Ook onze eigen democratie is kwetsbaar gebleken

Het is vandaag twintig jaar geleden dat Pim Fortuyn werd vermoord door een Nederlandse dierenactivist. Een politieke moord die het land op zijn grondvesten liet schudden en voor een schisma in de Nederlandse politieke verhoudingen heeft gezorgd. Er wordt sindsdien gesproken over een periode vóór en na Fortuyn.

Het gevoel van onbehagen is na Fortuyn blijven toenemen. Steeds meer Nederlanders zijn tegenwoordig politiek aan het zwerven. Ze weten niet goed waar ze terecht moeten, en wisselen per verkiezing van partij. De politiek is met twintig Kamerfracties zo versplinterd dat het moeilijk is nog een genuanceerd geluid te laten horen.

Er zijn tegenwoordig veel populisten die om het hardst roepen dat ze de mening van het volk vertegenwoordigen. Er zijn ook activisten die in het parlement zitten met slechts één enkele missie. Of een Kamerlid is gewoon uit een andere fractie gestapt. Er zitten in de Kamer zelfverklaarde erflaten van Pim Fortuyn, die beweren dat het land in twintig jaar niets is veranderd. En er zitten Kamerleden die slechts tot doel lijken te hebben het systeem te ontregelen.

Oude politieke ideologieën zijn geen verbindende factor meer

De oude klassieke partijen hebben het tij niet kunnen keren. Zij lijken een schim van hun roemrijke verleden. De oude politieke ideologieën zijn in de samenleving geen verbindende factor meer. Maar wat ervoor in de plaats is gekomen, stemt tot weinig tevredenheid.

De politieke vernieuwing vindt ondertussen wel buiten het parlement plaats. De milieubeweging laat met succes zien dat ze via de rechter klimaatmaatregelen kan afdwingen. Ook de Black Lives Matter- en de MeToo-bewegingen dwingen het land zich aan te passen. Maar de wil om naar elkaars opvattingen en zorgen te luisteren, neemt gestaag af.

Daarin spelen ook de media een rol. Op sociale media en in tv-programma’s en kranten kunnen mensen worden gemaakt of gebroken. Eén fout of verkeerde opmerking kan al zwaar worden gestraft. De omgangsvormen zijn verhard.

Journalisten worden steeds vaker doelwit van bedreigingen

Deze ontwikkeling heeft zijn keerzijde. Niet alle influencers, opiniemakers en infotainers zijn journalisten, maar ze worden wel als zodanig beschouwd. Journalisten worden dan ook steeds vaker doelwit van bedreigingen door andersdenkenden. Nederland is dit jaar zelfs gezakt naar plek 28 van de persvrijheid-index.

Dit zijn zorgelijke ontwikkelingen. Het is onverteerbaar dat, twintig jaar na de moord op Fortuyn, de politicus Wilders en enkele misdaadjournalisten al jarenlang worden bedreigd. Het is zorgelijk dat genuanceerde opiniemakers en politici angstig zijn geworden om zich publiekelijk te uiten. En het is een gevaarlijke ontwikkeling als journalisten in hun werk bedreigd worden.

Onze parlementaire democratie is twintig jaar na de moord op Fortuyn kwetsbaar gebleken en kan alleen optimaal functioneren als iedereen zich daarvoor verantwoordelijk voelt, zowel binnen als buiten het parlement.