Pim Lammers, Lale Gül en Marieke Lucas Rijneveld, waarom de één meer sympathie krijgt dan de ander

Toen ik het dinsdag op deze plek voor Pim Lammers opnam wist ik nog niet dat de zaak zo’n enorme vlucht zou nemen. Hartverwarmend is het zeker om te zien hoe deze algehele mobilisatie zo snel haar contouren kreeg.

Een schrijver die zwaar wordt bedreigd en zijn onschuldige opdracht (het schrijven van een gedicht voor de Kinderboekenweek) omwille van zijn veiligheid aan de CPNB teruggeeft (hij wordt door ‘wellness-rechts’ van pedofiliepropaganda beschuldigd), moet vanzelfsprekend in bescherming worden genomen.

Overal brengen boekhandels het werk van Lammers prominent op hun tafels en zijn boeken worden herdrukt. Zaterdag verschijnt in Trouw en andere landelijke dagbladen een paginagrote advertentie om de schrijver te steunen. Schrijvers, dichters, illustratoren, vertalers en organisaties uit het boekenvak, zeg maar heel literair Nederland, betuigen hun solidariteit met de bedreigde auteur.

En de vloed aan analyses, columns en hoofdredactionele commentaren houdt niet op. Er verschenen ook ellenlange reconstructies van de rechtse hetze tegen Lammers in NRC (1700 woorden), de Volkskrant (1900) en Trouw (2000).

De discrepantie viel plotseling op

Heel veel dus en zoals gezegd hartverwarmend. Maar de discrepantie met andere affaires viel me plotseling op en ik vroeg me af hoe dat kwam. Ik dacht allereerst aan Lale Gül, die omwille van haar boek Ik ga leven zwaar werd bedreigd en een tijdje moest onderduiken.

Ik kan me niet herinneren dat zij door een dergelijk elan van solidariteit als bij Lammers werd verblijd. Wel kreeg ze de warme steun van de Amsterdamse burgemeester Halsema. Maar nog meer moest ik aan de affaire Marieke Lucas Rijneveld denken.

Twee jaar geleden kreeg deze gelauwerde auteur de opdracht het gedicht The Hill We Climb van de zwarte dichteres Amanda Gorman te vertalen. Hoewel Rijneveld niet werd bedreigd, werd hij wel net als Lammers door een hetze getroffen. In het bijzonder door zwarte prominenten die vonden dat alleen een zwarte vertaler het werk van de zwarte dichteres naar het Nederlands mocht omzetten.

Zwarte journaliste en activiste Janice Deul kreeg een volle opiniepagina in de Volkskrant om haar woede (kleur bij kleur) te etaleren: ‘Een onbegrijpelijke keuze, in mijn optiek en die van vele anderen die via de sociale media uiting gaven aan hun pijn, frustratie, woede en teleurstelling.’

Een nulsomspel van de huidskleur

Geschrokken besloot Rijneveld de opdracht terug te geven en hij ging zich nog verontschuldigen (!) ook. Voor deze auteur geen steun in de vorm van een paginagrote advertentie. In Trouw nam columnist Ouariachi het voor hem op: ‘Door Rijneveld als vertaler weg te pesten, is het een nulsomspel van de huidskleur geworden.’

Maar Joke de Wolf schreef: ‘Het was dus racistisch om de Nederlandse vertaling níet door een zwarte spokenwordkunstenaar te laten maken.’ En het Trouw-commentaar vond ‘een gemiste kans van uitgeverij Meulenhoff’ om de vertaling niet in handen te leggen van een zwarte dichter.

Plotseling denk ik te weten waarom het ene geval meer solidariteit genereert dan het andere. De hetze tegen Lammers wordt door een conglomeraat van orthodoxe katholieken, rechts conservatieven en een rechts-opportunistisch Kamerlid aangevoerd. Een betere vijand kun je je niet indenken. Bij Lale Gül ging het om Nederlandse Turken of orthodoxe moslims terwijl Rijneveld kreeg te maken met zwarte activisten. Lastig.

Drie keer per week werpt columnist Sylvain Ephimenco zijn blik op de actualiteit. Lees zijn columns hier terug.