Shell en Exxon hebben het recht verspeeld nog iets in Groningen te claimen

Het waren glasheldere en harde woorden waarmee de parlementaire enquêtecommissie de jarenlange gaswinning in Groningen vrijdag veroordeelde. Het duurde zestig jaar, en er waren zeshonderd aardbevingen voor nodig, voordat de ernst van de schade voor Groningen en zijn inwoners tot het Haagse bestuur doordrong. Nederland heeft daarmee een ‘ereschuld’ in te lossen, vindt de commissie. Al zal het nog een hele opgave zijn om dat voor elkaar te krijgen.

Met het tweeduizend pagina’s tellende rapport heeft de enquêtecommissie goed werk verricht, ook al waren de meeste feiten wel bekend. De commissie heeft de juiste toon aangeslagen door vierkant en onvoorwaardelijk achter de Groningers te gaan staan. Eindelijk, na zoveel jaren. Dat betekent veel.

De ereschuld aflossen aan Groningen kan nog decennia gaan duren. Want voorlopig loopt de snelle, ruimhartige en adequate hulp voor herstel van de woningen nog steeds vast in bureaucratie. En er is nog veel meer nodig. Zoals psychische en sociale hulp voor getraumatiseerde Groningers, en een serieuze economische impuls voor de regio. Dit moet allemaal nog starten.

Het harde oordeel van de commissie gaat over zestig jaar Haagse gaspolitiek. Maar premier Mark Rutte wordt niet gespaard. De minister-president heeft in 2019 excuses aangeboden, maar daarna zijn positie niet aangewend om de Groningers sneller en beter te helpen. Hier heeft Rutte wel wat uit te leggen.

Het rapport constateert ook dat innige verstrengeling van de olieconcerns Shell en Exxon met het ministerie van economische zaken desastreus heeft uitgepakt. Deze samenwerking had als enige doel zoveel mogelijk geld te verdienen aan gaswinning. Het belang van Groningers was ondergeschikt. Volgens de commissie is de Tweede Kamer bovendien jarenlang onjuist en onvolledig geïnformeerd over het argument waarom de gaswinning niet omlaag kon. De leveringszekerheid van gas zou in gevaar komen, maar dat argument blijkt niet waar te zijn. De verslaving aan de hoge gasinkomsten was de reden dat de gaswinning zo lang door moest gaan.

Ook de traaglopende hersteloperatie in de eerste jaren wijt de commissie aan de invloed van de oliemaatschappijen. Zij probeerden de schadevergoeding aan huizen stelselmatig laag te houden. De Nederlandse Staat heeft de hersteloperatie nu overgenomen, en de oliebedrijven financieel ruimschoots vergoed.

Het is onbegrijpelijk dat Shell en Exxon toch met rechtszaken tegen de staat dreigen omdat ze compensatie willen voor het laatste restje Gronings gas dat nog in de bodem zit. Als het enquêterapport ‘Groningers boven gas’ iets duidelijk heeft gemaakt, is dat deze oliebedrijven alle recht hebben verspeeld om nog iets uit Groningen te claimen.