Rustig regeert Rutte door, demissionair of niet

Mark Rutte geeft al maanden geen persconferentie meer na afloop van de vrijdagse ministerraad. Zijn derde kabinet is sinds het aftreden in januari demissionair, de vaste ontmoeting met journalisten in perscentrum Nieuwspoort is uit de agenda geschrapt. Niet meer nodig, is de gedachte.

Die vlieger gaat op als het kabinet slechts kortstondig op de winkel zou passen, zoals een demissionaire ministersploeg behoort te doen. Daar is bij Rutte III geen sprake van. In de praktijk lijkt het alsof er geen val en geen verkiezingen zijn geweest, onder toeziend oog van een niet meer dan morrende Tweede Kamer.

Collega Hans Goslinga schreef al in mei, twee maanden na de verkiezingen, dat in feite het kabinet-Rutte IIIa aan de macht is, gezien de grote kwesties (coronacrisis, toeslagenschandaal) die vragen om ingrijpende besluiten. Goslinga had een vooruitziende blik, zoals wel vaker. Van een nederige, demissionaire houding is weinig te merken.

Eerder deze maand beëdigde de koning drie nieuwe bewindslieden, waardoor de kabinetsploeg nu groter is dan bij de start in 2017. Het is veelzeggend. Rutte feliciteerde de verse krachten en ‘vergat’ de demissionaire status erbij te vermelden. Ook dat geeft te denken.

Dankzij de krant

NRC Handelsblad onthulde deze week dat staatssecretaris Ankie Broekers-Knol het beleid voor asielkinderen heeft aangescherpt, zonder daar de Tweede Kamer over in te lichten. Het wordt hierdoor moeilijker voor deze minderjarigen om in het kader van gezinshereniging hun ouders en eventuele broers en zussen naar Nederland te halen. De krant meldt ook dat juristen van de IND grote twijfels hadden bij dit besluit van Broekers-Knol. Kinderrechten worden even aan de kant geschoven door de VVD-politica.

De belofte dat er een nieuwe bestuurscultuur komt en het parlement beter zal worden geïnformeerd heeft deze staatssecretaris kennelijk nog niet bereikt. De beleidswijziging dateert van november vorig jaar, nog voor de val van het kabinet. Maar de Kamer hoort er nu pas van, dankzij de krant, met een staatssecretaris die inmiddels demissionair door het leven gaat. Onder grote politieke druk heeft Broekers-Knol de maatregel inmiddels weer teruggedraaid.

Een debat over de impasse

Het grote probleem is dat de formatie zich eindeloos voortsleept en de Kamer nog altijd geen volwaardig kabinet ter verantwoording kan roepen. Dat hebben de Kamerleden aan zichzelf te wijten. Ze laten zoveel geduld zien rond deze inmiddels gênante formatie dat er de afgelopen vijf maanden geen enkele formele, inhoudelijke onderhandeling over een regeerakkoord is geweest.

De Tweede Kamer mag dan op papier de regie over de kabinetsformatie voeren, in de praktijk is daar weinig van te merken. Eind juni debatteerde de Kamer over een verslag van informateur Mariëtte Hamer, daarna werd het stil. In de tweede week van augustus informeerde Kamervoorzitter Vera Bergkamp bij Hamer naar de stand van zaken, na vier weken formatievakantie. De situatie is nog altijd mistig. Een (logisch) verzoek van Geert Wilders om te debatteren over de impasse, wimpelde een Kamermeerderheid af. De voorzet voor een regeerakkoord waar VVD en D66 de afgelopen anderhalve maand aan hebben gewerkt, is nog steeds niet openbaar.

Ondertussen regeert Rutte rustig demissionair verder, zonder haast en zonder persconferenties in Nieuwspoort.

Bart Zuidervaart is chef van de redactie politiek. Hij schrijft wekelijks een column.