OpinieGezondheidszorg
Orgaandonatie bij euthanasie? Laat de huisarts erbuiten
Laat patiënten geen onbedoelde druk ervaren om organen te moeten afstaan bij euthanasie, betogen Annemarieke van der Woude, remonstrants predikant en docent aan de master Geestelijke Verzorging van de Radboud Universiteit in Nijmegen, en Wim Graafland, gepensioneerd huisarts en onderzoeker aan de Protestantse Theologische Universiteit naar opvattingen binnen de PKN over euthanasie.
Voor de medische procedure waarbij iemand thuis sterft door euthanasie, maar toch zijn of haar organen kan afstaan, is de term ‘Verlengde euthanasie’ bedacht. De euthanasie start thuis, nadat iemand afscheid heeft kunnen nemen van zijn geliefden.
Het lichaam wordt daarna naar het ziekenhuis vervoerd, waar de euthanasie wordt voltooid en de organen beschikbaar komen voor donatie. De huisarts en de anesthesioloog werken nauw samen om deze procedure, die ontwikkeld is door huisarts Han Mulder en anesthesioloog Hans Sonneveld (Trouw, 4 november 2022), zorgvuldig te laten verlopen.
Dát orgaandonatie na euthanasie thuis mogelijk is, is bij veel mensen niet bekend. Er is nu discussie ontstaan over de vraag of de huisarts, die ook het euthanasieverzoek in behandeling neemt, deze keuze moet voorleggen aan zijn patiënt. Mulder en Sonneveld vinden van niet, maar Govert den Hartogh, emeritus hoogleraar ethiek, vindt van wel (Opinie, 7 maart).
Voorschot op discussie
Wij onderschrijven de terughoudendheid die Mulder en Sonneveld bepleiten en voeren daar twee argumenten voor aan, in reactie op het artikel van Den Hartogh. Den Hartogh stelt: “Een van de meest voorkomende redenen waarom mensen hun leven willen beëindigen, is dat zij zich nutteloos voelen, een last voor anderen en niet in staat zijn om daar enige zinvolle bijdrage tegenover te stellen.”
Kort gezegd doelt hij hier op ‘voltooid leven’-mensen. Het is nog altijd onderwerp van debat of er voor deze groep aparte wetgeving moet komen. In 2022 heeft de Raad van State vooralsnog negatief geadviseerd over het wetsvoorstel Wet toetsing levenseindebegeleiding van ouderen op verzoek, van Pia Dijkstra (D66).
Door nu orgaandonatie te presenteren als een manier waarop mensen die klaar met leven zijn aan hun dood nog enige zin kunnen geven, zoals Den Hartogh doet, neem je een voorschot op de discussie over hoe wij als maatschappij willen omgaan met mensen die lijden aan betekenisloosheid.
Zorgvuldigheid waarborgen
Een tweede argument heeft te maken met de rol van de arts. Iemands leven beëindigen op zijn of haar verzoek is een handeling die valt buiten het ‘normale’ medisch domein. Een juridische procedure, vastgelegd in het Wetboek van Strafrecht, biedt de arts strafuitsluitingsgrond.
Als de arts nu ook verantwoordelijk wordt voor het bespreken van de mogelijkheid van orgaandonatie, raken het buitengewone en het gewone medisch handelen met elkaar vermengd. Maar het is juist belangrijk dat, om de zorgvuldigheid van de uitvoering van levensbeëindiging op verzoek te waarborgen, euthanasie tot het uitzonderlijke blijft behoren en met een zekere schroom omgeven blijft.
De patiënt is afhankelijk van de beoordeling van de arts of er daadwerkelijk sprake is van ondraaglijk en uitzichtloos lijden, en het verzoek tot euthanasie dus voldoende juridische basis heeft. Als nu diezelfde arts de mogelijkheid van orgaandonatie aan de orde stelt, kan de patiënt druk ervaren om in te stemmen met de vraag van de arts. Daarmee wordt de keuzevrijheid niet vergroot, zoals Den Hartogh stelt, maar juist beperkt.
Taak voor patiëntenvereniging
De procedure van ‘verlengde euthanasie’ komt tegemoet aan de wens van patiënten die in de kring van hun naasten afscheid willen nemen van het leven en daarna hun organen willen doneren.
Nu is gebleken dat deze route nog weinig bekend is, ligt hier een taak voor patiëntenverenigingen en voor bijvoorbeeld de Nederlandse Transplantatie Vereniging om hun leden te informeren. Maar niet voor de arts.
Lees ook:
Orgaandonatie na euthanasie? Biedt mensen in elk geval de kans
Mensen met een euthanasiewens wijzen op de mogelijkheid van orgaandonatie kan zin geven bij hun keuze, schrijft Govert den Hartogh, emeritus hoogleraar ethiek aan de Universiteit van Amsterdam.
Orgaandonatie na euthanasie vanuit huis is vaak niet mogelijk, een huisarts en een intensivist bedachten een oplossing
Bij mensen die in hun eigen huis overlijden na euthanasie, is orgaandonatie vaak niet mogelijk. Een huisarts en een intensivist van het Isala Ziekenhuis in Zwolle hebben dar iets op bedacht.
