Te veel Nederlanders zijn natuuranalfabeet

Als het om biodiversiteit gaat, is Nederland in Europa een van de slechter scorende kinderen van de klas. Zo zijn we in ons land bijna 70 procent van de inheemse populatie verloren tussen 1900 en 2010, terwijl dit in heel Europa minder dan 50 procent is. En dat terwijl we voor ons welzijn, onze economie en een gezonde toekomst afhankelijk zijn van biodiversiteit.

Helaas kunnen we de biodiversiteitscrisis in Nederland nooit succesvol te lijf gaan zolang we het natuuranalfabetisme onder de Nederlandse bevolking niet aanpakken. Mensen redden namelijk doorgaans datgene waar ze van houden, niet per se datgene wat ze nodig hebben.

Een derde van de Nederlanders is slechts een enkele keer in een natuurgebied te vinden, of zelfs helemaal nooit. Maar zelfs als ze er zijn, is hun natuurbeleving slecht. Dat is geen wonder, als je die natuur niet kan lezen. Welke analfabeet zou beweren dat boeken onmisbaar voor hem zijn?

Hoe leer je die natuur te lezen? Wat letters zijn in een boek, zijn planten- en dierensoorten in de natuur. Als we die niet kennen, kunnen we niet lezen.

Helaas kunnen steeds minder Nederlanders inheemse soorten herkennen en benoemen. Neem de kleine vos. Deze vlinder is een van de drie meest voorkomende vlinder­soorten in Nederland. Toch zullen veel mensen de kleine vos niet herkennen, laat staan dat ze deze juist kunnen benoemen. Net als een analfabeet, die de letters wel ziet maar ze niet kan lezen.

Soortenherkenning leidt niet per definitie tot een betekenisvolle lezing van de natuur. Zo zorgt het leren van het alfabet er niet voor dat je alle teksten begrijpt, maar vormt het wel de eerste stap. Door te oefenen kun je steeds complexere woorden, zinnen en verhalen begrijpen. Vergelijkbaar hiermee is je soortengeletterdheid voor je begrip van de samenhang van de natuur.

Zo maakte ik recent een boswandeling met een vriendin. Ik kon haar vertellen dat er rondom de eik die ik zag meer dan 1000 soorten leven, van vleermuizen tot kevers tot korstmossen. Ik vertelde haar dat eiken elektrische waarschuwingssignalen naar elkaar sturen als ze worden aangevallen door insecten. Met afschrikwekkende stofjes weren ze de insectenaanvallen af en beschermen zo het leefgebied van die 1000 soorten. Door de eik te herkennen en de slimme samenhang met het leven eromheen te zien, was het bos meer dan een mooi decor voor onze wandeling. Het kreeg een betekenis die uitstijgt boven het instrumentele of het esthetische.

Obstakel

Je kunt je afvragen waarom natuur­analfabetisme van Nederlanders een obstakel zou vormen voor biodiversiteitsherstel. Is het niet genoeg als beleidsmakers, biologen en ecologen de koppen bij elkaar steken, zoals begin deze maand in Montreal op de biodiversiteitstop COP 15?

Nee, want er is draagvlak nodig om biodiversiteitsherstel tot prioriteit te maken. De Rijksoverheid heeft al in 2014 de ambitie uitgesproken het maatschappelijk draagvlak voor het verbeteren van de biodiversiteit te stimuleren. Onze afhankelijkheid van de verdwijnende natuur lijkt namelijk niet genoeg om ons allemaal in actiemodus te krijgen. Ruim 80 procent van de Nederlanders heeft het idee dat biodiversiteit verdwijnt en 60 procent erkent dat biodiversiteit essentieel is voor economie, gezondheid en welzijn. Met ons probleembesef lijkt dus niets mis.

Misschien is het wel logisch dat dit besef niet tot actie leidt. Als je nagaat wat je het meest geneigd bent te beschermen, is dat iemand van wie je houdt in nood. Willen we mensen écht betrekken bij de plannen die op de COP 15 zijn gemaakt, dan moeten we eerst het natuur­analfabetisme te lijf. Ik zeg niet dat dan meteen liefde volgt, maar betekenis aan de natuur kunnen geven is in ieder geval een stap weg van de nu heersende apathie richting onze uitstervende biodiversiteit.

Lees ook:

Op de biotop is Nederland voor mooie doelen, maar die omzetten in regels valt tegen

Opnieuw wil Nederland van Brussel een uitzondering als het gaat om Europese natuurregels. Maar op weg naar een groene economie kan duidelijkheid juist helpen.

‘Een halve eeuw buiten leven werd: even naar het parkje en weer terug’

Welk verhaal geeft uw leven zin? In deze reeks vertellen Trouw-lezers hun zingevingsverhalen. Vandaag Paul Hesp (1943): ‘Het geluk van de intensieve natuurbeleving moet ook binnen zes mijl te vinden zijn.’