Protesteren is een grondrecht en wantrouwen past daar niet bij

Twee demonstraties van twee groeperingen die qua gedachtegoed mijlenver uit elkaar liggen: de burgemeester van Den Haag, Jan van Zanen, deelde zijn zorgen voorafgaand aan het protestweekend met de gemeenteraad. De angst dat Extinction Rebellion en Farmers Defence Force (FDF) elkaar in de haren zouden vliegen, was er niet. De twee protestlocaties die de gemeente aanwees, lagen ver uit elkaar.

Het was de onvoorspelbaarheid van Extinction Rebellion waar de gemeente mee in de maag zat. De aangewezen locatie – in de buurt van Den Haag Centraal – werd vooraf afgekeurd door de klimaatactivisten. De impact zou minimaal zijn.

Groeiende polarisatie

Dat ze de snelweg A12 opnieuw bezetten, verraste niet. En dat de politie daarop reageerde met het arresteren van de demonstranten en het inzetten van een waterkanon, liet zich raden. De burgemeester verklaarde eerder al dat een snelwegblokkade tot ‘wanorde en ernstige verkeershinder’ zou leiden. De politie verzocht de demonstranten meerdere keren de blokkade te beëindigen. Toen dat niet gebeurde, kwamen er arrestaties aan te pas. Met andere woorden: op de uitvoering valt niet verschrikkelijk veel aan te merken.

Maar op het voortraject wel. Krijgen demonstranten in Nederland wel genoeg ruimte? Het argument dat de ‘openbare orde’ in gevaar is, wordt wel erg vaak gebruikt. Het is moeilijk te beoordelen of Extinction Rebellion terecht de toegang tot de A12 werd geweigerd, maar in algemene zin hoeft een blokkeeractie – mits goed voorbereid – niet tot grote problemen te leiden.

Vrij demonstreren zolang het vreedzaam is

Het is vervelend, maar dit soort acties moeten we af en toe tolereren, concludeerde mensenrechtenorganisatie Amnesty eerder al in een rapport. Juist vanwege de groeiende polarisatie is het belangrijk dat verschillende groeperingen de ruimte krijgen om het eigen gedachtegoed te ventileren. Dat kan er ook aan bijdragen dat de demonstranten van tevoren vaker in gesprek gaan met de gemeenten en dat demonstraties daadwerkelijk worden aangemeld.

Maar op die demonstratieruimte wordt in Nederland beknibbeld. Het ‘veiligheidsdenken’ speelt een prominente rol. Dat blijkt ook uit een onderzoek dat deze krant vrijdag publiceerde. De politie vordert voortdurend gegevens van demonstranten. Zelfs de gegevens van familie en kinderen worden opgevraagd. Dat is volgens de politie noodzakelijk bij het uitvoeren van haar taak.

Maar het is de vraag of dat in alle gevallen zo is. Zolang protesten vreedzaam zijn, moeten mensen vrij kunnen demonstreren. Protesteren is een grondrecht en wantrouwen past daar niet bij. Bestuurders moeten dat in deze gepolariseerde samenleving goed in het achterhoofd houden.