Ook in Nederland is de gezondheid van Oekraïners in gevaar

Unicef luidde vorige week de noodklok: de psychologische impact van de voortdurende oorlog in Oekraïne is – met name op kinderen – immens. Hun ontwikkeling en welzijn, nu en later, lopen ernstig gevaar. Om de duizenden ontheemde gezinnen in Nederland adequate hulp en ondersteuning te kunnen bieden, moeten onderzoekers, professionals, en beleidsmakers de handen ineenslaan. Er moet gedegen onderzoek komen naar wat gezinnen nodig hebben. En deze noodzakelijke zorg moet daadwerkelijk worden gegeven.

Op dit moment zijn meer dan 85.000 vluchtelingen uit Oekraïne in Nederlandse gemeenten geregistreerd. Meer dan acht miljoen mensen hebben hun land verlaten op zoek naar veiligheid. Vooral in de eerste drie maanden na de invasie van het Russische leger, een jaar geleden, nam hun aantal exponentieel toe. Zij kunnen voorlopig niet terug.

Als professionals in de geestelijke gezondheidszorg pleiten wij voor meer structurele aandacht voor de psychosociale gezondheid van Oe­kraïense en andere groepen vluchtelingen. We menen dat het noodzakelijk is proactief gezondheidsklachten en behoeften te monitoren. Bij deze groepen is een groot risico op gezondheidsproblemen waarin we iets kunnen betekenen. Dat komt ten goede aan de gehele samenleving.

Er is een reëel risico dat Oekraïense vluchtelingen op termijn stressgerelateerde problemen ontwikkelen, zoals depressie, posttraumatische stressklachten of angstklachten.

Oekraïners in Nederland leven in grote onzekerheid over de toekomst en veel vrouwen en kinderen zijn gescheiden van hun mannelijke familieleden. Uit onderzoek is bekend dat ongeveer een derde van de vluchtelingen een depressie en/of een posttraumatische stressstoornis ontwikkelt. Dat percentage ligt ongeveer tien keer zo hoog als in de gehele bevolking.

De cijfers van Unicef laten zien dat dit ook geldt voor kinderen. Dit is zorgelijk omdat deze problemen een gezonde ontwikkeling en hun toekomstig welzijn bedreigen. In het algemeen geldt dat hoe meer geweld en verlies mensen meemaken, des te groter de kans op psychosociale problemen. Bij kinderen is dat risico iets lager, maar vergeleken met leeftijdgenoten die niet gevlucht zijn voor oorlogsgeweld, nog altijd tweemaal zo hoog.

Preventie of vroeg-interventie is belangrijk om te voorkomen dat geestelijke gezondheidsproblemen zoals ernstige angst en depressie optreden. Dit kan bijvoorbeeld door mensen technieken aan te leren die helpen om te gaan met stress, emoties te reguleren en – als het gaat om kinderen en gezinnen – sensitief ouderschap te bevorderen.

Juist voor ouders die zelf kampen met stress en trauma is het bijna ondoenlijk tijdig en adequaat op de behoeften van hun kinderen te reageren, terwijl dit zo essentieel is voor hun welzijn. Laagdrempelige ondersteuning van ouders kan hierbij van grote waarde zijn. Om de effectiviteit van deze preventieve programma’s te bepalen, is wetenschappelijk onderzoek noodzakelijk. Professionals in de gezondheidszorg zijn hard nodig om effectieve ondersteuning toegankelijker te maken. En ook de intensieve betrokkenheid van de nieuwkomers zelf mag niet ontbreken.

Tot slot kunnen zowel de onderzoekers als professionals een sleutelrol vervullen in het delen van ervaringen met zorgverleners in Oekraïne zelf en omringende landen, waar de meeste vluchtelingen veiligheid hebben gezocht. Dat versterkt ook daar de zelfredzaamheid en voorkomt ernstige psychische problemen.

Ons ingrijpen is nu nodig om deze mensen – met name ouders en kinderen – een kans te geven hun leven op te bouwen. Wij als onderzoeksteam willen hierbij graag een stap zetten en roepen andere onderzoekers, professionals uit de gezondheidszorg, en beleidsmakers op om gezamenlijk op te trekken in het ontwikkelen, implementeren en verspreiden van laagdrempelige ondersteuning.

Lees ook:

Oekraïense Anastasija Panasjoek: ‘God gaf mijn man een tweede leven’

De Oekraïense Anastasija Panasjoek woont in Utrecht. Ze wist lange tijd niet waar haar man was.

Oekraïense Natalia (39): ‘Wat wij van binnen hebben, kunnen de Russen ons niet afpakken’

De oorlog blijft door hun hoofd spoken, maar toch verheugen Oekraïners in het Noord-Hollandse Bergen zich op hun eerste kerst als vluchteling in Nederland. Nog harder dan normaal gesproken bidden ze voor vrede. ‘Ik geloof in wonderen.’