Politici, vertel het eerlijke verhaal over wie profiteert van de EU

Dikwijls wordt Europa door de relatief rijke EU-lidstaten opgedeeld in welwillende ‘nettobetalers’ en hun arme oosterburen, die afhankelijk zijn van Europese subsidies. EU-subsidies zijn echter geen liefdadigheid. Ze zijn onderdeel van een cohesiebeleid dat profijtelijk is voor zowel oost als west. West-Europese politici zouden hun kiezers dat eerlijke verhaal moeten vertellen. Juist nu een aantal rijke landen de broekriem wil aanhalen in de onderhandelingen over de Europese begroting. Waaronder Nederland.

Het grotere economische plaatje vertelt namelijk een ander verhaal . In tegenstelling tot wat algemeen verondersteld wordt, stroomt het meeste geld van oost naar west, en niet andersom. Investeringen vanuit het Westen in Midden- en Oost-Europa leveren meer op dan subsidies die via de EU-begroting die kant opgaan. Tussen 2010 en 2016 hebben Hongarije, Polen, Tsjechië en Slowakije uit de EU-fondsen een bedrag ter waarde van 2 tot 4 procent van hun bnp ontvangen. In diezelfde periode vloeide tussen de 4 en 8 procent van het bnp weer weg uit deze landen.

Aan de basis van deze geldstroom van oost naar west ligt een deal tussen de EU en de nieuwkomers die wilden toetreden. Hun regeringen stemden in met het wegnemen van handelsbarrières. Daardoor kregen internationaal opererende bedrijven uit het Westen toegang tot een grote schare consumenten die stond te popelen om een nieuwe kapitalistische levensstijl aan te nemen. Daartegenover stond dat West-Europese regeringen EU-geld toezegden om de oude Sovjetinfrastructuur een dringende update te geven.

De winst voor landen in Midden- en Oost-Europa is dat ze hun achterstand op de rest weg kunnen werken, maar de West-Europese landen zijn in meer dan één opzicht de grote winnaars. Dankzij deze deal verdienen West-Europese ­bedrijven grof geld met door de EU gefinancierde openbare aanbestedingen. De eerste hogesnelheidslijn door de Baltische landen wordt ontworpen door Spaanse, Duitse en Franse firma’s en het eerste grote bouwcontract voor dit project ging naar een Belgische aannemer. In mijn eigen thuisland Roemenië zie ik supermarkten die deel uitmaken van Franse ketens als Carrefour of Auchan. Mijn telecomaanbieder is Frans. Het water uit mijn kraan wordt geleverd door een Frans bedrijf. Ik betaal mijn gasrekeningen aan een Franse multinational via een Franse bank.

Door de bijdrage aan de EU-begroting ter discussie te stellen, morrelen West-Europese regeringen aan hun zijde van de afspraak. Een buitengewoon ongelukkige gang van zaken. Juist nu heeft het oosten steun nodig. Niet alleen de kapitaalstroom van oost naar west is groot, ook de braindrain. Dit is misschien wel de hoogste prijs. Een prijs die niet wordt weergegeven in de Excelsheets van de begrotingsonderhandelaren. Roemenië verloor tussen 2009 en 2015 de helft van zijn artsen. Tussen de 60 en 90 procent van de vijfde- en zesdejaarsstudenten geneeskunde in Polen en Bulgarije is van plan in het buitenland te gaan werken. Geen enkel EU-fonds kan dat gat vullen.

Bij de onderhandelingen over de Europese meerjarenbegroting zouden de Europese leiders er goed aan doen om te kijken naar het totaalplaatje. Het debat mag niet worden beperkt tot een strijd tussen ‘nettobetalers’ en ‘netto-ontvangers’. De gedachte dat er verliezers en winnaars zijn bij de EU-begroting is economisch gezien een misvatting en politiek gezien gevaarlijk. De brexit laat zien waar het schip strandt, wanneer mainstreampolitici hun ‘geld terug willen’. De volgende stap is take back control. Ten koste van een EU die een uitstekende deal is waar wij allemaal van profiteren, zolang ieder zijn steentje bijdraagt en zijn deel betaalt.

Lees ook:

Nog een droeve blik, en dan moet Europa zich herpakken

Somber keek de EU toe terwijl het Verenigd Koninkrijk zich losmaakte uit de unie. Nu dat vertrek een feit is, durft Brussel voorzichtig een beetje vooruit te kijken.

Het rituele gevecht over de Europese begroting is feller dan ooit

De spanningen over de meerjarenbegroting van de EU nemen gestaag toe. Nederland zit in de 1,00-procentclub: geen cent te veel.

Roemenië is een loyaal lid van de EU, nog wel althans

Met de brexit en verkiezingen in zicht wordt 2019 een cruciaal jaar voor de EU. Deel 5 van een serie: politicoloog George Jiglau over Roemenië als baken in het Oosten, maar met een kanttekening.