Ook de Tweede Kamer gaat niet vrijuit bij de Toeslagenaffaire

Huurachterstanden, problematische schulden, gebroken gezinnen, verval in armoede, stagnatie in de ontwikkeling van kinderen. Het terugvorderingsbeleid van de Belastingdienst heeft een spoor van vernieling in vele gezinnen achtergelaten. Het aanvragen van de kinderopvangtoeslag bleek voor ouders een mijnenveld. In 2013 bleek al dat 38 procent van de gezinnen (een deel van) de toeslag moest terugbetalen. Zo’n foutmarge zou in het bedrijfsleven alle alarmbellen doen rinkelen.

Terwijl een groot deel van deze gezinnen de beloofde compensatie nog niet heeft ontvangen, is de Tweede Kamer al – via de parlementaire ondervragingscommissie kinderopvangtoeslag – vergevorderd in de klopjacht op de dader. De vragen van de commissie zijn scherp en vaak vijandig van toon. Meermaals worden ondervraagden onderbroken tijdens het geven van een antwoord.

Zo werd voormalig bestuurders ook de afgelopen week het vuur na aan de schenen gelegd. Meermaals schermde de commissie met moties en Kamervragen van mijn hand, die de vinger op de zere plek legden. Naarmate de dag voortduurde keek ik met steeds meer ongemak naar de ondervraging door de Kamerleden. Want: waar waren de Kamerfracties eigenlijk zelf toen deze ramp zich in stilte voltrok? Heeft het parlement wél de telefoon gepakt toen ze e-mails ontvingen van wanhopige ouders? Sloegen de Kamerleden wel aan op de koude invorderingscijfers van de Belastingdienst? En waarom is er in het verhoorschema van de commissie geen enkele volksvertegenwoordiger uit deze periode terug te vinden?

Objectieve en onafhankelijke waarheidsvinding?

Ook de samenstelling van de verhoorcommissie roept vragen op. Twee leden van de commissie hebben de debatten over de kinderopvangtoeslagaffaire in 2019 zelf gevoerd, acties georganiseerd voor gedupeerde ouders en verantwoordelijke bewindslieden op de pijnbank gelegd. Sterker nog: deze twee leden waren zelf de indiener van een motie van wantrouwen tegen toenmalig staatssecretaris Snel. Kun je als Kamerlid met deze historie in dit dossier wel aan objectieve en onafhankelijke waarheidsvinding doen?

De commissie verwijt de (ex-)bewindslieden signalen te hebben gemist. De bestuurders waren ‘ziende blind, horende doof’. Waarom beklijfden de signalen voor een harde aanpak zoveel beter dan de signalen van wanhopige ouders die onterecht zo hard werden aangepakt?

Vergeten wordt dat de Kamer zich destijds gedroeg als een stel hyena’s op zoek naar fraudeurs. Was de Kamer (inclusief ikzelf) ook niet ziende blind en horende doof bij de signalen dat er zich een drama voltrok? Enig reflecteren op het eigen handelen zou niet misplaatst zijn voor het parlement. Want pas nadat RTL en Trouw diepgaand onderzoek hadden verricht en er politieke publiciteit te behalen viel, buitelden de Kamerleden over elkaar heen om hun schande uit te spreken. Minister Hoekstra vond het nog nodig in zijn verhoor zijn eigen partijgenoot (Omtzigt) een pluim te geven, want zonder het werk van de Kamer was dit allemaal nooit boven water gekomen. Het is duidelijk dat de verkiezingen eraan komen.

Oplossing alleen in gezamenlijkheid

Tegenwoordig werk ik in de jeugdhulp. Wekelijks berichten de kranten over grote tekorten bij gemeenten en jeugdhulporganisaties. In de jeugdhulp sijpelt nu het besef door dat de oplossing alleen in gezamenlijkheid kan worden gevonden. Niet één van de partijen beschikt over alle kennis en instrumenten, gezamenlijkheid is een harde voorwaarde voor een oplossing. De politieke context leent zich slecht voor deze werkwijze vanwege het partijpolitieke karakter en het ‘willen scoren’ van politici. Het zou waardevol zijn als de commissie aanbevelingen doet hoe een dergelijk mechanisme kan worden geborgd in de politieke context. Zodat we vorige week niet ook naar het wereldkampioenschap reflectief onvermogen hebben gekeken. En het meest relevante: zodat er in de toekomst geen mensen meer verstrikt raken in de wurggreep van de uitvoerende instanties.

Lees ook:

Zo verdwenen in de toeslagenaffaire alle signalen in de Haagse Bermudadriehoek

Je zou bijna denken dat de ouders in de toeslagenaffaire zich jarenlang stil hebben gehouden ­– maar het tegenovergestelde is waar. Waar ze ook aanklopten, hun signalen verdwenen. Aan wie dat ligt? Bij de verhoren bleek de afgelopen twee weken dat ambtenaren naar politici wijzen, en politici weer naar ambtenaren.

Verhoren van de commissie Kinderopvangtoeslag

Lees hier alle verslagen van de verhoren van de commissie kinderopvangtoeslag van de afgelopen dagen.