Polen: helden en slachtoffers ineen

In zijn essay 'Onschuldige Polen passen niet in EU' promoveert Ekke Overbeek het schuldgevoel van West-Europa en het gebrek daaraan in Oost-Europa tot fundamenteel verschil tussen beide partijen.

Het wijzen op dit schuldgevoel is echter een terloopse truc in de propaganda van Jaroslaw Kaczynski, leider van regeringspartij PiS.

Vele jaren na de oorlog leven in Polen nog steeds haat en wantrouwen tegen Duitsers. Dit sentiment gebruikt Kaczynski om zich af te zetten tegen de nu door Duitsland gedomineerde EU. De verantwoordelijkheid voor de oorlog en het koloniaal verleden van West-Europa gebruikt de Poolse regering om schuldigen aan te wijzen en zelf opname van asielzoekers te weigeren. Er wordt zelfs gesproken over een door Duitsland te betalen vergoeding voor de oorlogsschade. Het spreken van schuldgevoel aan westerse zijde lijkt geforceerd. Overbeek projecteert de recente Nederlandse schuldgevoelens over Zwarte Piet en J. P. Coen op de rest van Europa. Behalve in Duitsland is er echter geen schuldgevoel te bekennen.

Het fundamentele verschil tussen Polen en West-Europa heeft een heel andere geschiedenis.

Verzwakt

Na eeuwen een machtig land in Oost-Europa te zijn geweest, werd Polen door ruzies en verraad van de magnaten zo verzwakt dat het land aan het einde van de 18de eeuw werd bezet en verdeeld onder de aangrenzende machten Pruisen, Oostenrijk en Rusland. De onvermoeibare strijd voor de vrijheid, het patriottisme en de nationale trots zitten als het ware vast in de Poolse genen.

Pas in het interbellum, na anderhalve eeuw onderdrukking, brak een korte periode van soevereiniteit aan. Die periode, onder de (lichte) dictatuur van maarschalk Pilsudski, ervoeren Polen als het lang gedroomde vrijheidsideaal. Na de oorlog, nadat duizenden Poolse soldaten hun leven hadden gegeven voor de bevrijding van West-Europa, stonden de geallieerden Polen af aan Stalin (conferentie in Jalta, 1945). Terug naar de Sovjet-Russische onderdrukking.

Niet het gebrek aan schuldgevoel, maar de geschiedenis heeft het Poolse karakter vormgegeven: een bizarre mengeling van heldendom en slachtofferschap. Dit past inderdaad niet in de EU, hoewel verreweg de meeste Polen zich Europeaan voelen - en velen schamen zich diep voor de politiek van de huidige regering.

Lees ook: Nieuw patriottisme slaat aan in Polen

De Poolse regering scoort met het aanwakkeren van slachtofferschap. Er komt nu een ‘Polocaust’-museum.