Opinie
Probeer het basisinkomen uit op Drenthe
Een experiment met basisinkomen in Nederland zal laten zien dat het een effectieve vorm van armoedebestrijding is, verwachten Jaap Geerlof en Anke van Beckhoven. Zij stellen voor om dat in Drenthe uit te proberen.
Alle krachten in de samenleving wijzen in twee richtingen: globalisering en lokalisering. De globalisering gaat razendsnel en leidt tot vervreemding in wijken en buurten. Als tegenkracht organiseren burgers steeds vaker zélf wonen, werken en zorgen met de buurt als ankerpunt. Gemeenten spelen in op deze trend met samenlevingsagenda's, burgerjury's, buurtbudgetten en maatschappelijke akkoorden om de betrokkenheid, kennis en ervaringen van hun bewoners zo goed mogelijk te benutten.
Inkomensonzekerheid
Dé manier om bewoners in staat te stellen om actief deel te nemen aan de totstandkoming van samen-redzame wijken is hun structureel zodanige financiële zelfstandigheid te garanderen, zodat zij de tijd hebben en zich vrij voelen om mede-eigenaar te kunnen worden van hun buurten en wijken.
Maar het landelijke overheidsbeleid beweegt juist de andere kant uit. In plaats van te kiezen voor de globalisering van een leefbaar inkomen voor iedereen, hebben opeenvolgende neoliberale kabinetten toegestaan dat inkomensonzekerheid de sociale norm is geworden.
In deze lijn past het cadeau dat het kabinet-Rutte III door de afschaffing van de dividendbelasting wil gaan uitdelen aan de buitenlandse aandeelhouders van Shell en Unilever van maar liefst 1,5 miljard euro per jaar. De toelichting van de premier op het besluit is doorspekt van VOC-retoriek: het is goed voor de BV Nederland en het gaat banen opleveren.
Experiment
Kan het ook anders? Wij stellen voor om een grootschalig experiment te starten voor de bevolking van bijvoorbeeld de provincie Drenthe. We kiezen Drenthe omdat we voorkeur hebben voor een substantiële regio in plaats van een gemeente. Deze provincie heeft een kleine half miljoen inwoners, verdeeld over 69.000 eenpersoonshuishoudens en 145.000 meerpersoonshuishoudens.
In ons voorstel krijgt iedere Drentenaar in de arbeidzame leeftijd vijf jaar lang een basisinkomen op het niveau van de bijstandsnorm: 1400 euro voor een meerpersoonshuishouden en 1000 euro als alleenstaande. Een grove doorrekening laat zien dat de kosten uitkomen op ruim 3 miljard euro. Doorrekeningen uit 2015 voor België door de Vlaamse econoom Paul de Grauwe en voor Canada in 2018 door Rob Rainer laten zien dat een deel ervan, tussen de 40 en 70 procent, per saldo weer wordt bespaard omdat veel sociale uitkeringen en zorg- en welzijnsvoorzieningen en bijbehorende apparaatskosten niet langer nodig zijn en een daling in de zorgconsumptie is te verwachten.
Het eerste experiment met basisinkomen is uitgevoerd in Manitoba City, Canada tussen 1974 en 1979. Wereldwijd zijn vele experimenten gevolgd en theoretische doorrekeningen van de invoeringseffecten gemaakt. De resultaten daarvan worden gepubliceerd in het peer-reviewed tijdschrift Basic Income Studies en op de website van het Basic Income Earth Network.
Algemene conclusies zijn dat een basisinkomen de meest effectieve manier is om armoede uit te roeien en gelijke kansen te bevorderen, de verzorgingsstaat op te schonen en burgers de architect van hun eigen - arbeidzame - leven te maken. De door neoliberalen gevreesde daling van de arbeidsparticipatie doet zich nauwelijks voor. Opmerkelijk is de winst in gezondheid, zoals bijvoorbeeld blijkt uit een daling van het aantal ziekenhuisopnames in een aantal experimenten.
Gidsland
De invoering van een basisinkomen op deze schaal maakt Nederland weer gidsland van sociale vernieuwing in plaats van ambassadeur van het neoliberalisme.
De hoofdvraag is: wie betaalt het experiment? Wat ons betreft: de buitenlandse aandeelhouders van Shell en Unilever door niet met de afschaffing van de dividendbelasting akkoord te gaan en het geld in Nederland te houden ten behoeve van de gewone burgers.
Jaap Geerlof is voormalig CEO en promovendus Transformative Studies aan het California Institute of Integral Studies te San Francisco. Anke van Beckhoven is onderzoeker en consultant innovatie en organisatieontwikkeling in het sociaal domein.
Lees ook: Finland zet het experiment met een basisinkomen stop - nog voor bekend is of het werkt
Nog voor bekend is of het werkt, staakt Finland zijn experiment met een basisinkomen. Helsinki ziet meer heil in andere systemen om het werklozen makkelijker te maken op zoek te gaan naar werk.
