Stop met migratiedeals die chantabel maken, desnoods moeten de grenzen maar dicht

Na de dramatische crisis van 2015 is het aantal vluchtelingen dat via de Balkanroute Europa binnenkomt vrijwel opgedroogd. Toch vraag ik mij af of dat aan de Turkije-deal ligt. De kern van deze overeenkomst is dat elke illegale migrant die Griekenland bereikt, naar Turkije wordt teruggezonden. In ruil daarvoor sturen de Turkse autoriteiten één Syrische vluchteling naar Griekenland. Die vluchtelingen worden dan daarvandaan over Europa verdeeld. In ruil ontvangt Turkije zes miljard euro, worden de visarestricties voor Turken versoepeld en komt er meer zicht op de Turkse toetreding tot de Unie.

Helaas bleek Griekenland, ondanks massieve financiële steun, niet in staat de asielprocedures snel te laten verlopen. Daardoor is een eiland als Lesbos in een vluchtelingenkamp veranderd. De omstandigheden zijn barbaars en staan haaks op die mooie Europese waarden van humaniteit en compassie. Om de zaak verder te compliceren willen de oostelijke lidstaten van de Unie geen of nauwelijks vluchtelingen opnemen en doet de rest dat, aangejaagd door populisme en xenofobie, mondjesmaat.

Vluchtelingen uit Syrië doen daarom vaak niet eens meer de moeite om asiel in Europa aan te vragen. En als ze al illegaal Griekenland binnenkomen, lopen ze vervolgens vast op de grenshekken die Oost-Europese landen hebben geplaatst.

Cynische vorm van chantage

President Erdogan weet dit. Daarom was zijn besluit om de grenzen te openen een cynische vorm van chantage. Vluchtelingen werd kennelijk wijsgemaakt dat ook de Griekse grens geopend zou worden, terwijl Erdogan wist dat dit niet het geval was. Zo werden de vluchtelingen een pressiemiddel om de Unie en de Navo te dwingen Turkije bij de opvang van vluchtelingen en de strijd in Syrië te steunen. Pure chantage dus.

Dit bleek ook al in november 2015 toen Erdogan tijdens de G20-top van Antalya dreigde de grenzen open te zetten als de Unie niet met drie miljard euro extra over de brug zou komen. Het werkte. Deze chantage zien we nu weer.

Ik heb daarom altijd moeite gehad met die deal. Want wie zich van een ander land afhankelijk maakt, wordt per definitie kwetsbaar. Deze harde les uit de internationale betrekkingen werd door de bedenkers van de deal willens en wetens genegeerd.

Als er geen draagvlak is, moeten de grenzen maar dicht

Wat dan wel? Als er geen publiek en politiek draagvlak voor massale vluchtelingenstromen is, dan moeten de grenzen maar dicht. Wel moeten we ruimhartig de portemonnee trekken om de Turken te helpen met de opvang van de ruim vier miljoen vluchtelingen; het grootste aantal van de hele wereld. Er moeten zo nodig, desnoods met militaire macht, veilige gebieden worden ingericht waar vluchtelingen worden opgevangen. Dat idee circuleerde al voor Syrië, maar werd doorkruist door de Russische interventie. Landen die dat willen kunnen vluchtelingen opnemen zonder dat die zicht krijgen op een permanente verblijfsstatus. Tegelijkertijd moet er toelatingsbeleid komen voor arbeidsmigranten. Want dat we die gezien de vergrijzing nodig gaan hebben, staat als een paal boven water.

Inmiddels schijnt ook Erdogan de deal te willen redden. Doen! Maar trek tevens de conclusie dat het afgelopen moet zijn met deals die chantabel maken en sla een compleet nieuwe weg in om het hele immigratievraagstuk op te lossen.

Rob de Wijk is hoogleraar internationale relaties en veiligheid aan de Universiteit Leiden en oprichter van het Den Haag Centrum voor Strategische Studies (HCSS). Hij schrijft wekelijks over internationale verhoudingen. Lees zijn columns hier terug.