Schotland dreigt het nieuwe strijdtoneel te worden na de pijnlijke brexit

Opstomende marineschepen, havenblokkades, dreigen met het staken van de stroomvoorziening: bij de visserijruzie rond Jersey lijkt het wel alsof Europa tientallen jaren is teruggeworpen in de tijd. Tot echt geweld zal het niet snel komen, maar het is lang geleden dat er binnen West-Europa zo openlijk spierballen werden geëtaleerd bij een verschil van mening. Het is triest dat dit nu kennelijk nodig is.

Kroondomein Jersey

Oorzaak is uiteraard de brexit, het besluit van de Britten om uit de Europese Unie te stappen. Dat besluit, genomen met krappe meerderheid, schrapt veel bestaande regelingen en maakt nieuwe afspraken noodzakelijk. Zoals over visserij en over de wateren waar Britse en niet-Britse-vissers mogen komen. Bij Jersey, vlak voor de kust van Normandië, kregen de Franse vissers nu plotseling te maken met kortere vistijd, beperkingen in soorten, en nieuwe technische eisen aan hun tuigage en schepen. Jersey is trouwens formeel geen deel van het Verenigd Koninkrijk – noch eerder van de EU – maar wordt als kroondomein wel door Londen beschermd en vertegenwoordigd in het buitenlands beleid.

Visserij is economisch niet van levensbelang voor zowel Frankrijk als Groot-Brittannië, dus de spanningen blijven vermoedelijk beheersbaar. Maar de visserijkwestie gaat zeker terugkomen, omdat nationale trots en symboliek ook opspelen. Het is echter vooral een uiting van een veel bredere set aan problemen die de ontvlechting veroorzaakt. Zoals rond de handelsstromen richting Noord-Ierland (niet-EU) en Ierland (wel EU), een kwestie die wel degelijk tot geweld kan leiden.

Nieuw Schots referendum

Ook Schotland kan voor onrust gaan zorgen. De verkiezingen hebben de Scottish National Party en de Groenen samen een meerderheid in het Schotse parlement gegeven. Dat zijn partijen die een nieuw referendum over onafhankelijkheid willen organiseren als vervolg op het referendum van 2014. Toen stemde 55 procent van de Schotse kiezers nog voor deel blijven uitmaken van het Verenigd Koninkrijk. Maar dat was vóór het besluit van de Britten in 2016 om uit de EU te stappen; de Schotten waren daar in meerderheid tegen.

De SNP wil het met een juridisch traject netjes regelen en geen illegaal referendum organiseren, zoals in Catalonië gebeurde. Londen is echter faliekant tegen een nieuw referendum. De belangen zijn voor Londen ook groot. Niet alleen vanwege het beeld van een in stukken brekend Verenigd Koninkrijk, maar ook vanwege bijvoorbeeld olie- en gasvoorraden onder de Schotse wateren, de visserijrechten, en vanwege nieuwe handelsproblemen die kunnen ontstaan. Bij Jersey kunnen de Britten nog doen alsof ze een stoere wereldmacht zijn, maar door de brexit komt de focus eerder te liggen op krimp en op economische worsteling.