Troost in de sonnetten die Shakespeare schreef tijdens een pestgolf

Verslagen zitten de acteurs van Shakespeare’s ‘Hamlet’ erbij in de vergaderzaal van de ­Toneelmakerij aan de Lauriergracht. Het is vrijdagmiddag vier uur. Regisseur Paul Knieriem heeft ons op de hoogte gebracht van de laatste ontwikkelingen rond de voorstelling in het licht van het coronavirus. Het is een dag na de bekendmaking van de minister-president dat alle samenkomsten met meer dan 100 man verboden zijn. “Dat betekent dat we tot 31 maart niet kunnen spelen.”

Stilte. “Wat als de voorstelling weer hernomen kan worden, maar ik er toch voor kies om thuis te blijven?”, vraagt een van de acteurs. “Dat is je recht”, zegt Paul. Mijn schouders voelen als lood aan. Een droom die ik koester sinds 1998, toen ik mijn eerste Hamlet zag, smelt langzaam weg. De kans dat mijn Hamlet nog ­opgevoerd zal gaan worden lijkt klein, heel klein.

“Jongens, deze voorstelling is me dierbaar. Ik zal er alles aan doen om ’m toch te spelen. Komende maand, najaar, over anderhalf jaar”, zegt Paul. We knikken. “Ik zit dit wel te vertellen”, vervolgt hij, “maar eigenlijk wil ik in huilen uitbarsten.”

We lachten het coronavirus nog weg. De pest bereikt ons niet.

De week daarvoor lijkt alles nog zo voorspoedig te gaan. De eerste doorloop op donderdagavond is een spektakel van speellust, verbaal vuurwerk en beklemmende momenten. Na afloop lachen we het coronavirus weg. De pest zal ons niet bereiken. Opgewekt loop ik naar huis. Ik zoek waar de sterren staan, want blijkbaar zijn ze me goedgezind.

Nog daas van de bijeenkomst met Paul fiets ik terug naar huis om voor mijn dochter pizza’s te maken. Wanneer ze slaapt, duik ik in het leven van Shakespeare. Hoe ging hij om met de gevolgen van de pest – de dodelijkste ziekte van zijn tijd?

Voor hem en zijn tijdgenoten was deze ziekte geen incident, maar bittere alledaagse werkelijkheid. De grootste vijand van het theater was niet een slechte recensie, maar de pest. Elk theater moest verplicht sluiten, wanneer er meer dan dertig ­doden in een week door de pest waren te betreuren. In 1604 eist de pest alleen al in London 30.000 levens. Van sociaal leven, laat staan theater, kon geen sprake zijn. De pest liet ook persoonlijke littekens achter bij Shakespeare. Zijn enige zoon Hamnet, een van de manieren om Hamlet te schrijven, stierf aan de pest.

Een opmerkelijk feit opgeworpen door Shakespeare-biograaf Greenblatt geeft me op een vreemde manier ook troost. Als zich in 1592 weer een pestgolf aandient, waarmee het theater opnieuw in quarantaine moet en de bard zonder werk en dus inkomen zit, wordt hij benaderd voor een schrijfopdracht. Kan de zzp’er die nu toch maar thuiszit, ingaan op de lucratieve opdracht om prikkelende sonnetten te schrijven, waarin de ijdele en grillige adellijke heer van Southampton wordt aan­gespoord om op zoek te gaan naar de liefde van zijn ­leven?

De sonnetten zijn het mooiste wat de wereldliteratuur te bieden heeft

De verborgen opdracht in de sonnetten is dat het ­leven maar al te kort duurt, trouw dus op tijd en zorg voor nageslacht. Shakespeare schrijft er 154. De sonnetten zijn het mooiste wat de wereldliteratuur te bieden heeft en bieden soelaas terwijl ik binnen moet zitten, in afwachting van betere tijden.

Ik herlees ze met frisse en open blik nu ik weet dat onder die prachtige odes aan de liefde en schoonheid een reële angst voor naderend onheil verborgen zit. De pest bepaalde leven en dood, de kunstenaar antwoordde met een bezield gedicht.

Abdelkader Benali (1975) is schrijver. In 1996 debuteerde hij met ‘Bruiloft aan zee’, in 2003 won hij de Libris Literatuur Prijs voor zijn roman ‘De langverwachte’. Om de week schrijft hij voor Trouw een column. Lees ze hier terug.