De gebrekkige taalvaardigheid van leerlingen los je niet op door een voldoende voor Nederlands af te dwingen, maar door te zorgen voor onderwijs dat die vaardigheid ook echt stimuleert. Dat begint allemaal met verbetering van het examen, betoogt docent Nederlands Hilly Drok.
De nieuwste plannen van de Inspectie van het Onderwijs: leerlingen krijgen geen diploma meer als zij een onvoldoende staan voor Nederlands (Trouw, 12 mei). Krachtige taal en op het eerste oog lijkt het misschien het onderwijs en leerlingen te dienen: het vak Nederlands doet ertoe! En we willen leerlingen verrijken met goede taalvaardigheid, zodat zij zich kunnen redden in onze taalgecentreerde samenleving!
Op deze manier, zo lijkt de redenering, moeten leerlingen hun best doen voor het vak Nederlands, want de rest van hun leven zullen zij nog veel profijt hebben van argumentatievaardigheden en het gestructureerd vormgeven van teksten, en zullen ze hun kritische denkvermogen aanspreken tijdens het lezen van teksten.
Toetsen sturen het onderwijs
Maar laat dat nou precies niet zijn wat er bij het schoolvak Nederlands in het examen wordt getoetst. En aangezien toetsen het onderwijs sturen, worden ook deze vaardigheden onderbelicht tijdens de lessen Nederlands die toewerken naar het examen.
Het examen Nederlands vraagt leerlingen door onzinnige hoepeltjes te springen door signaalwoorden aan te moeten wijzen (zonder begrip van de achterliggende redeneringen), in meerkeuzevragen hun samenvattingsvaardigheden te testen en het leren beantwoorden van de gestelde vragen, zó dat er punten aan toegekend kunnen worden. Echt begrip van de tekst laten zien, werkt de meetbaarheid tegen.
Nou beslaat het examen uiteraard niet het hele resultaat dat de leerlingen neerzetten. Ook de schoolexamens tellen mee voor het eindcijfer en in die schoolexamens komen ook andere vaardigheden aan bod, waarbij bovendien de docent zelf kan zorgen voor constructieve afstemming tussen doelen, toetsing en onderwijsactiviteiten.
Zo kunnen leerlingen daadwerkelijk worden getoetst op de beheersing van de beoogde doelen. Maar dat centrale examen telt wel voor de helft van het eindcijfer mee en dus weten alle leerlingen en alle docenten: alle ballen op het oefenen van de trucjes die je helpen te slagen voor het examen!
Het probleem los je op deze manier niet op
Basisvaardigheden opkrikken in dienst van de leerling lijkt mij een uitstekend idee. Maar nu wordt de focus verlegd van het beheersen van die vaardigheden naar de uitkomsten die leerlingen moeten laten zien. Het probleem – de gebrekkige taalvaardigheid van veel leerlingen – los je niet op door bepaalde uitkomsten af te dwingen, maar door impulsen te geven aan het onderwijs die ervoor zorgen dat die taalvaardigheden ook echt gestimuleerd worden.
Het gaat namelijk niet om het cijfer, zeker niet als dat cijfer niet weerspiegelt wat de taalvaardigheid van de leerlingen is, het gaat om de beheersing van de taal. En als die goed is, en de examens toetsen wat ze moeten toetsen, dan pas is het probleem verholpen.
Als je de leerlingen echt wilt dienen, bedenk je maatregelen die niet enkel de vorm maar juist de inhoud van het onderwijs dienen. In plaats van spierballentaal te laten zien, kan de overheid ook verantwoordelijkheid nemen door het eindexamen Nederlands beter te maken.
Lees ook:
Een onvoldoende voor Nederlands? Dan geen schooldiploma, vindt de onderwijsraad
Slagen met een onvoldoende voor Nederlands? Dat moet eigenlijk niet kunnen, vindt de Inspectie van het Onderwijs. De MBO Raad vreest dat strengere eisen juist nadelig zullen uitpakken.
Taalarmoede neemt toe, inspectie roept scholen op meer te doen
Duizenden mbo-studenten komen onvoldoende geletterd van school. Zo wordt de groep van 2,5 miljoen laaggeletterden in Nederland dankzij het onderwijs niet kleiner, maar groter. Dit stelt de Inspectie van het Onderwijs in haar jaarverslag.
