Niet zwijgen over fouten in Uruzgan

Het ministerie van defensie laat het openbaar ministerie onderzoek doen naar een actie met een Nederlands pantservoertuig in Afghanistan waarbij dertien jaar geleden mogelijk onschuldige burgers zijn gedood. Daar in de Chora-vallei in Uruzgan werden zij aangezien voor talibanstrijders. De schutter achter het boordwapen vertelde in deze krant dat hij diepe wroeging heeft omdat hij bij die actie – na een vage aanleiding en op commando van zijn meerdere – uitgebreid schoot op Afghanen die achteraf in zijn ogen waarschijnlijk onschuldig waren. Deze ex-militair Servie Hölzken liep een trauma op en brengt zijn verhaal na al die jaren zwijgen eindelijk in de openbaarheid, omdat het ‘niet rechtvaardig was wat wij die avond deden’. Een anonieme collega uit het voertuig bevestigt het verhaal.

Hoewel is bepaald dat elk vuurgevecht tijdens een missie moet worden gemeld bij de leiding, is van dit incident tot nu toe niets terug te vinden in de defensie-archieven. Minister Bijleveld van defensie noemt de ontboezeming van de ex-militair zeer ernstig en laat dus onderzoeken of er inderdaad sprake was overtreding van de geweldsinstructie die gold bij de ‘wederopbouwmissie’ in Uruzgan.

Een zware, vaak ondankbare taak

Het is bepaald niet de eerste keer dat na een Nederlandse militaire missie in het buitenland pas jaren later pijnlijke feiten en vermoedens opduiken over burgerslachtoffers. Zo begint op 1 januari een onderzoek van de onafhankelijke commissie-Sorgdrager naar lang verzwegen feiten over het bombardement door Nederlandse F-16’s op een IS-wapendepot in Irak. Daarbij werd een woonwijk in Hawija getroffen en vielen in 2015 tientallen burgerdoden. Pas in 2019 kwam de ernst aan het licht, jaren te laat.

Bij dergelijke drama’s klinken al snel verontschuldigingen: tijdens een interventie in oorlogsgebied door ‘vredestroepen,’ zoals in Uruzgan, is het nu eenmaal onmogelijk om met de handen op de rug tegenstanders te bestrijden die verscholen tussen de bevolking terreur zaaien, bermbommen leggen of compounds aanvallen. En natuurlijk mogen onderzoeken achteraf naar geweldsexcessen tijdens Nederlandse missies er niet toe leiden dat de uitgezonden mannen en vrouwen over een kam worden geschoren. Zij hadden een zware, vaak ondankbare taak.

Maar het blijft opvallend dat na een melding van een klokkenluider de zwijgcultuur onder (ex-)defensiepersoneel zo groot is. Ook in dit geval kreeg de betrokken schutter het verwijt van ‘matennaaierij’, doordat hij na al die jaren zijn spijt en twijfels besloot te uiten. Defensie zal het systeem waarin militairen eerlijk dit soort fouten en missers kunnen melden beter moeten optuigen. Want tijdens missies in oorlogsgebied is gebruik van geweld nu eenmaal onontkoombaar, maar zwijgen en fouten in de doofpot stoppen zijn onaanvaardbaar.

Het commentaar is de mening van Trouw, verwoord door leden van de hoofdredactie en senior redacteuren.