De huidige samenstelling van de Veiligheidsraad is volkomen onlogisch en contraproductief. Een meer democratische besluitvorming kan de vrede in de wereld enorm bevorderen, meent jurist Ludo Grégoire.
Een overgrote meerderheid van de VN-lidstaten (141 van de 193) steunde begin maart in de Algemene Vergadering de resolutie die Rusland veroordeelt en oproept zijn troepen terug te trekken uit Oekraïne. Onverholen steun voor Moskou komt slechts van even suspecte landen als Syrië, Noord-Korea, Wit-Rusland en Eritrea. Voorspelbaar effect van de resolutie: nul.
Vooral de besluitvorming in de Veiligheidsraad heeft ‘last’ van zijn ontstaansgeschiedenis. Met de oprichting van de VN in oktober 1945 en met de vaststelling van de besluitvormingsregels in het handvest werd immers de machtspolitieke situatie van direct na de Tweede Wereldoorlog bevroren. Elk lid van de Veiligheidsraad heeft vetorecht. En dat maakt die raad ondemocratisch en in feite – zo leert de geschiedenis – machteloos om zijn kerntaak te vervullen: de veiligheid van de mensheid te borgen door het internationale recht toe te passen.
Dat recht beoogt ‘Oorlog van allen tegen allen’ te voorkomen, zoals Thomas Hobbes het in 1651 noemde in zijn nog steeds lezenswaardige boek Leviathan. Het recht moet regeren en niet militaire en/of economische macht.
Lichtgewichten
De huidige samenstelling van de Veiligheidsraad is volkomen onlogisch en contraproductief. Het oorspronkelijke criterium voor lidmaatschap – het zijn van een ‘imperiale’ macht, later: kernmacht – is niet mee-geëvolueerd met de ontwikkelingen. Een nieuwe kernmacht en economische reus-in-wording als India is niet vertegenwoordigd. Wel zetelhoudende kernmachten, zoals Frankrijk en het Verenigd Koninkrijk, zijn in vergelijking met bijvoorbeeld Japan economische lichtgewichten. Ook niet-kernmacht Duitsland is economisch gewichtiger.
De EU heeft geen zetel in de raad terwijl ze de tweede economie ter wereld is én winnaar van de Nobelprijs voor de Vrede van 2012 vanwege het vredesdividend dat de oprichting en het functioneren bewerkstelligden.
De positie van Rusland wordt steeds merkwaardiger. Als ‘erfgenaam’ van de Sovjetunie en daarmee kernmacht, bezet de niet-meer imperiale Russische Federatie een zetel. Economisch gezien is het land een ‘dwerg’; het bnp is vergelijkbaar met dat van de Benelux of Spanje. Over de ‘palmares’ van Rusland als ‘vredesduif’ zullen we maar zwijgen.
De urgentie van een nieuw of vernieuwd orgaan dat mondiaal de veiligheid van de mensheid borgt, behoeft nauwelijks betoog. Er zijn nieuwe dreigingen: destabiliserende massamigratie als gevolg van klimaatverandering met voedsel- en watertekorten met feitelijke onleefbaarheid van delen van de aarde tot gevolg.
Dreiging van nucleair conflict
Bovendien hangt de ‘oude’ dreiging van een nucleair conflict nog steeds als een zwaard van Damocles boven de mensheid. Een oorlog begint conventioneel, maar de verliezer zal zeer geneigd zijn een kernwapen in te zetten. Met het onvermijdelijke risico van de effectuering van de MAD-doctrine (Mutual Assured Destruction), dus einde van de mensheid.
De mondiale democratie en de vrede kunnen enorm bevorderd worden door vernieuwde besluitvormingsregels in de VN. Besluitvorming met enkelvoudige meerderheid is voor een zeer divers multinationale organisatie als de VN meestal geen goed idee. Verschillende gekwalificeerde meerderheden voor verschillende type besluiten is dat wel. Bijvoorbeeld twee derde meerderheid voor besluiten in de Algemene Vergadering en driekwart meerderheid voor besluiten van de vernieuwde Veiligheidsraad. Dat alles ter nadere uitwerking.
De huidige vetorechthouders die hun macht zouden zien verminderen, zullen hun veto inzetten om zulke veranderingen te voorkomen. Alleen de Algemene Vergadering zou misschien verandering kunnen entameren. Of een ‘opstand’ van de Verenigde Staten samen met de Europese Unie: “Nu een nieuwe structuur maken”. De hoogste tijd.
Ludo Grégoire is jurist staats- en bestuursrecht
Lees ook:
Russisch veto in VN-veiligheidsraad bedreigt noodhulp aan Syrië. ‘Er staat veel op het spel’
Alleen via grensovergang Bab al-Hawa kan noodhulp vanuit Turkije de opstandige Syrische provincie Idlib bereiken. Maar de levenslijn voor miljoenen Syriërs dreigt het slachtoffer worden van een Russisch veto in de VN-veiligheidsraad.
Topvrouw denktank ICG: ‘Het Westen moet erkennen dat sommige relaties beschadigd zijn’
De Brits-Nigeriaanse Comfort Ero staat sinds kort aan het hoofd van denktank ICG, die tot doel heeft om oorlogen te voorkomen. ‘Het is mijn werk om jouw kant van het verhaal te begrijpen.’
