Profileren via de Eerste Kamer is zo simpel niet

Als een vis in het water, zo oogt VVD-lijsttrekker Edith Schippers bij haar terugkeer in de Haagse politieke arena. Alsof ze nooit weggeweest is, debatteert ze met andere lijsttrekkers van de Eerste Kamer. Losjes, ontspannen en politiek nog net zo behendig. Bij het eerste verkiezingsdebat op televisie, zondag bij WNL, trok ze glimlachend telkens precies op het juiste moment het woord naar zich toe, de concurrentie voorbijsprintend vlak voor de finish van elke discussie. Schippers heeft de verbale wendbaarheid van VVD-premier Rutte.

Er is weinig waaruit blijkt dat ze ‘heel erg heeft getwijfeld’ of ze lijsttrekker zou worden voor de Eerste Kamer. Als die twijfel er al was, is die in elk geval overboord gegooid. Dat krijg je als de Eerste Kamer politiek steeds belangrijker wordt.

‘Lijsttrekkers’ voor de Eerste Kamer waren lang beklagenswaardige figuren. Een echte lijst trekken ze niet, want niemand kan rechtstreeks op de senatoren stemmen, enkel indirect. Ze waren voorheen weinig in het nieuws, maar dat verandert. De zichtbaarheid is groot nu de Eerste Kamer vaker in beeld is, doordat het kabinet er zelden nog op een meerderheid steunt.

De VVD heeft van het lijsttrekkerschap zelfs een gezichtsbepalende functie gemaakt. Schippers gaat zich vanuit de senaat als mogelijke opvolger voor Rutte warmlopen. Het grote voordeel voor haarzelf – en voor Rutte – is dat er nog geen verplichtingen aan vastzitten. Pas als er Twééde Kamerverkiezingen naderen, moet er een besluit vallen. Zij kan altijd nog zeggen dat het bedrijfsleven toch harder blijft trekken, hij kan altijd nog zeggen dat hij een vijfde termijn zoekt.

Schippers maakt zich klein om Rutte niet te overschaduwen

Zo’n experiment kan voor hetzelfde geld ook grandioos ontsporen. Het profileren van een partij in de ­senaat is zo eenvoudig niet. Het zit vol politieke risico’s. Wat als Schippers bijvoorbeeld via de senaat zoveel vanzelfsprekend leiderschap uitstraalt dat het afbreuk gaat doen aan Ruttes positie als VVD-leider? Uit voorzorg maakt ze zich soms al klein, bleek zondag bij hetzelfde tv-debat. Opvallend vaak strooide ze met lovende zinnetjes dat “Mark Rutte het regelt”. Het risico dat ze hem overschaduwt, moet nu al gedempt worden.

Bij andere partijen hebben de lijsttrekkers weer andere zorgen. GroenLinks en de PvdA beloven de kiezers dat er veel aan het kabinetsbeleid bij te buigen valt, als zij samen de grootste worden in de senaat. Maar dat zijn ze nu ook al. Lijsttrekkers Paul Rosenmöller en Mei Li Vos moeten opletten hun beloftes verbaal niet te zwaar aan te zetten – anders verwachten hun kiezers nog wonderen.

Ook bij JA21 kan het profileren via de senaat nog problemen opleveren. Lijsttrekker Annabel Nanninga geeft haar politieke visitekaartje af door overal waar ze verschijnt, luid te roepen om een asielstop. Tijdens het tv-debat klonken op veel thema’s de verschillen met de PVV minimaal. Er werd over en weer veel waarderend naar elkaar geknikt.

Nanninga wil er de komende jaren in de Eerste Kamer zo te horen met gestrekt been ingaan tegen het kabinet. Dat verrast, want JA21-leider Eerdmans heeft het altijd over de wens om een ‘constructieve partij’ te zijn. Zo zou de senaat dus ook nog een intern strijdperk kunnen worden, waar een nieuwe partij moet beslissen over de eigen koers.