Rechts en links gooien asielwetten te grabbel

We lijken vast te zitten in een situatie waarin meerdere over­heden domweg niet meer bereid zijn om hun wettelijke verplichtingen jegens asielzoekers na te komen. De rechter moet eraan te pas komen om de overheid te dwingen de wet na te leven. De nareisbeperking, waarbij pas sprake kan zijn van gezinshereniging nadat er een verblijfsvergunning en een woning is, lijkt na rechterlijk ingrijpen van de baan te zijn. Dat het kabinet ooit akkoord is gegaan met deze dubieuze regeling ­illustreert hoe rechtsstaten overal onder internationale normen uit proberen te komen.

Dat geldt overigens niet alleen voor rechtse partijen, zoals de VVD, die vluchtelingen en asielzoekers ­zoveel mogelijk proberen tegen te houden. Ook gematigde en linkse partijen willen meestal geen open grenzen en een beperking op immigratie, al zijn ze daarin moreel verscheurd. Dat Nederland vol is en ­immigratie beperkt zou moeten worden is niet alleen een sentiment dat leeft onder rechts-populisten.

Daarvan getuigde afgelopen week ook de regering-Biden. Ook dit kabinet stelde nieuwe regels vast. Je asielaanvraag kan voortaan alleen bij de grens in behandeling genomen worden als je van tevoren via een app een afspraak hebt gemaakt. Word je vervolgd en ben je in groot gevaar? Gebruik de app en wacht een afspraak af. Geen telefoon? Pech.

De politieke redenen om hiertoe te besluiten zijn heel zichtbaar. De regering werd in het defensief gedrongen door het recordaantal migranten dat de VS probeerde binnen te komen. In het fiscale jaar 2022 werden deze ‘illegale’ migranten ­bijna 2,8 miljoen keer aangehouden, een stijging van één miljoen in een jaar tijd. Dit gaat over het totale aantal aanhoudingen, niet over het aantal unieke personen dat werd opgepakt. Sommigen zijn herhaaldelijk de grens overgestoken en opgepakt.

Strengere sancties aan de grens

Een groot deel van deze aanzwellende stroom vluchtelingen komt uit de (linkse) dictaturen die nog ­actief zijn in het westelijke halfrond – Cuba, Nicaragua, en Venezuela – en uit Haïti, dat geen functionerende overheid meer heeft. Doorgaans krijgen deze vluchtelingen meer kans dan anderen op een verblijfsvergunning: de regering-Biden heeft afge­lopen week besloten om 30.000 vluchtelingen uit deze landen per maand door te laten, mits ze vooraf financiële steun hebben geregeld in de VS en ze niet langer dan twee jaar blijven. Anders wordt hun asielverzoek afgewezen. Het nieuwe beleid belooft ook strengere sancties aan de grens voor overtreders.

Dit is een kleine tegemoet­koming, maar niet iedereen die in nood is zal aan de voorwaarden kunnen voldoen. Voor de overige asielzoekers is de situatie veel minder rooskleurig. Die vallen voor het grootste deel nog onder de maatregelen van de regering-Trump, waar de Democratische regering nog steeds gebruikt van maakt – niet ­geheel met tegenzin, denk ik.

Het zogenaamd ‘Title 42’-beleid van Trump bepaalde in 2020 dat asielzoekers die zich in de VS meldden hun procedure mochten afwachten in Mexico. Het werd aan het ­begin van de coronatijd ingevoerd onder het mom van een gezondheidsmaatregel. Als president nam Biden zich voor om Title 42 in de ban te doen. De aanpak werd wel verzacht: kinderen en vluchtelingen uit Venezuela mogen in de VS hun procedure afwachten. Maar voor de anderen bleef het beleid bestaan. Ook voor de regering-Biden bleek deze maatregel in de praktijk veruit de gemakkelijkste manier om mensen het land uit te zetten.

Pas de laatste maanden verzocht de regering-Biden om Title 42 te ­beëindigen, maar het conservatieve Hooggerechtshof houdt de maatregelen voorlopig nog in stand. En daar zijn sommige Democraten niet rouwig om. Hoe moet je anders voorkomen dat het hek van de dam gaat? Het verschil tussen de angsten van de Democraten en de Republikeinen is minder groot dan de Republikeinen ons willen doen geloven.

Maar politici die zo besluiten ­nemen, hebben een bekrompen blik. Niet alleen omdat ze oude asielwetten en normen te grabbel gooien en mensen in grote nood in de kou ­laten staan, maar ook omdat het zo reactief is. We laten ons erdoor overrompelen en sluiten dan de poorten, maar waar is de visie op het aanvragen van asiel door vluchtelingen?

Met het sluiten van de poorten en massale uitzettingen redt ­niemand het.