Laat niet alle oorlogsberichten binnenkomen, waarschuwt pedagoog Philippe Noens. Zeker niet bij kinderen.
Vroeger hoorde je ouders weleens mopperen dat hun zoon of dochter te weinig de actualiteit volgde. Geen interesse in het avondjournaal of in saaie nieuwsbulletins op de radio. Een generatie later ligt de bekommernis, door de informatieve aardverschuiving die het internet heeft veroorzaakt, helemaal anders. De vraag is niet langer of de jeugd wel ‘nieuws’-gierig is, of ze wel kijken naar informatieve programma’s op televisie, dat dekselse ‘venster op de wereld’. De vraag is eerder of er nu niet te veel vensters zijn. Wordt er niet te veel naar een scherm gekeken? En wat is het effect van die beelden op onze kinderen?
Informatiestress is een reëel probleem. Een te grote stroom aan negativiteit kan kortsluiting, van angst tot apathie, veroorzaken. Dat risico van information overload ligt voor jong én oud op de loer. Aan de basis hiervan ligt onze biologische reflex om gevaren in te schatten. Als jager-verzamelaar moesten we alert zijn voor sabeltandtijgers en mammoeten. Als moderne mens gaan we gericht op zoek naar informatie over storm Franklin om die bedreiging in te schatten. Stijgende energieprijzen, antivax-bewegingen, de Russische aanval op Slangeneiland, de nieuwe Trumpsite Truth Social – de donkere krochten van het wereldwijde web trekken aan. Maar zo’n veelal negatieve informatieve tsunami kan ons, en al zeker jongeren, verward, verdrietig, tot agressief en angstig achterlaten.
Met de nadruk op ‘kan’. Net zoals een afbeelding van de profeet Mohammed ‘kan’ provoceren, het naaktschilderij l’Origine du monde als schokkend ‘kan’ worden ervaren, of de befaamde tanden-op-stoeprandscéne uit American History X zich nog dagenlang op ons netvlies ‘kan’ afspelen.
Omkadering is alles
Maar die provocatie schuilt niet in het beeld zelf, ook niet als de maker ervan bewust wilde shockeren of bruuskeren. Veel, zo niet alles, hangt af van wanneer we dergelijke ‘info’ binnenkrijgen en hoe we zo’n beeld ervaren, begrijpen, interpreteren. Anders gesteld, omkadering is alles. L’Origine du monde komt beter tot zijn recht in Musée d’Orsay in Parijs dan in een groezelig bordeel.
Net zoals oorlogsbeelden, hoe hartverscheurend en schokkend ook, op zich niet schadelijk zijn voor kinderen als ze maar goed ‘omkaderd’ worden. Denk aan een ouder die vraagt of zoon of dochter zin heeft om samen te kijken naar het jeugdjournaal of een leerkracht die weldoordacht de oorlog in Oekraïne op maat van zijn leerlingen ter sprake brengt in de klas. Dat advies is natuurlijk niet nieuw. Toch dreigen we ons, in de slipstream van deze oorlog, nog meer te verliezen in onze schermen. Door te klikken tot we een ons wegen.
We swipen ons verder de onzekerheid in
Dat onafgebroken swipen door negatieve nieuwsberichten en misantrope tweets en Tik-Toks heeft zelfs een naam: doomscrollen. Doomscrollen gaat verder dan puur geïnformeerd blijven. Het is de compulsieve neiging om door die eindeloze stroom aan grafieken, meningen en breakingnewsupdates te waden in de hoop de situatie beter te begrijpen. We swipen ons verder de onzekerheid in, terwijl we juist naar meer controle en betekenis hunkeren.
Een patroon dat je alleen kan doorbreken door je los te rukken van het scherm. Door het instellen van een timer, bijvoorbeeld, of door de nieuwsconsumptie te beperken tot één (social) mediaplatform en tot een paar momenten per dag.
De regel van drie
Ikzelf opteer daarnaast voor ‘de regel van drie’: voor elk scherm in huis beschikken we het best over drie gesprekspartners (buren, vrienden, gezins- en familieleden) om wat we gezien en gelezen hebben te kaderen.
En voor elk moment online kan de offline detox maar beter minimum drie keer zo lang duren. Dat geldt misschien nog wel meer voor onze kinderen. Niet de oorlogsbeelden op zich, maar de wijze waarop de volwassenen rondom hen met het ‘nieuws’ van invasief geweld, militaire agressie, burgerwanhoop, familiaal verdriet en lijden omgaan: daaruit leren onze kinderen uiteindelijk nog het meest.
Lees ook:
De oorlogsdreiging in huis is gesust
Na het avondeten met mijn dochters zet columnist Babah Tarawally de televisie aan. De ‘dickpic’ van Marc Overmars is half februari nog groter nieuws dan de oorlogsdreiging in Oekraïne.
Lees de (nu al historische) toespraak van Zelenski terug: ‘Willen de Russen oorlog? Dat hangt af van u, Russen’
De Oekraïense president Volodimir Zelenski richtte zich woensdag tot het Russische volk. Zijn toespraak, in het Russisch, kan wellicht nu al als historisch beschouwd worden. Op de opiniepagina stond de – vrijwel – integrale tekst.
