‘Schitterend boek’: het interview lijkt eerder een recensie

Kun je een schrijver nog kritisch interviewen als je al meteen roept dat haar boek ‘indrukwekkend’ is? En is de lezer geholpen met dat oordeel?

De kwestie

‘Actrice Maaike Neuville schreef een zeldzaam knappe debuutroman over een vrouw die ‘nee’ leerde zeggen’, is de kop op de Trouw-website van 1 maart. De krant houdt het korter: ‘De vrouw die ‘nee’ leerde zeggen’.

In dit stuk wordt de Belgische ac­trice geïnterviewd over haar debuut­roman, waarin een actrice terugblikt op ongelijkwaardige relaties, zoals met haar toneeldocent.

Het is niet mijn verhaal, benadrukt de schrijfster, ook al maakte ze zelf MeToo-achtige situaties mee. Daarnaast ontdekte ze hoe vaak ze personages moest spelen die bedacht waren door mannen. De interviewer spreekt in de introductietekst over een ‘indrukwekkende roman’, in de tweede alinea over een ‘schitterend boek’ en later over een ‘een zeldzaam knappe debuutroman, meesterlijk geschreven: subtiel, poëtisch, levensecht’.

De standpunten

Een lezer mailt dat dit artikel hem in verwarring achterlaat: is het nou een recensie of een schrijversinterview? Hij kan beide genres waarderen, maar vraagt zich af wat hij moet met een interview afgenomen door een journalist die als een fan overkomt. En op welke waarde moet hij de recensie schatten?

Normaal houdt de redacteur literatuur die dit artikel maakte, die genres inderdaad uit elkaar. “Bij een interview beperk ik me doorgaans tot een objectieve weergave van de inhoud, de sfeer of de stijl. Je wilt natuurlijk wel lezers een indruk geven van het boek.”

Het boek van Neuville is een debuut dat er voor hem uitsprong. “Ik had net drie boeken gelezen die tegenvielen, deze vond ik echt veel beter geschreven dan ik had verwacht.” Daarom besloot hij bij uitzondering zijn enthousiasme te laten doorklinken in het interview. “Het lijkt mij goed wanneer lezers dat weten. Zeker omdat er geen aparte recensie van dit boek in Trouw gaat komen.”

Zijn lof voor de stijl van het boek diende ook de opbouw van het interview, zegt de redacteur. “Dat was een voorzetje van een beschrijving van haar ouderlijk gezin, waar haar taal­gevoel ontstond.” Hij denkt niet dat zijn enthousiasme een ander, te positief interview opleverde. “Dit is geen politiek interview waarin je iemand wil confronteren, het gaat erom de ­belevingswereld van de schrijver te schetsen.” Over de uitwerking van het interview moest hij flink onderhandelen met de schrijfster, die alle MeToo-schetsen uit het boek als fictie wil houden en zo min mogelijk naar de werkelijkheid wil verwijzen.

De chef van de redactie cultuur en media vindt dat een term als ‘schitterend boek’ best bij uitzondering in een interview mag staan. “Zeker als het een debuut is, waarbij dat extra verrassend is.” De boekenredacteur van Tijdgeest denkt dat recensie en interview de laatste jaren meer naar elkaar toegegroeid zijn. “Dat komt deels doordat er te weinig ruimte is voor een interview en nog een aparte recensie.”

Dat gebeurt volgens de redacteur alleen nog bij zeer bekende schrijvers, waarbij de recensent een andere persoon is dan de interviewer. “Het is belangrijk om een boek goed neer te zetten. Een enthousiast interview over inhoud en stijl werkt enthousiasmerend voor de lezer. Een roman kan ook tegenvallen. Om praktische reden is de interviewafspraak vaak al gemaakt voordat we het boek kunnen lezen. Toch kan dat eveneens een interessant gesprek opleveren over wat de schrijver beoogt, maar dan schuilt het oordeel meer in de vraagstelling.”

Het oordeel

Dit is een interview waarin inderdaad de belevingswereld van de schrijfster duidelijk naar voren komt, met haar terugblik op een wereld vol mannelijke dominantie: naast de dreiging van MeToo ook nog het moeten spelen van personages die uitsluitend door mannen zijn bedacht. Dat de interviewer gaandeweg het lezen ontdekte hoe ­uitzonderlijk goed hij dit boek vond, is voor de lezer relevant, en inderdaad ­ingepast in de opbouw van het interview.

Wel is de verwarring van de lezer begrijpelijk nu in de presentatie recensietermen de nadruk kregen. Boven de internetversie staat een recensiekop. De tekst geeft daar onbedoeld aanleiding voor. Termen als ‘schitterend’ en ‘meesterlijk geschreven en subtiel’ zijn vrij algemeen en vertellen de lezer niet wat er nu echt zo goed is: een voorbeeld had niet misstaan. Door te laten zien wat er zo schitterend is zonder dit woord te gebruiken, had het oordeel meer ten dienste gestaan van dit interview, en de lezer niet afgeleid.