Tijd voor een kuur tegen onderwijsobesitas
D66 tracht zich al jaren te profileren als de onderwijspartij. Dat was vóórdat zij bekend kwam te staan als de partij die hard op weg is uw lichaam tot staatseigendom te doen verklaren. Daarnaast beweert D66 dus voor (goed) onderwijs te zijn.
Onderscheidend is dat niet bepaald. Geen enkele Nederlandse partij is bij mijn weten tegen (goed) onderwijs. En ook ziet elke politieke partij een vrij verstrekkende rol voor de staat weggelegd in de (mede)financiering van het onderwijs. Zelfs van de Ouderenpartij 50Plus, die haar oogkleppen erg smal op de eigen specifieke potentiële clientèle gericht houdt, is mij niet bekend dat zij daar anders over denkt. In die zin is elke politieke partij dus een 'onderwijspartij'.
Stapelen
Waar het op aankomt is: waartoe dient het onderwijs, en hoe richt je het in? Daarin zijn de verschillen tussen partijen te vinden. D66 en GroenLinks lijken elkaar komende verkiezingen te willen beconcurreren op het zoveel mogelijk doen doorstromen van leerlingen, die onbelemmerd opleidingen zouden moeten kunnen 'stapelen'. Kennelijk is hun beider doel dat zoveel mogelijk leerlingen uiteindelijk naar de 'hoogst' mogelijke vorm van onderwijs gaan, al bewijzen zij tevens lippendienst aan het belang van vmbo en mbo.
Zijn leerlingen en maatschappij daarmee gediend? Volgens mij is een relatief 'lage' of een 'middelbare' opleiding niet minder van belang dan een 'hogere'. De kans is aanmerkelijk groter dat ik zit te springen om een goede loodgieter dan dat ik ooit verlegen zal zitten om een vrijetijdswetenschapper. Voor de meeste mensen zal dit niet anders zijn. Ook voor een leerling zelf die graag met concrete zaken bezig is, zal het geen genoegen zijn alleen maar meer theorie tot zich te nemen.
undefined
Onder het mom van een einde maken aan 'kansenongelijkheid' pleiten D66 en GroenLinks nu voor 'brede brugklassen' van twee (GroenLinks) of zelfs drie (D66) jaar; de middenschool dus. Ik heb geen enkele nostalgie naar de CPN, maar Marcus Bakker heeft ooit ten minste één verstandige opmerking richting de PvdA gemaakt: 'Nou kunnen arbeiderskinderen eindelijk naar het gymnasium, wil de PvdA het gymnasium afschaffen.' Een middenschool biedt voor niemand onderwijs op maat. Het is dus de slechtst denkbare vorm van onderwijs.
Laatbloeiers
Natuurlijk zijn er laatbloeiers. En ja, die moeten kansen krijgen. Maar omdat sommige leerlingen relatief laat bloeien, hoeven degenen wier talenten eerder duidelijk zijn en die ook al vroeg weten wat zij ongeveer willen, niet jaren 'in de wacht' worden gezet. Dat helpt de laatbloeiers niet en het is ronduit schadelijk voor de overige leerlingen. 'Vroegbloeiers' hebben zich vaak al enkele jaren op de basisschool zitten vervelen.
In plaats van een einde te maken aan zogenaamde 'vroege selectie' zoals D66 en GroenLinks nu bepleiten, kun je beter zorgen dat iedere leerling zo gauw mogelijk het onderwijs krijgt dat bij hem of haar past. Kamerleden hebben bijvoorbeeld de CITO-toets aan het einde van de basisschool tot mosterd na de maaltijd gemaakt; het advies van de leerkracht telt het zwaarst.
Sociaal milieu
Dat is een slechte maatregel. Juist talentvolle leerlingen uit relatief 'laag' opgeleide families zijn gebaat bij de objectieve meting van hun kennen en kunnen die een toets biedt. De leerkracht kan denken (en blijkt dat te vaak ook te doen): 'Pietje komt uit een 'zwak' sociaal-economisch milieu, die moet maar niet te hoog mikken.' Een (CITO-)toets meet daarentegen ieders capaciteiten ongeacht zijn of haar afkomst en omstandigheden.
undefined
Nu komt het inderdaad voor dat iemands talenten pas ná de 12-jarige leeftijd blijken. Wie wat later aantoonbaar geschikt is voor bijvoorbeeld het HBO of de universiteit, moet zeker de kans krijgen het bij hem of haar passende onderwijs alsnog te genieten. Maar lang niet elke MBO-student is automatisch geschikt voor het HBO, noch elke HBO-student voor de universiteit. Het 'doorstroomrecht' dat GroenLinks voorstaat suggereert dat dit wel het geval zou zijn.
Selectie aan de poort
Geschiktheid is voorts niet enkel een kwestie van niveau, maar evenzeer van attitude. HBO'ers leren vaak regels en procedures nauwgezet te volgen, wat voor hun latere beroep nuttig kan zijn. Goede academici horen juist buiten de lijntjes te denken. Leerlingen in het beroepsonderwijs leren een vak; in de academische wereld dient het direct zichtbare nut niet te overwegen. Of een kandidaat voor een bepaald onderwijstype geschikt is, zal dus moeten worden gemeten. Maar D66 en GroenLinks willen selectie aan de poort ontmoedigen. Wie onderwijs op individuen wil toesnijden, en dus echte kansen wil bieden, moet selectie niet afschaffen maar aanmoedigen.
Het is funest steeds meer leerlingen en studenten naar de zogeheten 'hoge' onderwijsvormen te jagen. Dit heeft de kwaliteit van dat onderwijs al ernstig ondermijnd. Meer is niet altijd beter, maar al te vaak ondermijnt de kwantiteit de kwaliteit. Het hoger onderwijs is inmiddels allang toe aan een kuur.
