het uitgebreide interview met de familie van Michael P. (Verdieping, 5 juni) mij ontgaan en lees ik het vandaag pas. Ik lees het stuk van A tot Z en prijs het feit dat er eindelijk ruimte en aandacht is voor ook de verhalen van slachtoffers van de andere kant van de medaille – de familie van de dader. Maar tegelijkertijd bekruipt mij ook een ander gevoel.

Waarom worden bepaalde – extreem pijnlijke – details zo uitvoerig besproken? Hoewel het stuk voor het grootste gedeelte een menselijke kijk biedt in het leven van de familie van een dader, is de moraliteit zoek zodra het stuk overgaat in beschrijvingen van de plaats delict. Wiens belang dient de journalistiek op zo’n moment? Dat van de familie van Michael P? Of dat van justitie? Ik denk dat deze vraagstelling valide is omdat het erop lijkt dat het niemands belang dient. Onnodige details over een plaats delict zijn in niemands voordeel en sterker nog: ze schaden de familie van Anne Faber hoogstwaarschijnlijk in nog grotere mate.

Goed, ik hoor je denken: waarom moet dit punt nog gemaakt worden? Een uitgebreide toelichting door de hoofdredactie volgde en de ombudsman van Trouw concludeerde even­eens dat er meer rekening met de nabestaanden van Anne Faber gehouden had moeten worden.

Wat als waarheidsvinding voor immorele situaties zorgt?

Maar ik wil een ander belangrijk punt aanstippen. Binnen de journalistiek lopen waarden als feitelijkheid, moraliteit en volledigheid constant door elkaar heen. Waar een hoge mate van feitelijkheid begint, eindigt soms de moraliteit en vice versa. Hoe waarborg je altijd feitelijk valide en volledige journalistiek, terwijl er oog is voor moraliteit? Mijn antwoord: niet. We verlangen van een journalist dat hij oog heeft voor alle journalistieke waarden en dat hij tegelijkertijd ‘het volk’ dient.

Nu geloof ik sowieso niet in termen als ‘het volk’, maar denkt een journalist toch geregeld ‘het volk’ te moeten dienen door groots en meeslepend nieuws te brengen. Misschien dat het stuk daardoor met vlagen toch verzandt in onnodige beschrijvingen over het plaats delict.

Het probleem is dat er nog altijd een misvatting binnen de journalistiek bestaat dat het aan al deze waarden tegelijkertijd kan voldoen. Misschien is het tijd om te erkennen dat dit niet altijd kan – zeker niet voor extreem pijnlijke en gevoelige thema’s als bovenstaande.

Hoewel ik een verantwoording vanuit de hoofdredactie en een inhoudelijke reactie door een onafhankelijke ombudsman ontzettend toejuich, zou ik voor dergelijke onderwerpen willen pleiten voor inzage door ethici. Niet een oordeel naderhand door een ombudsman, maar proactiviteit. Nu zou ik absoluut niet willen suggereren dat er keiharde publicatierestricties zouden moeten zijn – we leven immers in een democratie – maar juist dat journalisten erkennen dat zijzelf ook maar mensen zijn en dat de keuzes die zij maken, altijd berusten op eigen aannames, gedachtes en voorkeuren. Waarheidsvinding is misschien wel het grootste goed voor journalisten, maar wat als diezelfde ‘waarheid’ voor immorele situaties zorgt?

In situaties waar een publiek belang in het geding komt met een zwaarwegend persoonlijk belang, zoals in dit geval verdere schadeberokkening bij de familie, lijkt het me gepast om een soort ‘huisethicus’ te installeren en deze vooraf te raadplegen bij kwesties als deze. Niet om de journalistieke vrijheid verder in te perken, maar juist om deze te verrijken door hoor en wederhoor te plegen bij een huisethicus. Hoor en wederhoor. Tja, aan het welbekende rijtje journalistieke waarden is blijkbaar niet te ontkomen.

Lees ook:

Interview met de familie van Michael P. toont de andere kant van een misdrijf

Bij een ernstig misdrijf, een verkrachting, een gruwelijke moord, een uiterst gewelddadige mishandeling, gaan onze gedachten bijna automatisch uit naar het slachtoffer of de nabestaanden.

Een journalist is geen activist. In een democratie althans

Dissident, activist, journalist, fotograaf, oppositieblogger: media hebben moeite om de gekaapte Wit-Rus Roman Protasevitsj te typeren. Ook Trouw is niet consequent.