Ook investeringen in defensie kunnen maatschappelijk verantwoord zijn

Iedereen wil opeens wapens. Maar dan moeten er wel fabrieken en dus investeerders zijn. Daar hapert het door het slechte imago, stelt Marcelo Mooren, parlementair lobbyist.

We beseffen weer dat veiligheid niet vanzelfsprekend is. Onze defensiebudgetten stijgen daarom weer. En daarmee is ook de vraag over investeringen en ethiek in de defensie-industrie actueler dan ooit. Er zijn al veel wettelijke regels. Sommige investeerders hanteren terecht al richtlijnen die bepaalde activiteiten uitsluiten. En er zijn ook investeerders die de defensie-industrie als geheel vermijden.

Maar investeren in deze bedrijfstak is niet per definitie fout. Zoals de actualiteit aantoont kan investeren in (delen van) de defensie-industrie zelfs maatschappelijk verantwoord zijn. Denk aan de militaire helikopters die yezidi’s van de berg Sinjar in Irak evacueerden om te voorkomen dat IS hen uitmoordde, of de politiekogel die een crimineel tegenhield, en de tanks die politici van links tot rechts aan Oekraïne ­willen leveren.

Hadden we liever gezien dat die helikopters, politiekogels en tanks er niet waren? Natuurlijk niet. Het zijn allemaal positieve taken, namelijk het creëren van veiligheid voor mensen die deze veiligheid het hardst nodig hebben. Welnu, als die wapens maatschappelijk gewenst zijn, dan zijn die fabrieken en dus ­investeringen dat ook.

Wapenen tegen kwaad

Veiligheid is een basisbehoefte, zoals psycholoog Abraham Maslow in zijn piramide heeft geduid. Een maatschappelijker doel is er dus bijna niet. Gevaar door foute regimes, terroristen en criminelen bestaat, en zal ook altijd bestaan. Zolang (dat soort) kwaad er is, moeten we ons daartegen wapenen. Maar hoe voorkomen we dat wapens zelf het kwaad worden? Soms is dat een reëel bezwaar. Dan kan de aanwezigheid van wapens het conflict veroorzaken of verergeren.

Voordat we een investering in een defensiebedrijf maatschappelijk acceptabel kunnen noemen, moet het voldoen aan de volgende eisen:

- Er mag alleen geleverd worden aan ‘goede’ klanten. Dus niet aan ­ondemocratische regimes die de wapens inzetten voor verkeerde zaken. En al helemaal niet aan onfrisse ­private partijen in conflictgebieden. Dergelijke eisen moeten verdergaan dan de huidige exportvoorwaarden. In mijn optiek betekent het ook dat er geen levering kan zijn van handwapens aan schietclubs. Het gebruik van dodelijke wapens is géén sport.

- Het wapentype zelf moet geen disproportionele nevenschade veroorzaken. Denk aan landmijnen, clusterbommen, wapens verrijkt met uranium en NBC-wapens ­(nucleair, biologisch, chemisch). Daar gelden al eisen maar die ­kunnen aangescherpt worden.

- De productie zelf moet aan ­milieu- en veiligheidseisen voldoen.

Bij een defensie-industrie zonder deze negatieve kanten blijft alleen het maatschappelijke doel over: het brengen van veiligheid. En dat geldt inmiddels niet alleen voor verdrukten ver weg, zoals yezidi’s of Oekraïne. Het is al meerdere keren uit­gesproken dat Europa inzake zijn veiligheid meer op eigen benen moet staan. Dan zijn investeringen in een Europese defensie-industrie onontbeerlijk.

Bereidheid tot investeren

Ook voor defensiebedrijven zijn investeerders van belang. Als zij meer investeringen aan kunnen trekken door aan de eerder genoemde eisen te voldoen, dan kan het hen stimuleren die eisen na te leven. Maar als de gehele defensie industrie als viezig wordt gezien, dan is de stap naar echt vieze zaken ook sneller gemaakt. Een bredere bereidheid tot investeren onder genoemde voorwaarden kan dus bijdragen aan betere standaarden in deze industrie.

Voor velen is de gedachte van defensie-investeringen als goed of zelfs als expliciete maatschappelijke investering, even wennen. Zij zitten vast in het dogma ‘wapens zijn slecht’. Tijd om out of the box te denken. A zeggen is B zeggen: als yezidi’s ontzetten, criminelen neutraliseren, Oekraïne steunen en onze eigen Europese veiligheid maatschappelijke gewenst is, dan is in­vesteren in de daarvoor benodigde bewapening dat ook.

Lees ook:

Zelensky vraagt in Brussel, dat hij ‘thuis’ noemt, om straaljagers

Zijn eerste bezoek aan Brussel was als ‘thuiskomen’, zo zei Volodymyr Zelensky. Maar het ging hem vooral om concrete resultaten: wapens. Zonder kan hij niet thuiskomen.

Nederland profiteert van de toegenomen wapenhonger

In veel landen gaan de defensiebudgetten omhoog. De Nederlandse wapenindustrie spint er garen bij.